Sjúkdómar í Skjaldkirtli Flashcards
Orsakir thyrotoxicosis
Primer orsakir
Grave´s
hyperfunctioning adenoma / multinodular goiter
Thyroditis
Secondary orsakir
-TSH seytandi adenoma í heiladingli
ef það er lækkað TSH þá er sjúklingur
hyperthyroid
orsakir Myxedema
Hashimoto´s thyroiditis heiladingulsbilun Iatrogenic joð-skortur geislun lyf (t.d. lithium)
Grave´s sjúkdómur
- einkennist af triad
- hverjir
- tengt hvaða vefjaflokki
- útlit skjaldkirtils
- thyrotoxicosis, exophthalmos, pretibial myxedema
- 7x frekar á konur (20-40 ára)
- HLA-DR3
- stækkaður og blóðríkur, folliclar þéttpakkaðir
Grave´s meinmyndun
-örvandi sjálfsmótefni myndast:
- TSI => sest á TSH-viðtaka og örvar myndun T4/3
- LATS => örvar TSH viðtaka
- LATS-p =>Hindrar óvirkjun LATS
- TBII => hindra bindingu TSH við viðtaka, stundum örvar þetta TSH-áhrif
Hypothyroidsm er langoftast
primer
Hvað er tengt vefjaflokki HLA-DR3
Grave´s sjúkdómur
Cretinism
hypothyroidsm frá fæðingu
- vantar eða hann starfar ekki eðlilega
- börn slöpp og með lágan hita
Hashimoto´s Thyroiditis
- algengi
- hverjir
- algengasta orsök þar sem ekki er landlægur joðskortur
- miðaldra fólki og 10x oftar í kvk
Hashimoto´s Thyroiditis
-meinmyndun
-Thyroid-epithel frumur drepast og er skipt úr fyrir bólgufrumur og fíbrósu
-Sjálfsmótefni skemma skjaldkirtilsvef
anti-thyroglobulin antibody
anti-microsomal antibody
TSH-viðtaka antibody
Hvað er tengd vefjaflokki HLA-DR5
Hashimoto´s thyroiditis
Skemmdirnar í hashimoto´s eru taldar miðlaðar af
T-frumum
- seyta IFN-gamma sem drep epithel frumur
- örvar CD8+ sem skemma epithel frumur
- örva B-frumur sem verða plasmafrumur
4 aðal microskopísk atriði í Hashimoto´s
lymphocyta íferð
plasmafrumu íferð
Hürthle frumur (hrörnaðar follicular epithelfrumur)
bandvefsfrumur
að fá Hashimoto´s fylgja auknar líkur á því að fá:
papillary carcinoma
B-frumu lymphoma
Subacute thyroiditis
- hverjir
- orsök
- gangur
- hefur áhrif á starfsemi?
- allur aldur, kynjaskipting jöfn
- óþekkt, algengt að koma í kjölfar e.loftv.sýkinga (veirusýking)
- væg stækkun og verður aumur. Folliculi geta rofnað og colloid streymt út (macrophagar). Gengur yfir á 3 mán.
- NEI
Subacute lymphocytis thyroiditis
- hverjir
- hverjir
- gangur
- algengast í kjölfar meðgöngu (ári seinna)
- óþekkt
- fyrst hyper svo hypo
- sársaukalaus sjúkdómur
Reidel´s thyroiditis
- hverjir
- hvað er að gerast
- complicationir
- sjaldgjæft, gamalt fólk (oftar konur)
- truflun á starfsemi fibroblasta, mikil atrophia í folliculi.
- getur þrengt að trachea (+hæsi)
Goiter
- hvað er að gerast
- skiptist í
-algengt, stækkun v/ skorts á skjaldkirtilshormónum (hefur ekki áhrif á framleiðslu)
-diffuse non-toxic goiter
multinodular goiter
Diffuse non-toxic goiter
- hefur áhrif á framleiðslu?
- skiptist í:
- diffuse stækkun án þess að hafa áhrif á framl T4/T3
- endemic, sporadic, physiologic
Skortur á T4/3 veldur aukinni TSH seytun og þá er hyperplastic stig (fjölgun á folliculi/epithel). Síðan á endanum gefst hann upp og þá tekur við colloid involution (rýrnun á follicular frumum)
Multinodular goiter
- hefur áhrif á framleiðslu
- hverjir
- orsök
- hvað er í hnútunum
- algengasts orsök stækkunar, nei
- nánast allt eldra fólk
- óþekkt
- macrofolliculi, venjulegir folliculi og cystur
mikilvægt að greina frá carcinoma
Góðkynja æxli í skjaldkirtli
- uppruni
- hvernig hnútar
- hvað staðfestir frá illkynja
Follicular adenoma
- follicular epithelfrumur
- oftast stakur, vel afmarkaður m/ bandvefscapsúlu
- það er ekki capsular invasion og æðainvasion
Illkynja æxli í skjaldkirtli
- tíðni á Íslandi
- orsakir
- mjög há á Íslandi, algengara í konum
- ekki alltaf þekkt, tengt geislun, br í RET-protooncogeni)
Geislun (meðferð eða kjarnorkuslys) veldur hvernig krabbameini
papillary carcinoma
Papillary carcinoma
- algengi
- hverjir
- vöxtur
- einkennandi
-afbrigði
- langalgengasta gerð illkynja æxlis (75%)
- 3x oftar í konum, oft tengt geislavirku joði meðferð
- vaxa hægt, soliter/multifocal, getur verið capsúla
- háar columnar frumur, orphan annie, psammomakorn, totumyndun
- columnar cell, tall cell, follicular variant
- nonfunctional æxli með góðar horfur (ekki seinni tvö afbrigðin)
Follicular carcinoma
- hverjir
- eitt eða mörg
- skiptast í:
- frekar konur og eftir miðjan aldur
- oftast soliter
-minimally invasive / widely invasive
munur á minimally invasive follicular carcinoma og follicular adenoma
fyrra hefur invasion í capsúlu og æðainvasion
Medullary carcinoma
- uppruni
- hverjir
- seytir
- orsakir
- parafollicular frumur = neuroendocrine neoplasm
- jöfn kynjadreifing
- calcitonin
- 90% sporadísk en 10% með MEN
Anaplastic carcinoma
- hvað er
- vöxtur
- horfur
-eitt hættulegasta krabbameinið, bæði papillary og follicular geta umbreyst í það
-vex hratt út fyrir skjaldk í aðlæga vefi, þau eru oftast með drepi og blæðingum.
Spindle cell / giant cell / squamous
-90% dánir innan árs frá gr.
