Born á sjúkrahúsum, veikindi og þroski - 13.ágúst Flashcards
Hverjir eru 3 jafnvægisþættirnir sem byggðir eru á Krísukenningunna?
- SKynjun og skilningur: tekur til líkamlegra og andlega hæfileika til áttunar og til að meðtaka og skilja sjálfan sig, aðra og umhverfið
- Stuðningur og samhjálp
- Aðlögunarhæfni
Hverjir eru 6 flokkar þroska?
- Líkamlegur þroski
- Vitsmunalegur þroski
- Félagslegur þroski
- Andlegur þroski
- Persónubundinn þroski
- Menningarbundinn þroski
Hvernig er heilbrigðis / veikindaskilningur hjá smábarni ?
- Aðskilnaður frá foreldrum er sérlega erfiður
- Röskun á rútínu veldur óróa ofl
- þekking myndast um ytri líkamshluta
HVernig er heilbrigðis / veikindaskilningur hjá Forskólabarni ?
- sér veikindi gjarnan sem refsingu fyrir eh
- Skilningur á orsök afleiðingum í frummótun
- þekking myndast um tilvist sýkla
- Getur náð eh hugmynd um líffæri
- Hræðsla við myrkrið og við að missa sjálfstjórn
Hvernig er heilbrigðis/ veikindaskilningur hjá skólabörnum ?
- þekkir orsök og afleiðingu, þó enn í mótun
- er byrjað að skilja virkni líkamans
- eldri skólabörn geta meðtekið útskýringar
- sársauki veldur áhyggjum
- líkamsmeiðsli algeng og hugsanir tengdar þeim
- dauðinn er þeim hugleikinn
Hvernig er heilbrigðis/veikindaskilningur hjá unglingum ?
- Er farin að skilja flókið eðli veikinda
- Geta meðtekið marghiða orsaka og afleiðngasambönd - þekkir staðsetningu og virkni helstu líffæra
- Hefur áhyggjur af: missa stjórn og sjálfstæði, áhrifum veikinda á útlit, líkamímynd
Hvernig eru samskiptalyklar við 18mánaða - 7 ára?
- Veikindi orsakast af mannlegum athöfnum: Einblína á hér og nú frekar en á framtíðar atburði; notið myndir til að stuðla að samskiptum; útskýring getur falið í sér nafn á algengum líkamshluta; leyfið eftirgrennslan og skoðun á umhverfinu eða á tækjum sem notuð eru til meðferðar eða skoðunar
Hvernig eru samskiptalyklar við 7-10 ára ?
- Veikindi orsakast af sýklum: byggið á þekkingu barnsins á líkamshlutum og notaðu grundvallar útskýringar áinnri starfsemi líkamans; leyfðu barninu að taka þátt í aðgerðum í skðun eða öðru með því að opna pakka; halda á áhöldum ofl
Hverni eru samskiptalyklar við 11-18 ára?
Veikindi orsakast af líkamlegum veikleika eða viðkvæmni: hægt að nota flóknari myndir og lífeðlisfræði / almennings-hugtök/orðaforða til útskýringar (þarf þó að kann skilning). Hægt er að segja frá framtíðar horfum s.s sjúkdóm/einkenni en umræða um núverandi áhrif veikinda er mikilvægust; leitið að skoðunum barns í lausn viðfangsefna.
Hvað er Efnislegt / lífeðlislegt sjálf (Physical self) ?
- Líkamlegt sjálf (somatic self); hvað get ég gert…
- Sjálfsmynd (self-image); hvernig lít ég út
Hvað er Persónulegt sjálf (personal self) ?
- Móralskt og siðferðislegt sjálf (moral and ethical self); hvað má ég vera og vil ég vera og gera
- Stöðugleiki sjálfsins-sjálfshugsjón (Self-stability); hvernig tekst ég á við atburði / uppákomur og áföll
- Sjálfshugsjón (ideal self); Hvað myndi ég vilja vera, er ég sá sem ég vil veraþþþþ
Hvernig/hvar þroskar barnið sjálfshugmynd?
Barnið þroskar sjálfshugmynd með því að spegla sig í náunganum og býr sér til fyrirmyndir - þar eru foreldrar og aðrir fullorðnir í fyrirrúmi
Hvað er Stjórnrót / heilbrigðisstjórnrót ?
Stjórnrót einstaklings er að hvaða marki einstaklingurinn telur sig ráða eh um útkomu eigin athafna eða undir stjórn utanaðkomandi afla og einnig hvort hann/hún telur þá viðráðanlega
- innræn stjórnrót
- útræn stjórnrót
Stjórnrót er í sífelldri mótun í æsku og viðkvæm fyrir áhrifum
Kenning Robertson um mótmæli, örvæntingu og afneitun
Mótmæli
- öskur, grátur
- læsir sig fast við móður/föður
- Hafnar tilraunum til að hugga það
Örvænting
- Leiði
- Hljótt virðist vera búið að koma sér fyrir
- Dregur sig í hlé, eða sýnir ósætti með hegðun
- Grætur þegar foreldri kemur aftur
Afneitun
- Mótmæli hjaðna eða engin viðbrögð við endurkomu foreldra
- virðist sáttur og ánægður með alla
- sýnir áhuga á umhverfinu
- myndar ekki nánd með fólki í kring
Hvað flokkast undir Aðlögunarhæfni (bjargir) ?
- Aðlögunarhegðun (coping)
- Skapferli / geðslag (temperament)
- Viðkvæmni (vulnerability) t.d fötlun, svefnmynstur
- Tjáskiptageta / innri hæfileiki s.s hugmyndaflug, leikgeta
- Sjálfsumönnunargeta
Hverjir geta verið álagsþættir á gjörgæslu fyrir börn?
- Hávaði
- Birta og sífellt breytilegt ljós
- Truflun á svefni og svefnmynstri
- Sársauki og óþægindi
- Einangrun
- Hreyfileysi
- Þekkja ekki, vita ekki, skilja ekki, hrædd og kvíðin
- Vera ekki persónukenndur
- Haftir
- Spenna í loftinu
- Deyfandi áhrif lyjfja
- Áhrif lyfja á svefn
Nefndu þætti í að styrja viðnám barns og fjölskyldu
- Veita umhyggju og stuðning
- Leggja áherslu á að skapa jákvæðar og raunsæjar væntingar
- Að stuðla að merkingarbærri þátttöku barns og foreldra
- Stuðla að félagslegri tengingu og sambönd við einstaklinga í umhverfinu
- Setja skýr mörk bæði fyrir foreldra og barn
- Kenna lífsleikni
- Spyrjið um og metið áhættuþætti í samskiptum
- Spyrjið og metið stykleika í samskiptum
Hvernig er hægt að undirbúa undir álag?
- Veita þekkingu og upplýsingar (auka skilning, auka skynjun og áttun)
- Skapa vettvang til skilnings og áttunar
- Veita stuðning (félagslega, andlega og tilfinningalega)
- Leiðbeina og aðstoða barn við að ná stjórn á aðstæðum
- Streituónæmun:
> Skipuleg skyndeyfing (Desenzitation)
> Vitræn og hegðunarleg upprifjun (Behavioral and cognitive rehersal)
> Líking (Modeling)
> Hugardreifing (distraction)
útskýrðu leikhvatningu samkvæmt rannsókn eftir Pearson ofl
Pearson ofl gerðu athugun á 11 börnum 2-13,5 ára á barna-gg til að kann áhrif leikhvatningar í 20min á leikhegðun þeirra og hversu lengi þessi hvatning virkaði . Öllum börnum var sameiginlegt að hafa aðgang að leikföngum. Fyrst var almenn hegðun barns athuguð, síðan var veitt leikhvatning ákv program þar sem barni voru afhenti leikföng í 20min, síðan var barn observerað eitt með leikföngum, 30min eftir það 2-4 sinnum
Niðurstaðan var sú að marktækt jákvæð hegðunarbreyting varð við tilraunaraaðstæður. Hegðunin fyrir og eftir leikhvatningu reyndist næstum hin sama sem bendir til að jákvæðu breytingarnar á leikhegðun í hvatningsaðstæðum voru ekki varnalegar þegar hvatning naut ekki lengur við
Hvernig er þáttur fullorðinna í leik ?
Frjáls leikur -> barn er virkt, samvirkt og skapandi vs
Skipulagður leikur –> barn er ofvirkt eða áleitið, árásargjarnt og hefur takmarkað hugmyndaflug
þáttur fullorðinna: Frjáls leikur —————-> Skipulagður leikur =
- Fylgjast með og veita hvetjandi athugasemdir. Bregðast við athöfn og leiðbeiningum barnsins
- Fullorðnir leggja til athafnir, hlutverk, stuðning
- Fullorðnir segja barninu hvað það eigi að gera
- Fullorðnir veit að fyrirmyndina, hlutverkum, orðum og athöfnum
Álag veldur streitu
- Hver eru einkenni streitu hjá börnum ?
Ólík hjá börnum eftir aldri og ólík foreldranna
- líkamleg streita
- tilfinningaleg streita
- vitsmunaleg streita
Álag af völdum
- Lífshögum
- Lífsviðburðum
- Uppákomum
viðvaranadi og/eða mikið álag án lausnar veldur kreppu
Hverjar eru tegundir kreppu ?
- þroska- eða þróunarkreppur
- Atburðakreppur
- Óútreiknalegar kreppur
Mat á kreppu
- framkallandi atburðir / viðburðir-álag
- skynjun á atburði
- tilvist eða vöntun á stuðningi í atburði
- aðlögunarhæfni
Hvað felst í fjölskyldu-mati ?
- Einkennandi þættir
- Þroskastaða og saga
- umhverfi
- Fjölskyldumynstur (samskipti - völd - hlutverk - gildi)
- Fjölskylduvirkni (atlot, samfélag, umhyggja og umönnun gagnvart heilsu)
- Fjölskylduálag, bjargir og aðlögun
Nefndu dæmi um fullnægjandi bjargráð (adaptive coping) og ófullnægjandi bjargráð (maladaptive copin)
Fullnægjandi bjargráð:
- normalization
- afneitun
- réttlæting - rökleiðsla
- gefa veikindunum merkingu
- nýta sér tilteknar bjargir
Ófullnægjandi bjargráð
- ofverndun
- afneitun
Hverjir eru varnarhættir sjálfsins samkv Freud ?
- Afturhvarf (regression)
- Afneitun (denial)
- Millifærsla (displacement)
- Bæling (repression)
- Yfirfærsla (projection)
- Göfgun (sublimation)
- Samsömun (identification)
- Viðbragðsmótun (reaxtion formation)
- Réttlæting- rökleiðsla (rationalization)
- Rökþóf (intellectualization)
Hver eru hegðunar-mynstur samkv Siemon ?
- Hræðslugirni (ferfull)
- Fullorðinslegu r(pseudoadult)
- Hlédrægni (invisibility)
- Skáldlegur (fantasy)
- '’Fyrirmyndarsjúklingur’’ (overinvolved in medical care)
- Sprellari (humorist)
- Vinsældaleikinn (encouragin favoritsm)
- '’Postúlíndúkka’’ (the china doll)
- Reiðigjarn (explosive anger)
- Auðsæranlegur - uppgjafarhegðun (giving up)
- Ofursjálfstæði (overdependence)
Hvað flokkast sem ‘‘sjúklegir’’ tjáskiptahætti?
- Tvöfeldni í skilaboðum (double bind message)
- Dulin merking (mystification)
Hvað flokkast sem ‘‘sjúklegir ‘’ samskiptahættir ?
- Fusion: of mikil tengsl, aðskilja sig ekki hvert frá öðru
- Enmeslment: hlutverkaruglingur, óskýr mörk milli einstaklinga þó án innilegra tengsla
Disengagement: einangra sig frá hvert öðru, afskiptaleysi, vanræksla, höfnun
Scapegoating: sökudólgur, blóraböggull
Trianles: veikindin verða hluti af stoðum fjölskyldunnar
Dæmi um hjúkrunar aðgerðir sem hvetja aðlögun
Þróa raunhæf markmið
- hjá barninu
- gagnvart barninu
- gagnvart veikindum
- setja sér skammtíma- og langtímamarkmið
Stuðla að því að meðlimir fái útrás/syrgi
- deili tilfinningum hvor til annars
- takist á við tilvist og ruanveruleika veikindanna
- ræði fortíð og framtíð
Hvetja til aukinnar sjálfsvirðingar hjá barni
- gegnum barnið
- gegnum kennslu, aðstoð og hvatningu foreldra
- gegnum aðra t.d stystkini, kennara, vini
Þróa viðeigandi sjálfstæði og ósjálfstæði
- þekkja þroskavörður
- viðeigandi upplýsingar, þekking
- viðeigandi samskiptaaðferðir
- viðeigandi tjáskiptaaðferðir (t.d hvernig eigi að tjá verk)
- rjúfa einangrun
Stuðla að gagnvirkum tjáskiptum og trúnaði innan fjölskyldunnar og við fagfólk
- virði skoðanir og reynslu hvers annars
- virði og taki tillit til hlutverka, getu og ástand hvers annars
- virði ólíkar tjáksiptaleiðir hvers annars - persónu
- aðstoði hvert annað til að tjá sig
Hlutverkameðferði
- hlutverkafyrirmynd / mótun
- Hlutverkauppbætur
- hlutverkastyrking ofl
