Hugræn Atferlismeðferð í geðhjúkrun (23.nóv) Flashcards
Hverjar eru grundvallarhugmyndir HAM ?
- Hugsanir og viðhorf leggja grunn að tilfinningum, líðan og atferli
- Neikvæðar tilfinningar og atferli geta sprottið af hugsunum og viðhorfum sem eru óréttmætar
- Hugsanir sem valda vanlíðan og óhjálplegu atferli eru oft óréttmætar
- Atferli getur haft umtalsverð áhrif á hugsanir og tilfinningar
- í HAM eru tengsl hugsana, atferlis, tilfinninga og líkamlegra viðbragða sérstaklega til skoðunar
Megin tilgangur HAM er að hjálpa einstaklingum að…. ?
- Skoða viðhorf sín og gera sér grein fyrir mögulegum óréttmætum hugsunum (hugsanabjögunum), ásamt óhjálplegu atferli
- Gera hugsanir óvirkar með því að endurmeta þær og féfengja á kerfisbundinn hátt
- Byggja upp hjálplegt atferli og hugsanir sem leiða til bættrar líðunar
Hvað eru sjálfvirkar hugsanir?
- Eru sjálfvirkar og koma ósjálfrátt
- Það er hægt að verða sér meðvitaður um óboðnar hugsanir
- þær geta komið fram leiftursnöggt og eru hraðar
- viðkomandi leggur trúnað á þær og eru þær því ekki dregnar í efa
- Geta koið fram sem myndir, minningarbrot og innri rödd
- Markmið meðferðar er að gera sér grein fyrir óboðnum hugsnum og tengslum við sterkar tilfinningar
- Svipaðar hugsanir tengjast oft tilteknum vanda eða aðstæðum
Nefndu dæmi um gagnlegar spurningar til að greina sjálfvirkar hugsanir
- Hvað fór í gegnum huga mér rétt í þann mund sem líðan mín breyttist?
- Hvað var ég að gera og hvað var um að vera?
- Hvaða minningar tengjast þessari hugsun ?
- Með hverjum var ég ?
- Hvað sagði þriðja eyrað ?
- Fann ég fyrir öðrum tilfinningum ?
- Fann ég fyrir líkamlegum einkennum ?
- Hvað er ég vön að gera í svipuðum aðstæðum ?
Hvernig er tilfinningalíðan tengd hugsunum?
- Depurð / þunglyndi > hugsanir um missi
- Sektarkennd / skömm > sjálfsásakanir og óttahugsanir
- Reiði / pirringur > hugsanir um að vera beittur ósanngirni
- Kvíði / ótti / áhyggjur > hugsanir um að vera í hættu
- Minnimáttar / vanmáttarkennd > neikvæðar samanburðarhugsanir
- Einmannakennd > fæ ekki næga athygli og ástúð frá öðrum
- Vonleysi > vandamálin munu aldrei leysast
Nefndu dæmi um sjálfvirkar ,,óréttmætar hugsanir’’
- Svart / hvítt hugsanir
- Valkvæð athygli
- Treyst á hugboð
- Sjálfsgagnrýni / ásakanir
Hvað eru Svart / hvítt hugsanir ?
- Allt eða ekkert hugsanir
- ,,Ég verð’’ ,,Þú ættir’’ staðhæfingar
- Hörmungarhyggja (Catastrophizing)
Hvað er valkvæð athygli (selective attention) ?
- Alhæfing
- Hugarsía (mental filter)
- Litið framhjá því jákvæða
- Ýkjur og minnkun
Hvað er að treysta á hugboð ?
- Hugarlestur (mind reading)
- Neikvæð forspá (fotrune telling)
- Tilfiningarök (emotional reasoning)
Hvernig er sjálfsgagnrýni / ásakanir?
- Sjálfsmiðuð (personalization)
- Uppnefning (Labeling)
Nálganir innan HAM beinast að…..?
Hugsunum - Hegðun - Líkamanum
Hvernig er stuðlað að jafnvægishugsunum og mótrökum ?
- Er hægt að hugsa málið eða skilja á fleiri vegu ?
- Hve hjálplegt, eða óhjálplegt er þetta viðhorf eða trú þín ?
- Getur eh sem ég treysti lagt annan skilning í aðstæðurnar en ég?
- Ef, þú sérð hlutina í þessu ljósi hvernig telur þú að aðrir sjái það ?
- Hvað myndi ég ráðleggja öðrum sem væru í þessum aðstæðum ?
- Hvað væri það versta/ besta sem gæti gerst ef hugsun mín væri rétt?
- Hvað myndi ég gera?
- Ef ég myndi líta til baka eftir 3-4 ár á stöðuna sem ég er í núna, myndi hún vera svona mikilvæg eða erfið ?
- Bý ég yfir styrkleika eða hæfileikum se még vanmet í þessum aðstæðum ?
- Hef ég eh rök fyrir réttmæti hugsunar minnar?
- Er ég ósanngjörn í eigin garð og tek ég ábyrgð á eh sem ég hef ekki vald á?
Hvernig eru mótrök og endurskoðun hugsana?
- Hvað styður sannleiksgildi hugsunarinnar (Examine the Evidence) ?
- Styðjandi hugsanir (The double standar method)
- LEysa mál með nýjum aðferðum (The experimental technique)
- Framkalla hlutlausar hugsanir ( Thinking in shades of grey)
- Könnunarleiðin
- Skilgreining orðalags (Define Terms)
- Merkingarbreyting (The semantic method)
Hvað er virknimeðferð / athafnameðferð ?
- Virknimeðferð er meðfeðr þar sem einstaklingar fylgjast með tilfinningalíðan sinni og færni í tengslum við mism virkni. Þeir læra að auka fjölda ánægjulegra athafna og auka jákvæð samskipti við umhverfið og aðra einstaklinga til að bæta líðan og færni
- Virkni- / athafnameðferð er oft hluti HAM en er einnig veitt eins og sér
> rannsóknir á árangri virkni-/ athafnameðferðar hafa sýnt jákv niðurstöður sérstaklega fyrir einstaklinga með þunglyndi og/eða kvíða. þær sýna bætt geðslag, aukna daglega virkni sem og aukin jákvæð samskipti
Hverjar eru 2 meginleiðir við notkun athafnaskráningar?
Til sjálfseftirlits:
- Í þeim tilgangi að greina atferli og skoða hvaða athafnir veita ánægju, gefa lífinu merkingu og upplifun eigin færni
- Greina og prófa óhjálplegar hugsanir
Til að skipuleggja virkni
Hver er tilgangur virkni- / athafnameðferðar?
- Hjálpar skjólstæðingum að greina tilfinningar sínar og styrkleika í tengslum við mism virkni
- Veitir tækifæri til að skipulegga virkni fram í tímann (og ekki síst ánægjulega atburði)
- Hjálpar skjólstæðingi og meðferðaraðila að skoða og meta virkni á hlutlægan hátt og fá þannig bætta yfirsýn yfir færni og líðan einstaklings
- Með virkniskrám getur einstaklingurinn sannreynt mat sitt á eigin virkni og færni
- Virkniskrár geta gefið tilefni til að skoða nánar þær hugsanir sem eru tengdar tiltekinni virkni
Nefndu dæmi um letjandi og hvejandi hugsanir sem tengjast virkni
Letjandi:
- ég geri þetta seinnna
- mér mun mistakast
- ég geri þetta allt vitlaust
- ég get aldrei klárað þetta
- aðrir dæma mig
- ég veit ekki hvar ég á að byrja
- það sér enginn hvort ég hafi gert þetta
- ég læt eh annan gera þetta
- ég tilkynni veikindi
- ég spennist öll upp og fer að líða illa
Hvetjandi:
- ég hef gert þetta áður og allt gengið upp
- þessar letjandi hugsanir eru óþarfar
- ég veit ég get þetta, annar væri ég ekki hér
- eru þetta réttmætar hugsanir
- get ég prófað nýjar aðferðir
- get ég skipt verkinu í smærri einingar
Vinnuaðferðir HAM samkvæmt J. Beck
- Meðferðin byggist á traustu meðferðarsambandi
- HAM byggir á samvinnu og virkni skjólstæðings og meðferðaraðila
- Meðferðin hefur tímamörk, meðferðartímar eru skipulagðir og fylgja dagskrá
- HAM fer fram samkv settum markmiðum og er vandamálamiðuð
- Einstaklingsmiðuð greining fer fram á vandkvæðum skjólstæðings
- í HAM er lögð áhersla á að fræða skjólstðinginn þannig hann geti tekið málin í sínar hendur og komi í veg fyrir bakslag
- Heimavinna er mikilvægur þáttur í meðferðinni
- HAM kennir skjólstæðingum að greina, meta og færa mótrök gegn bjöguðum hugsunum
- HAM nýtir fjölbreyttar aðferðir til að endurskoða hugsanir, tilfinningar og hegðun
