Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Barnahjúkrun > Fyrirburar og veikir nýburar, gjörgæsla nýbura - 31.okt > Flashcards

Fyrirburar og veikir nýburar, gjörgæsla nýbura - 31.okt Flashcards

1
Q

Hvað er nýburi ?

A

Barn frá fæðingu til 28 dags

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hvað er Fullburi ?

A

Meðgöngulengd 40 vikur (280 dagar) (37-42 vikur)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Hvað er fyrirburi ?

A

Barn fætt fyrir 37 viku. meðgöngu (23-37 vikur (ísland))

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvað er léttburi ?

A

Fæðingarþyngd ellur meira en 2 SD fyrir neðan meðal kúrfu fyrir meðgöngulengd

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Staðreyndir um nýbura

A

Árið 2019
- fæddust 4454 börn á ísl
- 3271 á LSH
- 278 börn < 37.viku (sirka 6%)

Innlagnir á vökudeild um 400/ári, uþb 10% af nýburum á ísl

Innlögn á fyrstu mín/klst lífs algengast

Fyrirburar fæddir < 34.viku meðgöngu eru um 50-60 / ári - ar af m 15 < 27.viku og léttari en 1000gr

Lang flestir fyrirburar fæðast á viku 34-35 + 6d

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Hverjir eru helstu sjúkdómar / innlagnarástæður fyrirbura á GG ?

A

Helstu vandamál tengjast vanþroska líffærakerfa
- öndun (RDS, apnea)
- MTK (intra cranial hemorage (ICH), Periventricular leucomalacia (PVL))
- Meltingarfæri (þyngdaraukning, melting/frásog næringarefna, NEC (necrotizing enterocolitis)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Hverjir eru helstu sjúkdómar / innlagnarástæður fullbura á GG ?

A
  • Ástæður sem tengjast erfiðleikum í / fyrir / eftir fæðingu (Asphycia (súrefnisskortur))
  • Öndunarerfiðleikar (vot lungu / glærhimnusjúkdómur / lungnabólga)
  • Sýkingar (sepsis)
  • Gula
  • Líffæragallar (hjarta- og kviðarholsgallar)
  • Efnaskiptasjúkdómar (lifrarbilun, ensím gallar ofl)
  • Syndrome
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hverjar eru lífslíkur fyrirbura frá 22.viku aað 29.viku ?

A

22.vika - 10%
23.vika - 50%
24.vika - 70%
25.vika - 80%
26.vika - 85%
27-29.vika - >90%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Nýfætt fullburða barn

  • þyngd
  • lengd
  • höfuð ummál
A
  • Meðal þyngd um 3700g
  • Lengd 50-52 cm
  • Höfuð ummál ca 35cm
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Fyrirburar

  • þyngd
  • lengd
  • höfuð ummál
A

33-35 vikur
- 1900-2500g
- 48cm
- dvöl á gg ca 10-30 dagar

27-29 dagar
- 800-1200g
- 35-40cm
- dvöl á gg ca 70-100 dagar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Hverjar eru leiðir þroskahvetjandi umönnunar

A

Hljóð
- stöðugt verið að vekja barnið (orkueyðsla)
- Heyrnarlíffæri að þroskast (heyrnaskaði?)
- Rannsóknir sýna - hypoxiu, óstöðugleika í bþ, breytingar á blóðflæði til heila
- 80-85 db hefur sýnt fram á heyrnaskaða hjá fullorðnum - mælingar á nýburagjörgæslu sýna 50-90db hávaða
=> leiðir til að minnka hávaða = hvíldartími, db mælar, yfirbreiðslur

Ljós
- Augnlok eru yfirleitt ekki opin fyrr en eftir 25 vikur
- Ljósop (pupillur) dragast ekki vel saman fyrr en eftir 32 vikur
- Fyrirburar hafa aukin vandamál tengd sjón
=> leiðir til að draga úr ljósi = yfirbreiðslur, dagsbirta, dægursveiflur (þroski, þyngdarauknin, svefn)

Líkamsstaða
- veik vöðvaspenna
-Lega á baki með útrétta útlimi –> mjaðmir, háls, axlir –> erfiðleikar við gang, hendur að miðlínu og snúahöfði
=> leiðir til að draga úr = hreiður, stuðningur, snúningur, magalega (Betri öndun og svefn)

Snerting
- Rannsóknir sýna mis háar tölur allt að 80x/sól - meðaltali um 11-23x
- Oftast neikvæð snerting ?
- STuttur tími í ótruflaðan svefn (þreyta, vöxtur)
=> leiðir til að draga úr = safna saman áreitum (< 32 vikur getur þó verið varhugavert), lesa hegðun barnsins

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Hvernig er undirbúningur fyrir innlögn fyrirbura og fullburða barna á nýburadeild ?

A

Hitastjórnun
Tryggja að barnið kólni ekki !
- við fæðingu á að = þurrka barnið vel, setja undir hita, vefja inn í hlýtt lak, nota húfu

Mörg tækifæri eru til að kólna (á fæðingarstofu, við flutning, á deild)

Hiti er mældur axilert (lítill munur á kjarnahita og húðhita 0,2-0,3°)

Mikið líkamsyfirborð m.v þyngd, eykst eftir því sem barnið er léttara. Því stærra yfirborð m.v þyngd þþví fleir kcal þarf í bruna til að viðhalda líkamshita

Barn sem er um 1000gr getur kólnað um 1°á hverjum 5mín við venjulegan herbergishita

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Hvað er cold stress?

A

< 35° C
- eykur viðnám í lungna slagæðum og minnkar surfactant framleiðslu -> acidoca, hypoxia

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Hver eru einkenni / áhrif hitastjórnunar hjá nýburum ?

A
  • Lítil hitaeinangrun
  • Lítil hæfni til að tempra umhverfishita
  • Hlutfallslega stórt líkamsyfirborð miðað við þyngd
  • Taugastjórnun óþroskuð
  • Hitamyndun á skjálfta

Ofkæling eða kólnun nýbura er algengt vandamál í heiminum, ekki síður í þróuðu löndunum - aukin dánartíðni og áhætta fyrir vandamál eins og apneur, lágan bs og acidocu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Hvernig er hitastjórnun hjá fullbura?

A
  • Skjálfti (takmörkuð geta)
  • Getur dregið sig saman
  • Svitnar nær ekkert
  • Brennur brúnni fitu
  • Subcutis fita
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hvernig er hitastjórnun hjá fyrirbura?

A
  • Getur ekki skolfið
  • Lítill vöðva tonus
  • Svitna ekki
  • Brún fita myndast á 25-40 viku
  • ,,Engin’’ subcutis fita (framleiðsla hefst á 26-29 viku)
  • Húðin er vanþroskuð (epidermis og stratum corneum)
  • Vökva- og hitatap um húð er mikið
17
Q

Hvernig er hjúkrunarmeðferð í hitastjórnun ?

A
  • Tryggja eðlilegan líkamshita (kjarnahiti er 35,5-37,5°)
  • Stuðla að því að nýburi noti sem minnstu orku til hitamyndunar, sérstaklega ef um öndunarerfiðleika er að ræða
  • Hitakassar, hitaborð, hitadýnur
  • Draga úr hitatapi vegna leiðni, varmaflutnings, geislunar og uppgufunar: nota hitakassa, hitadýnu og föt, ath stellingu, plastpokar fyrir fyrirburann
  • Tryggja að umhverfisraki sé 50-80% hjá fyrirburu m
18
Q

Nefndu nokkrar ástæður öndunarerfiðleika hjá nýburum

A

Lungnasjúkdómar
- RDS (respiratory distress syndrome)
- Hyaline Membrane Disease
- Transient Tachypnea / wet lung
- Meconium aspiration
- Lungnabólga
- Loftbjórst

Hjarta og æðakerfi
- Persistent fetal circulation
- hjartagallar
- hypovolemia / anemia
- polycythemia

Efnaskipti
- acidósa
- hypothermia (ofkæling)
- hypoclygemia

Taugar og vöðvar
- heilablæðing
-heilabjúgur
- lyf
- stoðkerfissjúkdómar
- mænu- og taugaskaði

19
Q

Hver eru klínísk merki um öndunarerfiðleika hjá nýburum ?

A
  • Tachypnea (> 60/mín)
  • Bradypnea (< 30/mín)
  • Stunur
  • Inndrættir (notkun brjóstvöðva, sternal og intercostal)
  • Nasavængjablakt
  • Blámi
  • Apena
  • Tachycardia
  • Braycardia
20
Q

Hvernig er hjúkrunarmeðferð hjá nýburum með öndunarerfiðleika?

A
  • Monitor (mettun og púls) - setja mettunarmæli á hægri hendi
  • Meta öndunarerfiðleika og telja öndun
  • Stjórna O2 gjöf => mettun 90-95%
  • Soga slím og legvatn úr munni, koki og nefi
  • '’low touch’’ (development care)
  • Meta hitastig, kassahiti, hiti barns
  • Ventilera með O2 á maska til að ná upp önduno g púls nema ef meconium aspiration
  • Taka blóðgös
  • Undirbúa fyrir öndunaraðstoð t.d intubation eða CPAP
  • Stuðningur og fræðsla til foreldra
21
Q

Skilgreindu ‘Apnea’

A

Apnea = öndunarstopp í yfir 20sek, eða öndunarstopp þar sem verða litabreytingar, hypotonia eða bradycardia
- mjög algengt vandamál hjá fyrirburum, aldrei eðlilegt hjá fullburða barni !!
- Allt að 80% af < 1000gr og 25% af 1000-2500gr fyrirbura
- Telja öndun í 60sek
- Central apnea (15%), obstructive apnea (30%), mixed apnea (59-60%)
- Algengt að komi fram 24-48 klst frá fæðingu
- hætta yfirleitt hjá fyrirburum við 35.-36.viku
- Ef fyrirburi hefur ekki apnea á fyrstu vikunni kemurhún líklega ekki fram nema um veikindi að ræða

22
Q

Hvað er Periodic breathing?

A

Stopp í 5-10 sek svo hröð öndun í 10-15 sek (mjög algengt hjá fyrirburum eldri en 24klst)
- aldrei litabreytingar eða bradycardia

23
Q

Auknar líkur eru á apneu ef….

A
  • lungnasjúkdómur
  • HTN
  • PDA
  • Sepsis
  • Lungabólga
  • NEC
  • asphycia
  • IVH
  • lyf
  • hypoglycemia
  • hypocalemia
  • acidosis
  • anemia
  • hár/lár hiti
  • vagal stimulation
  • REM svefn
  • hægðalosun
  • verkir
24
Q

Hver eru hjúkrunarmeðferðir við apneu ?

A
  • Mónitor
  • Meðhöndla undirliggjandi ástæður
  • Fræðsla og kennsla til foreldra
  • STrokur á il eða baki geta afstýrt byrjandi apneu
  • Umhverfishiti - neðrimörk
  • Koma í veg fyrir triggera (t.d kröftug sogun, hröð magafylling)
  • Magalega
  • A.m.k 15°halli á höfðalagi
  • háls og höfuð í sömu átt
  • opinn brjóstkassi
  • þroskahvetjandi hjúkrun –> staða, vekrir, ljós, hávaði
  • Lyf –> koffín (örvar m.a central öndunarviðtaka)
  • CPAP ef miklar apneur sem stöðvast ekki með lyfjum eða umönnun
  • Öndunarvél
25
Q

Hver er besta næringin ?

A
  • Móðurmjólkin er besta næring sem völ er á
  • Barnkamjólk –> gerilsneydd brjóstamjólk fyrir fyrirbura sem fæðast <35.viku ef ekki næg/engin móðurmjólk
  • Önnur næring: TPN, þurrmjólk, 10% glúkósa
  • Næringarþörf 100-200 kcal/kg/sól
  • Nýburi sem drekkur 180ml/kg/sól fær því um 120 kcal/kg/sól sem er nægilegt magn til þess að barnið þyngist eðlilega
26
Q

Hvenær á að hefja gjöf í maga?

A
  • Einstaklingsbundið (þroski, sjúkdómur)
  • Er til brjóstamjólk? hvernig líður barni? - hægðir, þvag
  • Sem fyrst –> langvarandi fasta veldur nýrnun á þarmaþekju
27
Q

Næringargjöf um sondu/æð

A

Barn sem andar >60x/mín hefur að öllu jöfnu ekki getu/heilsu til að samhæfa sog/kyngingu/öndun –> næring í æð eða sondu því algeng

Barn með meðgöngulengd < 32 vikur hefur ekki þroska til að nærast um munn. Skortir samhæfingu sogs/öndunar/kyngingar

28
Q

Hver er mæling á næringarástand nýbura?

A

Þyngdaraukning
- nýburar léttast, u.þ.b 10% á fyrstu viku, fyrirburar / veikir nýburar allt að 15-20% - vökvatap
- ásættanlegt þyngdaraukning eftir fyrstu viku er 10-15 g/kg/sólarhring
- höfuðummál
- hversu oft á að vigta ? - daglega/annan hvern dag
- erfiðleikar við vigtun veikra barna og mikilla fyrirbura

29
Q

Hver er oft ástæða verkja hjá nýburum ?

A
  • Undirliggjandi sjúkdómar
  • Skurðaðgerðir
  • Sársaukafull meðferð
  • Sársaukafull inngrip (talin vera frá 1 til >20 á dag)

Rannsóknir hafa bent á alvarlegar afleiðingar ómeðhöndlaðra verkja hjá nýburum

30
Q

Hvernig er verkjatjáning nýbura?

  1. Lífeðlislegar vísbendingar
  2. Hegðunarvísbendingar
  3. Vökustig
A
  1. Lífeðlislegar vísbendingar
    Hjarta- og æðakerfi
    - Hækkaður hjartsláttur
    - aukinn IKÞ
    - aukin ÖT
    grunn öndun
    - lækkuð mettun
    - lækkaður bþ
    Sjálfvirka taugakerfið (atuonomic)
    - ógleði
    - uppköst
    - hiksti
    - sviti í lófum
    - víkkuð ljósop
  2. Hegðunarvísbendingar
    - berjast um
    - grátur (ekki áreiðanlegt)
    - andlitstjáning
    - stífleiki
    - draga til sín útlimi
    - kneppa hnefa
    - máttlaus eða lin (fyrirburar og veikir fullburar)
  3. Vökustig
    - breytingar á svefn/vökustigu m
    - pirringur
31
Q

Verkjameðferð

  1. Stjórnun áreita - verkjameðferð
  2. Verkjameðferð lyfjameðfeðr
A
  1. Stjórnun áreita - verkjameðferð
    - Draga úr fjölda inngripa
    - Safna saman aðgerðum / inngripum (obs < 32 vikur)
    - hafa barnið í ‘‘hreiðri’’ og halda um barnið við inngrip
    - verja fyrir ljósi
    - verja fyrir hávaða
    - sog - snuð (>32 vikur)
    - súkrósa
  2. Verkjameðferð - lyfjameðferð
    - Færri meðferðarúrræði en hjá fullorðnum
    - Lyf notuð til verkjastillingar (Opioid- morfín, fentanýl) (NSAID - parasetamól)
    - Lyf notuð til róunar (Benzo - midazolam) (Barbiurates - phenergan) (annað - klóral)
32
Q

Fjölskyldumiðuð þjónusta á nýburgjörgæslu
Family centred care (FCC)

A

Nálgun á heilbrigðisþjónustu þar sem allt skipulag og veiting á heilbrigðisþjónstu er byggt á samstarfi við fjölskyldu nýburans og áhrif fjölskyldunnar á heilsu og líðan (útkomu) nýburnars eru viðurkennd
- Fjölskyldan er ,,core members’’ teymisins frekar en ,,passive pbservers’’

Kjarni FCC
- Virðing
- Reisn
- Þátttaka
- Samstarf

Barnahjúkrun (32 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions