Sjúkrahúslega og skammvinna veikindi - 12.ágúst Flashcards
Hverjer eru 3 algengustu ástæður spítalainnlagna hjá börnum eftir aldri ?
1-4 ára
- öndunarfæri
- ónæmis
- innkirtla
5-9 ára
- öndunarfæri
- melting
- meiðsli
10-14 ára
- geðheilsa
- melting
- meiðsli
15-19 ára
- kynheilsa
- geðheilsa
- meiðsli
Hvernig er mat á heilsu einstakra barna?
- Hefðbundið líkamlegt mat: starfsemi likama, líkamshluta, líffæra
- Mat á hvort sjúkdímur er til staðar eða ekki og áhersla á heilsuháska og afleiðingar vanheilsu
- Líkamsþroskamat
- Sjálfsmat, frásagnir barna og foreldra
- Mat á þroskastöðu t.d Denver Dev. Screening
- Félagslegt mat t.d fjölskylduhagir, t.d Family APGAR
- Mat út frá kenningum um þætti sem hafa áhrif á heilsu t.d kenningar um grundvallaþarfir, heilbrigðisþroska ofl
Hvernig er mat á ástæðum og umhverfi barna
- Seiglu- og vistkerfiskenningar veita gagnlega ramma til að kanna félagslega og umhverfislega áhættu, samskipti og áhrif á heilbrigði barna og fullorðinna
- Innan vistkerfiskenninganna eru börnin og umhverfið milliverkandi þættir þar sem börn hafa áhrif á kerfin í kringum þau og síðan eru þau undir áhrifum þessara kerfa
- Börn upplifa álagsviðburði og geta brugðist við með aðlaganda hætti sem leiðir til jákvæðra útkomu. seiglukenningar fullyrða að börn hafi áhrif á áhættu og verndarþætti í umhverfinu sínu, sem leiða til jákvæðra niðurstaðna í heilsu þeirra eða stuðla að meiri áskorunum
- Notkun þessara fræðilegu ramma leiðbeinir hjfr til að kanna og miða að tilteknum þáttum í umhverfi barnsins sem hægt er að breyta eða auka til að hafa áhrif á heilsufarslegar niðurstöður
Útskýrðu þarfir barna - stuðla að seiglu sem er byggt á kenningu Maslow um frumþarfir manna
- Líkams og lífs-þarfir: fæði, vatn, hiti, útskilnaður, skjól, svefn, líkamlegur stuðningur og aðhald (er barnið að fara að ganga, þarf að halda á því o.s.frv)
- þörf fyrir ástúð og umhyggju
- þörf fyrir öryggi
- þörf fyrir aga og yfirborð
- þörf fyrir jafnvægi milli sjálfstæðis og ósjálfstæðis
- þörf fyrir að þróa jákvætt sjálfsálit
Hvað hefur áhrif á heilsu barna?
- Meðfæddir og áskapaðir eiginleikar barnsins sjálfs: líkamlega, andlega, félagslega og trúarlega
- Barnið sem almenn vera: þarfir ofl
- Aðstæður barna
> umgengni foreldra hafa bein áhrif á heilsu barna þeirra
> þjóðfélagsumhverfi
> Íbúðahverfi
> skólaumhverfi ofl
Styrkleikar fjölskyldu - hugtök
Samskiptahæfileikar?
Hæfni fjölskyldumeðlima til að hlusta og ræða um málefni sem koma upp
Styrkleikar fjölskydlu
Sameiginleg fjölskyldugildi og skoðanir ?
Sameiginleg skynjun fjölskyldunnar um veruleika og vilja til að vona og þakka og trúa að breytingar séu mögulegar
Styrkleikar fjölskyldu
Stuðningur innan fjölskyldunnar?
Veita stuðning og styrkur af stór-fjölskyldumeðlimum, auk þess að mynda andrúmsloft sem stór-fjölskyldumeðlimum, auk þess að mynda andrúmsloft sem sameinar meðlimina, þeir upplifa að þeir tilheyri hvor öðrum.
Styrkleikar fjölskyldu
Sjálfbærni i umönnun innan fjölskyldu?
Hæfni fjölskyldunnar til að taka ábyrgð á heilsuvernd og forvörnum og sýni fram á að einstakir meðlimir vilja hugsa vel um sig og hina
Styrkleikar fjölsyldu
Lausnarleitarhæfileikar
Notkun fjölskkyldunnar í viðræðum og samstarf um lausn vandamála, með því að nota daglegu reynslu sem auðlindir og einblína á nútíðina frekar en fyrri atburði eða vonbrigði
Hver eru B-in 3 í heilbrigðisþroska barna?
- BEING - Tivlist barnsins
- BELONING - Tilvera barnsins
- BECOMING - Framtíð og breytingar í lífi barnsins
Um hvað snýst Tilvist barnins (Being) ?
Eiginleiki barnsins og hegðun
- Erfðir
- Taugavöxtur og -tjáning/viðgangur
- Andlegir og tilfinningalegir eiginleikar
- Félagsleg tjáning
- Vitsmunalegir eiginleikar
Um hvað snýst Tilvera barnsins (Belonging) ?
Efnislegt og félagslegt umhverfi í vistkerfi barnsins s.s
- fjölskylduþættir
- skóli
- vinir
- nágranna
- menning
- félagspólitískt umhverfi: velferðarkerfi, heilbrigðiskerfi og vinnulöggjöf ofl
Um hvað snýst framtíð og breytingar í lífi barns (Becoming) ?
- Vöxtur
- Þroski
- Virkni
Tilgangur kenningarinnar um heilbrigðisþroska barnsins er að skýra…?
Heilsufars- og velferðarútkomu
- Tilvist: seigla, nákvæmni, viðkvæmni, veikleikar, veikindi
- Tilvera: álag, aðbúnaður, áhættur
Heilbrigðisaðgerðir
- heilsuvernd
- heilsuefling
- heilsuháskafyrirbygging
- heilsuviðhald
- hvatning, hæfing og endurhæfing
Hvaða heilbrigðisfrávik koma fram á 1.aldursári ?
- Fæðingargallar, fæðingaráverkar, efnaskipti
- skyndidauði /vöggudauði (hátt í USA)
- Næringartruflanir / vandamál við brjóstagjöf ofl erfiðleikar við að matast
- Vaxtatruflanir
- Umgengisveiki (öndunarfærasýkinga, 6-18mán)
- Vanþrif / tengslamyndun / vanræksla, slys og óhöpp
- Einhverfa hjá ungbörnum
Hvaða heilbrigðisfrávik geta komið fram hjá smá- og forskólabörnum ?
- Slys og óhöpp (föll og borða óheppilega hluti)
- Umgengisveiki - kvef, ödnunar- og meltingarfærasjúkdómar
- Bólgnir kirtlar (tonsillitis)
- eyrnabólga (otitis media), hvarmabólga (conjuctivitis)
- ill meðferð / vanræksla
- takast á við eðlileg þroskaverkefni og þroskafrávik (þekkja DDST) !
- hegðun og samskipti við foreldra
Hvaða heilbrigðisfrávik geta komið fram hjá skólabörnum og unglingum ?
- Frávik í vexti og þroska - of létt, of þung..
- næringarvandamál / útskilnaðarvandamál
- ofnæmi - húðvandamál
- sársauki (kviðverkir, höfuðverkir, bakverkir ofl)
- skólaslys og íþróttaslys
- hegðunarvandamál (t.d áhættuhegðun ýmiskonar, skólaleiði)
- þunglyndi, kvíði, sjálfsvígshugsanir og -tilraunir
- vanræksla, ill meðferð, kynferðisleg mistnotkun
- vandamál sem tengjast kynlífi og þungunum
Hjúkrunar og þjónusta við börn snýst um.. ?
þjónusta við barnið, fjölskyldu þess og umhverfi þess með:
- fyribyggingu
- vernd
- viðhald
- eflingu
Hvaða þættir spila inn í veikinda barna?
- Aldur og aldursröð
- Tímasetning: efnahagsaðstæður, félagslegar aðstæður, streita innan fjölskyldu
- Samskiptaþættir: aðskilnaður, tilfinningaleg viðbrögð foreldra
- samskipti foreldra og barns
- samskipti foreldra og barns við starfsfólk
Eiginleikaþættir
- veikindin
- persónuleikinn
- skilningur og hugmyndir um spítala og veikindi
- tilfinningaleg aðlögun fyrir spítalavistun eða veikindi
Heilbrigðisreynsluþættir:
- Ef barnið er búið að koma áður til okkar/lækna/hjfr búa þau til reynslu, slæma eða góða
Hvað er Zurlinden líkanið, í hvað skiptist það ?
Hjálpar okkur að skilja ástand barnsins
Álagsþættir
- meiðsli og áverki
- aðskilnaður
- hið óþekkta
- óvissan um takmörk
- missir á stjórn og yfirráðum
Jafnvægisþættir
- skynjun og skilningur
- stuðningur og samhjálp
- aðlögunarhæfni
Aldur og þroski
Hvað er mikilvægt í kenningu Freud um persónuleikaþroska (id, ego, superego) varðandi reynslu barna á veikindum ?
Varnarhættir eru þróaðir til að vernda sjálfið (ego) frá truflandi reynslu
Togstreita milli id og superego getur leitt til þess að ýmis konar varnarhættir séu virkjaðir
Hvað er mikilvægt í kenningu Erikson um sálfélagslega þróun varðandi reynslu barna tengt veikindum ?
Hugmyndir Erikson um þróunarkreppu veitir ramma til að skilja hegðun barns, velja hjúkrunaraðferðir, fræða foreldra og annast börn í staðbundnum kreppum eins og sjúkrahúsvistun
Hvað er mikilvægt í kenningu Piaget um vitsmunalegan og vitrænan þroska varðandi reynslu barna tengt veikindum ?
Gott fyrir hjfr að gera sér grein fyrir þroska barna (skynhreyfistig, foraðgerðarstig, stig hlutbundinna aðgerða, stig formlegra aðgerða) til að mæta barninu þar sem það er í þroska varðandi hjúkrun, samskipti og upplýsingaflæðis
Hvað er mikilvægt í kenningu Kohlberg um 3 stig þróunar í siðferðilegri rökhugsun varðandi reynslu barna tengt veikindum ?
Börn læra viðhorf, trú og hegðun gegnum félagsleg samskipti við aðra
Sjálfstjórn er mikilvægur þáttur í hegðun og getur aukið líkurnar á árangursríkri framkomu
Að tengja saman félagsmótun og hegðunarhvetjandi aðferðir með aðstoð jákvæðrar hvatningar er árangursríkt þegar laða á fram breytingar í hegðun barna
Lundarfarskenningar
Skapgerð / lundarfar er meðfædd, stöðugt persónuleikaeinkenni sem hægt er að aukenna frá fæðingu
Hægt er að leggja mat á lundarfar hjá ungbörnum í samræmi við svörun þeirra í ákv aðstæðum og áreiti
Lundarfar má flokka í 3: auðvelt, erfitt, hægtekið
Skilningur á hvernig væntingar foreldra til barnsins og skapgerð barnsins hefur áhrif á samskipti barns og foreldra er mikilvægt að geta skipulagt skilvirkar hjúkrunaraðgerðir til að stuðla að gagnlegum samskiptum við barn í fjölþættum og ögrandi aðstæðum
Hver eru helstu þroskaverkefni barna?
- Vöxstur og þróun (er undir áhrifum margra þátta > fjölskyldu, menningu, þjóðernis osfrv)
- Næring og umhverfisaðstæður, hreyfing og uppeldisumgjörð
- Vitsmunaleg þróun frá fæðingu (þroskakenningar)
- Sálfélagsleg þróun
- Líkamlegur vöxtur og þroski
MIkilvægt er að greina áhættu í þroskaframvindu barns, og skipuleggja mat á þroska þess
- Veikindi geta truflað eðilegan þroskaferil
- Veikindi eru áskorun fyrir hjfr til að stuðla að eðilegum vexti og þroska hjá börnum á sjúkrahúsum
- Að fæðast fyrir tímann truflar stórkostlega eðlilegan þroskaferil barna
- Börn ættleidd erlendis frá geta hafa orðið fyrir verulegum skakkaföllum sem geta hafa valdið röskun á þroska sem byggist á aðstæðum í upprunalöndum
- Með því að nota kenningar sem fjalla um vöxt og þroska er hægt að þekkja á hvaða stigi þroski barns er sem auðveldar að greina þarfir þeirra
- Mat á samskiptum barns getur gefið innsýn í aðstæður sem geta truflað eðlilegan þroska
Hvernig getur skilningur barns á heilsu og veikindum þess haft áhrif?
- Börn hafa takmarkaða þekkingu á líkamanum og tengsl hans við heilsu og veikindi. Skilningur þeirra byggist á vitsmunalegum hæfileikum, þroskast-ðu og fyrri reynslu af heilbrigðisstarfsfókli
- Ef barn nær ekki að tengjast foreldrum sínum getur það að vera á sjúkrahúsi gert illt verra og haft varanleg áhrif á þroska þess
- Ungbörn eftir 6mán aldur hafa þróað vitund um sjálfa sig sem aðskilur þá frá umönnunaraðila sínum
Hverjir eru helstu álagsvaldar barna?
Ungbörn: aðskilnaður frá foreldrum
Leikskólabörn: óttast að vera ein, myrkur, missir á stjórn, líkamsskaði
Skólabörn: óttast líkamstjón, dauða, tjón á sjálfsstjórn, sársauka
