Umhverfisheilbrigði Flashcards
Hver er skilgreiningin á umhverfis heilbrigði?
- Samanstendur af þáttum sem hafa áhrif á heilbrigði og lífsgæði einstaklinga (efnahagslegir þættir, efni og efnamegnun, líffræðilegir þættir og félags og sálffélagslegir þættir
- Vísar einnig til kenninga og færni til að meta, lagfæra,stjórna og fyrirbyggja þætti í umhverfinu sem geta haft skaðleg áhrif á heilsu bæði í nútíð og framtíð
25% af sjúkdómum sem hægt er að fyrirbyggja má rekja til?
Umhverfisþátta
- skortur á grænum svæðum, afleiðingar hlýnandi loftlags, matvæli og mengun þeirra ofl.
Stærsta hættan sem steðjar að heilbrigði okkar er?
er loftmengun og hávaði, einkum í borgum. Til langs tíma litið skapa loftslagsbreytingar hættu gegn tilvist okkar og lífsháttum. Þar á meðal með beinum mannskaða af völdum hitabylgna, skógarelda og flóða ásamt ógn til lengri tíma fyrir matvælaframleiðslu vegna breytinga á veðráttu.
* Við sjáum einnig breytingar á dreifingu smitsmjúkdóma eftir því sem skordýr, sem eru smitberar, færa sig lengra norður með hitnandi loftslagi. Við vitum einnig að viss íðefni eru hættuleg heilsunni.
Hvað eru heimsmarkmið sameinuðu þjóðanna?
um sjálfbæra þróun voru samþykkt af fulltrúum allra aðildarríkja Sameinuðu þjóðanna í september árið 2015. Markmiðin, sem gilda á tímabilinu 2016-2030, eru 17 talsins með 169 undirmarkmið og taka bæði til innanlandsmála sem og alþjóðasamstarfs á gildistímanum. Aðalsmerki heimsmarkmiðanna er að þau eru algild og því hafa aðildarríkin skuldbundið sig til þess að vinna skipulega að innleiðingu markmiðanna bæði á innlendum og erlendum vettvangi út gildistíma þeirra.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) hélt sína fyrstu alþjóðlegu ráðstefnu í Genf Opnast 2018 um mengun andrúmslofts, loftslagsbreytingar og heilsu. Með ráðstefnunni vildi WHO vekja athygli á hverju?
á þeim heilsufarsáhrifum sem mengun og loftslagsbreytingar valda og hvetja þjóðir til mótverkandi aðgerða. Þar var ma bent á að, loftmengun orsakar um 40% langvarandi lungnasjúkdóma, 25% hjarta- og æðasjúkdóma, 25% heilablóðfalla og 30% lungnakrabbameins.
Hversu mörg ótímabær dauðsföll á ári vegna umhverfis og loftlagsbreytinga?
80
Hvað þurfum við að skoða varðandi umvherfisheilbrigði?
Lífshættir
- Þjóðfélagsstaða segir ýmislegt um lífshætti – Bæði að skoða umhverfi og einstaklinga
- Ýmsir heilsufarsþættir andlegir og líkamlegir
Heimili – Skóli – Vinnustaður – Nær samfélag
- Sjúkdómsvaldar í umhverfinu, bæði náttúrulegir, líffræðilegir, efnaþættir og félagslegir þættir geta haft áhrif á heilsu einstaklinga. Auk þess geta samfélagslegir þættir haft áhrif á heilsu eins og notkun lands, flutningar, iðnaður og ræktun.
Loftgæði
- Mengun - Ozon, kolmónoxíð, köfnunarefnisdíoxíð, súlfur díoxíð, fok, blý, brennisteinssýra
- Einkenni um léleg loftgæði koma einna helst fram í einkennum í öndunarvegum
Vatnsgæði
- Nægilegt hreint vatn?
- Lega grunnvatns
Húsnæði
- Hvernig húsnæði – eða ekkert húsnæði?
- Getur haft áhrif á bæði líkamlega heilsu t.d. ofnæmi, sýkingar o.sfrv. og andlega heilsu t.d. lýsing, þrengsli o.sfrv.
o Myglur í nýjum húsum s.s. skólum og fleira orðið meira sl ár
Fæða
- Er nægilegt framboð af góðri fæðu – verðlagning fæðu og neysla
- Ýmsar sýkingar, vannæring, offita
Úrgangur
- Óendurvinnanlegur úrgangur
- Nálægð við íbúðabyggð
Geislun
- Útfjólublá geislun
- Geislun frá framleiðslu kjarnorku
Hvernig er útbreiðsla umhverfismengunar?
Vatn
- Takmarkaðar uppsprettur – mikilvægt að varna mengun
- Fylgjast með gæði vatns og uppsprettna
Jarðsvæði og jarðvegur
- Hvar er úrgangur losaður – athuga bæði í fortíð og á líðandi stund, hefur áhrif á gæði nær samfélags
Fæða
- Innihaldslýsingar skylda en ekki skylda að upplýsa um notkun skordýraeiturs t.d.
- Smitleiðir
- Certified organic eða Organic
Hverjir eru viðkvæmir hópar fyrir umhverfisáhrifum?
- Þjóðfélagslegstaða
- Börn
- Eldra fólk
Hverjar eru niðurstöðurnar úr grein Hólmfríðar um að margar rannsóknir hafa sýnt fram á ójöfnuð í heilsufari bæði erlendi og á íelsnai
Niðurstöðurnar benda með ótvíræðum hætti til að ójafnræðis gæti í heilsufari hérlendis. Þeir sem eru verst settir félagslega og fjárhagslega, hafa stutta skólagöngu að baki og sinna ófaglærðum láglauna-störfum búa við verst heilsufar. Þetta kemur skýrar fram hjá körlum en konum.
Hvaða ályktanir drögum við úr grein Hólmfríðar um að margar rannsóknir hafa sýnt fram á ójöfnuð í heilsufari bæði erlendi og á íelsnai
Vafi leikur á því hvort jafnt aðgengi að heilbrigðisþjónustu sé lykilatriði til að leysa vandann. Forvarnir og fræðsla þurfa að haldast í hendur við efnahagslegan jöfnuð. Hjúkrunarfræðingar geta gegnt lykilhlutverki í því að stuðla að góðri lýðheilsu. Þekking á þjóðfélaginu er undirstaðan þegar fjallað er um áherslur til heilsueflingar og heilbrigðisáætlun gerð fyrir framtíðina.
Hver er samantekt úr grein hólmfríðar
- Þeir sem verr standa fjárhagslega, hafa styttri skólagöngu að baki og þeir sem gegna láglaunastörfum búa við lakari heilsu en aðrir
- Sýnt hefur verið fram á félagslegan og efnahagslegan ójöfnuð innan og milli þjóða
- Þróunun virðist vera sú að ójöfnuður í heilsufari eykst a.m.k. í Evrópu
Hvert er hlutverk hjúkrunarfræðinga í umhverfismálum?
- Metum
- Gerum áhættumat umhverfis t.d. er efnið þekkt fyrir að hafa skaðleg áhrif á heilsu, hefur efnið farið út í umhverfið, hversu mikið og hvversu mikið kom efnið í snertingu við fólk, hver er stkaðsemin
- Fræðum - þetta er mikilvægasta forvörnin
- réttur samfélags þegna til upplýsinga
- Beita sér fyrir heilbrigði umhverfisins
Hvað er vinnuvernd?
- Vísar til samspil á vinnustað, samspil vinnuumhverfis,vinnuskpulags og stjórnunar (hefur áhrif á hvernig okkur líður í vinnunni
- vísar til aðbúnarð, hollustuhátta,öryggis, heilsu og líðan starfsfólks
- Nýtur þekkingar úr ímsum fræðigreinum.
Hvað er grundvallar mannréttindi varðandi vinnuumhverfi?
- Gott og heilsusamlegt vinnuumhverfi er hluti af grundvallar mannréttindum og ætti að auka á velferð og velmegun.
- Því miður þá er vinnuumhverfi endurtekið með þeim hætti að það hefur slæm áhrif á heilsu starfsfólks, jafnvel þannig að það sé skaðlegt og valdi langtíma veikindum og örorku.
