Geðheilbrigði skólabarna

Question 1

Hver er skilgreining á heilbrigði?

Answer 1

• Heilsa/heilbrigði er þar sem líkamleg, andleg og félagsleg vellíðan er til staðar, getum ekki skilið eitt frá hinu

Question 2

Hvað er geðheilbrigði?

Answer 2

• andleg vellíðan þar sem einstaklingurinn þekkir getu sína og styrkleika, tekst á við streitu sem getur fylgt daglegu lífi og er virkur í samfélaginu

Question 3

Hvernig er geðheilbrigði barna og unglinga skilgreint?

Answer 3

er skilgreint út frá sálrænum, tilfinningalegum, vitsmunalegum og andlegum þroska þeirra.

Question 4

Börn sem eru með gott geðheilbrigði eru líklegri til að?

Answer 4

• Þroskast á eðlilegan hátt
• Mynda góð samskipti við aðra
• Njóta einveru
• Skynja muninn á réttu og röngu
• setja sit í spor annarra
• Leysa vandamál sem koma upp og læra af því

Question 5

Hversu mörg % barna eru með vanlíðan eða geðraskanir?

Answer 5

20%
- stór hluti fær ekki aðstoð

Question 6

Samkvæmt WHO er helmingur þeirra barna sem greinast með vanlíðan eða geðraskanir undir?

Answer 6

14 ára

Question 7

Hvað er seigla?

Answer 7

• Eiginleiki sem einstaklingur nýtir sér til að takast á við ýmsar aðstæður bæði jákvæðar og neikvæðar
• Seigla þróast yfir ákveðinn tima hjá einstaklingi þar sem koma ýmsar breytur inn sem hafa áhrif á þróuninna s.s. lífsviðburði eða áhættuþættir
• Seigla sýnir færni einstakling til að takast á við erfðiar aðstæður án þess að missa stjórn á hegðun og tilfinningum
• Seigla víkkar þolmörk einstaklinga gagnvart ógnandi og steituvaldandi aðstæðum

Question 8

Forvarnir vs snemmtækar íhlutanir

Answer 8

Forvarnir: Íhlutun sem getur komið í veg fyrir eitthvað ástand, dregið úr því eða komið í veg fyrir að það versni

Snemmtæk íhlutun: Einkenni til staðar og þarf að grípa sem fyrst inn í og veita úrræði/íhlutun

Question 9

Hvernig er 1,2,3 stig forvarnir varðandi börn og unglinga sem er í áhættu á að fá vanlíðan/geðraskanir

Answer 9

Almennar forvarnir – fyrsta stigs: Veita forvörn fyrir allan hópinn

Valdar forvarnir – annars stigs: Börn/unglingar sem eru í áhættuhóp að fá geðraskanir út frá sameiginlegum einkennum/áhættuþáttum
- T.d. börn foreldra sem skilja, þá eru auknar líkur á að börn fái kvíða/þunlyndi – veita þeim þá íhlutun/fræðslu til að koma í veg fyrir kvíðann.

Sértækar forvarnir- þriðja stigs: Þar sem börn/unglingar eru komin með einkenni, skimast hátt á skimunarlistum fyrir þunglyndi t.d, ekki komin með greinanlegan sjúkdóm.

Question 10

Hverjar eru þjónustu þarfir barna með geðraskanir

Answer 10

• 80-85% þurfa grunnþjónustu
• 12-15% þurfa ýtarþjónustu sem er þá eins og sálfræðingur
• 2-5% þurfa sérþjónsustu sem er þá eins og bugl

Question 11

Hver er algengasta geðrsökunin hjá börnum og hversu mörg % eru það

Answer 11

Kvíði og um 15%

Question 12

Er kvíði ekki eðlilegur?

Answer 12

Hann er eðlilegur og hjálpsamur í eðlilegu magni t.d. þegar maður fer í próf en hann er orðin geðröskun þegar tilfinningin kemur í aðstæðum/hættum sem eru ekki ígnandi eða viðvarandi kvíði

Question 13

Hver eru huglæg og líkamleg einkenni kvíða?

Answer 13

Huglæg: áhyggjufullar hugsanir, lítil einbeinting, eirðarleysi

Líkamleg: aukin hjartsláttur, sviti í lófum, skjálfti, svimi

Question 14

Er þunglyndi eins algengt og kvíði og hve mörg %

Answer 14

Nei, 4-8%

Question 15

Hvenær koma fyrstu einkenni um þunglyndi oft?

Answer 15

• Um 15 ára

Question 16

Hver eru helstu einkenni þunglyndis?

Answer 16

• Depurð, grátur
• Breytt matarlyst
• Breytt svefnmynstur
• Minnkaður áhugi
• vonleysi, neikvæðar hugsanir
• Pirringur, reiði
• Orkuleysi, einbeytingarleysi
• sektarkennd og sjálfsásökun

Question 17

Hver er algengasta taugaþroskaröskunin?

Answer 17

athyglisbrestur og ofvirkni (ADHD/ADD)
- um 5-10% skólabarna

Question 18

Hver er skilgreining á athyglisbresi og ofvirkni?

Answer 18

Athyglisbrestur: erfitt að halda athygli, erfiðleikar við skipulag, týna hlutum

Ofvirkni: erfiðleikar við að sitja kyss, sífellt ið, tala mikið, bíða í röð, hvatvísi

Question 19

Hvort greinast oft strákar eða stelpur fyrr með adhd?

Answer 19

STrákar því maður sér oft ofvirknina strax hjá þeim, stelpurn ná að halda kannski út í skólanum en koma síðan heim og springa

Question 20

Hverjar eru fylgiraskanir ADHD/ADD?

Answer 20

• Kvíði - algegnastur
• Depurð
• Mótþróaröskun
• Svefnvandi
• Hegðunarvandi
• Na´mserfðileikar

Question 21

Hverjar eru þrjár helstu tegundir átraskana?

Answer 21

• Lystarstol, lotugræðgi og lotu- ofát

Question 22

Hvort eru meirihluti þeirra með átraskanir stelpur eða strákar

Answer 22

Stelpur

Question 23

Hvað er sjálfskaði?

Answer 23

• Vísvitandi líkamlegir áverkar eða eitrun sem einstaklingur veldur sjálfum sér (vill að því er virðist deyja) sem er í mótsögn við ætlaðan vilja, vill í raun lifa

Question 24

• Yfirhugtak NICE er „self-harm“ sem skiptist í

Answer 24

Self-injury – sjálfsskaði á húð, skera þig eða þannig
Self-poisoning – sjálfsskaði, inntaka á efni, lyfjum eða þvottaefnum t.d.

Question 25

Sjálfskaði er það þegar?

Answer 25

Sjálfskaði er þegar einstaklingur skaðar sjálfan sig viljandi með það markmið að finna fyrir sársauka
Sjálfskaða-/sjálfsvígshegðun sýnir fram á tilfinningalegan óstöðugleika unglings

Question 26

Helstu aðgerðir sjálfsskaða?

Answer 26

• Rispa/skera
• Eitrun vegna ofskammts lyfja/fíkniefna/hreinsiefna
• Herða að hálsi
• Slá/kýla líkamshlutum (höfði/hnefa) upp við vegg t.d
• Brenna eða stinga líkamann
• Klóra/klípa/kroppa t.d. í gróandi sár
• Nokkuð algengt að nota fleiri en eina aðferð

Question 27

Hver er algengi sjálfsskaða?

Answer 27

• Árlegt algengi er um 10-18% meðal unglinga og hjá öllum aldri um 0,5%

Question 28

Hvenær byrjar oft sjálfskaðandi hegðun?

Answer 28

Byrjar oftast á aldrinum 12-18 ára og er 3-4x algengara hjá stúlkum
- Alngengari meðal unglinga sem eru ,,viðkvæmari” fyrir vegna félagslegra aðstæðna

Question 29

Hversu mörg % unglinga sem byrja að skaða sig eiga erfitt með að hætta?

Answer 29

5-10%

Question 30

Sjálfsvígstíðni er talin ver um?

Answer 30

0,1-0,5% yfir 10 ára tímabil

Question 31

Hver er algengast aðaferð sjálfskaða?

Answer 31

• Skurðir (allt að 56%) þessi hópur vill ekki deyja, algengara hjá stelpum

Question 32

Hver er algengasta ástæða sjálfskaða fyrir komu á sjúkrahús

Answer 32

Lyfjainntaka (21%) þessir vilja frekar deyja, oftar meiri alvarleiki og leiðir stunum til innlagnar

Question 33

Hver er algengi að nota bæði skurði og lyf og hver eru algengi annara aðferða?

Answer 33

• Báðar aðferðir (5,8%)
• Aðrar aðferðir s.s. fall, skotvopn, hengingu (17,4%)

Question 34

Hver er ástæða sjálfskaðandi hegðunar?

Answer 34

• Andleg líðan
• Ákveðinn atburður veldur oft hegðuninni (foreldrar rífast, gengur ill í skóla og fl)

Question 35

Hverjir eru áhættuþættir sjálfskaðandi hegðunar?

Answer 35

Óstöðugt fjölskyldulíf, ofbeldi, búa með foreldri með geðsjúkdóm, léleg sjálfsmynd og félagsleg einangrun

Question 36

Hvernig er the self harm cycle

Answer 36

• Það er einhver tilfinningarlegur vandi og þér líður illa, ofhleöðsla af spennu í líkama sem unglingur ræður ekki við, fær panik, sker sig og líður betur eftir á, hún varir í einhvern tíma og síðan gerist þetta aftur, kemur skömm/sorg og vanlíðan byggist upp og spennan hleðst og allt gerist aftur

Question 37

Er sjálfsskaði sjúkdómur?

Answer 37

nei hegðun en ekki sjúkdómur eða röskun

Question 38

Mikilvægt er að greina eins og hægt er á milli sjálfskaðahegðunar og sjálfsvígshættu/sjálfsvígstilrauna

Answer 38

o sjálfskaði er leið/aðferð til að lifa
o sjálfsvígstilraun sprettur af (einbeittum) vilja til að deyja

o erfitt getur verið að greina á milli, sjálfsvíg getur orðið fyrir slysni þ.e. sjálfskaði leiddi til dauða þó ætlunin hafi verið önnur

Question 39

Sjálfskaðahegðun vs sjálfsvígstilraunir

Answer 39

Sjálfskaðahegðun
- Algengari, tíðari, oft aðrar aðferðir og afleiðingar sjaldnast banvænar
- Meiri undirliggjandi spenna, tilfinningalegur óstöðugleiki og hvatvísi
- Smitáhrif algengari s.s. Vinur/vinir líka að skaða sig – netsamskipti sem tengjast sjálfskaða
- Meirihluti unglinga sem skaða sig hafa ekki sjálfsvígshugsanir

Sjálfsvígstilraunir
- Ef vandinn nær að þróast getur það leitt til sjálfsvígstilrauna
- Sjálfsvígshætta er mest hjá þeim sem
* Skaða sig til að lina mikla andlega vanlíðan
* Skaða sig í einrúmi og láta ekki vita

Question 40

Úrræði – sjálfsskaðandi hegðun (skurðir)

Answer 40

• Tala við skjólstæðing og mynda meðferðasamband
• Sýna virðingu og mynda þannig traust
• Spyrja (hefur þú haft hugsnir að þú viljir ekki lifa)
• Hvað hefur það staðið yfir lengi
• Hversu oft geruru þetta
• Hvar eru skurðirnir (ef sýnilegt þá minni áhyggjir en ef í einrúmi
• Er eitthvað sem stuðlar að þesssari heðgun
• Eru breytingar á minnstri (skaðaði sig 1x í manðui en meira núna)
• Er eitthvað sem veldur vanlíðan
• Svefn,matarlyst og hvernig hann upplifir sjálfan sig
• ## Stuðingsaðilar

Question 41

Meðferðir

Answer 41

Samtalsmeðferð
o Hugræn atferlismeðferð
o Listmeðferð
o Fjölskyldumeðferð s.s. ABFT (tengslamiðuð fjölskyldunálgun)
◦ Fá foreldra og barn til að tala saman, fá börn til að leita til foreldra.

Lyfjameðferð

Question 42

Meðferðir við sjálfsskaðandi hegðun

Answer 42

• Díalektísk atferlismeðferð (DAM)
  ◦ Áhrifamesta meðferðin við sjálfsskaða
• Hópmeðferðir – grúppu analýsa
• ABFT