Líkamleg og lífeðlisfræðileg aðlögun eftir fæðingu

Question 1

Hver eru helstu markmið umönnunar eftir fæðingu?

Answer 1

• Að endurheimta líkamlegt þrek og heilsu
• Verða fær um sjálfsumönnun (mæti þörfum nýfæddra barnsins og annara fjölskyldumeðlima)
• Hafi tækifæri til að tjá sig um hugsanlegar áhyggjur/kvíða/hugarefni
• Þekki einkenni/merki um vandamál sem geta komið upp eftir fæðinguna
• Hafi skilning á breytingum sem verða í kjölfar barneigna eins og hlutverkabreytingar, þrosa breytingar og líkamlegar breytingar
• Þekkir helstu bjargráð/úrræði vandamála og hver skuli leita ef þörf kemur

Question 2

Umönnun og eftirlit eftir fæðingu felur m.a. í sér?

Answer 2

• Að stuðla að vellíðan, hvíld og tryggja öryggi
• Uppfylla fræðsluþarfir mæðra/foreldra t.d. varðandi líkamleg aðlögun eftir fæðingu
• Hvetja til sjálfsumönnunar
• Fylgjast með aðlögun að líkamlegum breytingum hjá móður eftir fæðingu og stuðla að eðlilegri aðlögun
• Fyrirbyggja óeðlilegar blæðingar, sýkingar og önnur frávik
• Fylgjast með og stuðla að eðlilegum útskilnaði mæðra eftir fæðingu
• Styrkja sjálfsímynd/sjálfstraust/öryggi foreldra varðandi umönnun barns
• Hvetja heilbigisvitund jölskyldu og láta vita hvert skuli leita ef þðrf krefur og einnig varðandi áframhaldandi heilsufarseftirlit.

Question 3

Hvaða upplýsingar þurfum við að skoða og vita hjá konum eftir fæðingu kvenna og mat á líkamlega ástandi þeirra?

Answer 3

• Þurfum að vita gravida þá hversu oft konan hefur verið ófrísk og para hversu mörg börn eru til staðar ss ef eitthvað barn dó.
• Vita heilbrigðisvandamál á meðgöngu eins og háþrýsting, blæðingu,sykursýki eða blóðlítil.
• Tegund fæðingar var þetta keisari eða voru þörf á inngripum
• Lengd og gangur fæðingar eins og hvaða lyf voru noruð, styttri eða lengri
• Tegund deyfingar/verkjameðferða í fæðingu
• Var fæðingin gangsett eða fór hún sjálfkrafa
• Blóðmissir
• Blóðflokkur
• Rubella titer þá er tékkað fyrir mótefni rauða hunda
• Fæðingarþyngd barns
• Viðbörgð foreldra við fæðingarreynslunni
• Líkamlegt ástand/aðlögun konunnar eftir fæðingu og gangur brjóstagjafar
• Tengslamyndun foreldra og barna

Question 4

Hvað þarf maður að skoða í líkamsmati sængurkvenna - almenn líðan

Answer 4

• Húðlitur
• Þreyta
• Óþægindi/verkur m.a. höfuðverkur
• Yfirliðatilfinning (algegnt eftir fæðingu en lengri tíma þá ekki eðlilegt)
• Skjálftatilfinning

Question 5

Hvað á hitinn að vera hjá konum eftir fæðingu?

Answer 5

Eðlilegt að hann sé um 38°fyrstu 24 klst eftir fæðingu þar sem það er líklega bara svörun við álgai/streitu og þurrki en ef hann er 38 eða hærri lengur en 24klst og helst í yfir 48 klst þá er líklegast eitthvað óeðlilegt

Question 6

Hvernig á púlsinn að vera fyrst eftir fæðingu?

Answer 6

Púlsinn er minnkaður fyrst eftir fæðingu er um 50-70 slög á mínútu, bradycardia getur orðið ca 6-8 daga eftir fæðingu. Ef að púlsinn er hækkaður og hypertention þá getur það bent til hypovolemia t.d. vegna blóðmissis eða anemiu/sýkinga ef þetta er ekki farið eftir 12 vikur þa getur þetta verið krónískur háþrýstingur

Question 7

Hvernig á blóðþrýstingurinn og öndunin að vera eftir fæðingu?

Answer 7

Bæði eðlilegt, alveg eins og fyrir fæðingu

Question 8

Hvað er eðlilegt að konan missi marga ml af blóði í fæðingu?

Answer 8

Eðlilegt að missa um 300-500ml af blóði í fæðingu, talið er að flestar konur þoli að missa um 1000 ml án þess að það hafi veruleg áhrif á

Question 9

Hvernig er plasma og rbk eftir fæðinguna þar sem það er aukið plasma á meðgöngu?

Answer 9

Fyrstu 2 sólarhringnana er meiri minnkun á plasma magni heldur en rauðum blóðkornum og þá verður líklegast hækkun á hcrit fyrstu vikuna eftir fæðingu.

Question 10

Hvaða þættir eru það sem mynda hættu á blóðsegamyndun og thromboembólism?

Answer 10

Hækkaðir storkuþættir og fibrinogen í blóði á meðgöngu og eftir fæðingu + mjögulega skemmd á æðum t.d. eftir keisara + hreyfignarleysi

Question 11

Hvaða mat gerum við á þvagútskilnaði hjá konum eftir fæðingu?

Answer 11

Þurfum að fylgjast vel með, eðlilegt að það verður mikil þvagmyndun, ef konan getur ekki pissað þá er blaðran fljót að fyllast. Þreifum leigið og ef það er full þvagblaðra þa liggur legið til hægri.

Question 12

Hvaða innri þættir hafa áhrif á þvagútksilnað hjá konum eftir fæðingu?

Answer 12

• Þennslumöguleiki þvagblöðru
• Diuresis (nýrun framleiða of mikinn vökva)
• Meiðsl á spangasvæði
• Saga um erfiða fæðingu
• Hræðsla að pissa

Question 13

Hvaða ytri þættir hafa áhrif á þvagútskilnað hjá konum eftir fæðingu?

Answer 13

• Vökvagjöf í fæðingu ( s.s. i.v. gjöf)
• Antidiuretic áhrif syntocinons
• Minnkuð tilfinning vegna áhrifa feyfilyfja
• Meiðsl/bjúgsöfnun á þvagrásarkerfi

Question 14

Hvað gerist ef að konan fær tíðar þvagfærasýkingar á meðgöngu og fyrir fæðingu

Answer 14

Aukar líkurnar á þeim eftir fæðingu

Question 15

Hvernig metum við ástand og hæð legbotns eftir fæðingu

Answer 15

Við þurfum að láta konuna pissa því að það getur haft áhrif á staðsetningu legs. Fyrst er góður samdráttur oftast og legbotnin er ca 2 cm undir nafla síðan svona 12 klst eftir fæðingu er hann ca 1cm ofan við nafla. Minnkun legs síðan 1-2cm á sólarhring og á 6 degi er legbotninn ca mitt á milli lífbeins og nafla

Question 16

Hvenær koma samdráttarverkir?

Answer 16

Einkum hjá fjölbyrjum og mest áberandi samfara brjóstagjöf fyrstu 2-3 sólahrifngunaar

Question 17

Mat á úthreinsun frá legi?
- Lochia rubra
- Lochia serosa
- Locia alba

Answer 17

Lochia rubra: frá fæðingu - 3daga (rauðleit): Langvarandi svona getur þýtt að eitthvað í leginu sé að trufla samdráttinn

Lochia serosa: 3- 4 daga (allt að 10 daga) (bleik- brúnleit): Gæti hugsanlega verið undirliggjandi ástæða eins og sýking, en þá fylgir oft hiti, sársauki við að þreifa legið.
Lochia alba: 10 -14daga ( allt að 4-6 vikur) (hvítleit): Úthreinsun lýsist og minnkar dag frá degi, yfirleitt lokið um 2 vikur en getur varað fram að 6. viku

Question 18

Hvenær lokast leghálsinn? og hvenær verða leggöngin eins?

Answer 18

Leghálsinn
- Hefur lokast um 2 vikur eftir fæðingu
- Nær ekki upphaflegu útliti

Leggöngin
- Nær smá saman upphaflegri stærð, tekur um 6-8 vikur

Question 19

Hvaða hormóna áhrif geta verið?

Answer 19

minnkrandi estrógen –> slímhúð gjarnan þurr

Question 20

Hvernig er mat á ástandi spurngu spangarsvæðis

Answer 20

• Iº spangarsprunga = Ysta lag húðar rifnað en vöðvar heilir
• IIº spangarsprunga = Húð og perineal vöðvar rifnað
• IIIº spangarsprunga = spangarsprunga nær niður í anal spincter vöðva
• IVº spangarsprunga = þegar anal spincter vöðvi klofnar
  Saumað með saumum sem að hverfa og grær yfirleitt á 2-3 vikum

Question 21

Hvað þurfum við einnig að hafa í huga varðandi spangarsvæðiði?

Answer 21

Gillinæð, óþægindi við samfarir, útskilnað, grindarbotnsvöpva

Question 22

Hvernig metum við ástand fóta/fótleggja/kviðveggs almennt hjá konum eftir fæðingu?

Answer 22

Homans próf til að skoða fætur
- Þetta er ekki mjög áreiðanlegt þannig við tökum frekar röntgen

Kviðvöðvar:Þetta tekur tíma að koma til baka

Líkamsþynd: Þarf auka orku í brjóstargjöf

Question 23

Fræðsluþættir sem öllum konum ætti að standa til boða eftir fæðingu fyrstu 24 klst?

Answer 23

• Eðlilegar lífeðlisfræðilegar breytingar og aðlögun konunnar eftir fæðingu barns, og algengustu heilsufarsvandamál/óþægindi sem vænta má á þessum tíma.
• Hættumerki og vísbendingar um þróun lífshættulegra vandamála sem upp geta komið í kjölfar fæðinga.
• Hjálpleg ráð ef kona hefur ekki haft þvaglát innan 6 klst.

Question 24

Fræðsluþættir sem öllum konum ætti að standa til boða eftir fæðingu 2-7 dafa eftir fæðingu

Answer 24

• Fræðsla um eðlilegar breytingar á tilfinninga-líðan/sveiflum (tímabil sængurkvennagráts sem varir í allt að 10-14 daga eftir fæðingu barns. )
• Mikilvægi hreinlætis á spangarsvæði – að halda gróandi sári hreinu.
• Getnaðarvarnaráðgjöf – ætti að vera veitt innan 3 vikna frá fæðingu, upplýsa um að karl- og kvennsmokka megi byrja að nota hvenær sem er eftir fæðingu., Vísa á frekari/sérhæfðari ráðgjafaþjónustu varðandi getnaðarvarnaráðgjöf eftir þörf t.d. sérfræðingar og móttökudeild LSH (SSB)
• Þreyta/þrekleysi sem hluti af afleiðingum aukins álags í foreldrahlutverki
• Gyllinæð – sem algengt vandamál/fylgikvilli barneigna.
• Lítilsháttar þvagleki frekar algengt vandamál í kjölfar fæðingar.
• Mikilvægi trefjaríks fæðis og nægrar vökvainntektar
• Konur ættu að vera hvattar til að láta umönnunaraðila (ljósmóður/hjúkrunarfræðing eða lækni) vita ef: breytingar á skapsveiflum og/eða tilfinningalíðan eru óvenjulegar miðað við fyrri líðan, Kláði og blæðingar frá endaþarmi, Niðurgangur eða hægðaleki

Question 25

Fræðsluþættir sem öllum konum ætti að standa til boða eftir fæðingu 2-8 vikum eftir fæðingu

Answer 25

Allar konur/foreldrar skyldu upplýstar/ir um eftirfarandi: líkur á óþægindum við samfarir fyrst eftir fæðingu
- Allar konur ættu að vera hvattar til að rapportera eftirfarandi til umönnunaraðila. – Ef úthreinsun nær framyfir tímabil sjöttu viku frá fæðingu barns – Ef samfarir halda áfram að vera óþægilegar/sársaukafullar – Ef bakverkir halda áfram að vera slæmir
- Æskilegt að öllum konum standi til boða 6-8 vikna eftirskoðun þar sem farið er yfir þeirra líkamlegu og andlegu líðan.