Hjúkrun fólks með sjálfskaðahegðun, sjálfsvígshætta- og mat, áhættuhópar, forvarnir (22.nóv) Flashcards
Hver er tíðni sjálfsvíga á Íslandi ?
- Sjálfsvíg á Íslandi eru í lægri kantinum miðað við önnur Norðurlönd eða16,1 á hverja 100.000 íbúa (2012-2021). Sveiflur eru í tíðni vegna fámennis
- síðustu 10 ár (2012-2021) var meðaltalið 25,8 kk og 5,6 kvk á ári.
- Ekki fannst aukin tíðni sjálfsvíga tengt kreppunni 2009 á Íslandi
- Kk líklegri en kvk til að svipta sig lífi (3/4), en konur gera fleiri tilraunir
- Aeðins Finnar eru með hærri sjálfsvígstíðni ungra kk en íslendingar, samkvæmt tölum frá OECD
- Er sjálfsvígstíðni kvk sérstalkega lág hér á landi
- sjálfsvíg skýra ríflega þriðjung andláta einstaklinga á aldrinum 15-29 ára
hversu margir (%) unglingar hafa gert tilraun til sjálfsvígs?
Samkvæmt rannsóknum hafa 9,7% ungmenna gert tilraun til sjálfsvígs
- þriðjungur ugnlinga hafa fengið dauðahugsanir
- áhættuhegðun algengari hjá unglingspiltum
- Rannsókn í 9 og 10.bekk: 23% pilta og 38% stúlkna höfðu ehtíman hugleitt að svipta sig lífi
Hversu mörg sjálfsvíg er áætlað að verði hér á landi á ári ?
450 á ári
Hverjir eru í hættu á að fremja sjálfsvíg?
- Einstaklingar með alvarlegar geðraskanir, sérstaklega þunglyndi eða geðklofa
- Einstaklingar með fíknivanda
- þeir sem hafa áður gert tilraun
- ungir kk sem verða utanveltu
- Einhleypir kk, sérstaklega ef atvinnuleysi og drykkjusýki fylgir
- fólk sem hefur orðið fyrir miklum breytingum á stöðu s.s missi, atvinnuleysi og los á tengslum við aðra
- ungir samkynheigðir
- Kvk sem komnar eru yfir miðjan aldur eru í meiri hætti en yngri konur
- 85 ára og eldri
Hverjir eru áhættuþættir fyrir sjálfsvígstilraun?
- Áfengis- og fíkniefnanotkun
- Fyrri tilraunir
- Þunglyndi
- Félagslega sefjun / smit
- Erfið tilfinningaleg líðan (kvíði, ofsakvíði, geðklofi og persónuleikaraskanir)
- Félagslegir erifðleikar og uppeldislegur arfur
- Erfiðleikar við að átta sig á kynhlutverki sínu
- Áföll og hremmingar
- Árekstrar við umhverfi / frelsissvipting
- Niðurlæging
- Afburðarhæfileikar
Hversu margir (í heiminum) reyna að fremja sjálfsvíg og hversu mörgum tekst það?
Á milli 20-60 milljónir manna reyna sjálfsvíg en um 1 milljón tekst það
- Sl. 45 ár hefur tíðni aukist um 60% á heimsvísu
- 30% þeirra sem taka líf sitt gera það með því að innbyrða skordýraeitur
Hvaða starfstéttir eru í áhættuhópi fyrir sjálfsvígi ?
Tannlæknar, læknar, dýralæknar, bændur og hjúkrunarfræðingar - vegna aðgengi að lyfjum eða skotvopnum
- 3% karllækna í USA og helmingi fleiri kvenlæknar falla fyrir eigin hendi
Hverjar eru forvarnir fyrir sjálfsvígi ?
1.stigs forvarnir: þættir eins og fræðsla, vinna á fordómum, byggja upp almenna færni og auka sjálfsmat
- stigs forvarnir: finna þá sem eru í hættu t.d skimun og vísa í viðeigandi meðferð
3.stigs forvarnir: úrræði fyrir þá sem hafa sjálfsvígshugsanir eða gert tilraun, lágmarka afleiðingar sjálfsvíga, áfallateymi, hjálparlínur og neyðarathvörf
- Opin en varfærin umræða um sjálfsskaða og sjálfsvíg
- Fræðsla
- Skima fyrir einstaklingum í hættu
- Kynna úrræði
Hvernig er mat á sjálfsvígshættu?
- Er einstaklingurinn með sjálfsvígshugsanir?
- Hefur hann áætlun ?
- Hefur hann sjálfsvígstilraunir að baki ?
- Vill hann lofa að gera sér ekkert?
- Áhættuþættir (sbr hér að framan)
Hvaða kvarðar eru notaðir við mat á sjálfsvígshættu ?
Hægt að leggja fyrir Beck kvarðana þunglyndiskvarðann og Beck vonleysiskvarðann
- 9 stig og meira á vonleysiskvarðanum er talið hafa forspárgildi fyrir sjálfsvígshættu
Hver þurfa viðbrögðin að vera?
- Fylgja einstaklingnum eftir með viðtölum, hafa samband við aðstandendur
- leggja einstakling inn
Sumar rannsóknir benda til að sterkasti áhættuþátturinn sé…?
Neysla
- tóbaksreykingar auka áhættu
Hvernig tengist ofbeldi og sjálfsvíg?
- Rannsókn varð gerð á áhrifum þess að verða fyrir ofbeldi í æsku. Niðurstöður bentu til þess að þeir sem urðu ofbeldishneigðir á fullorðinsárum, voru í aukinni sjálfsvígshættu
- þeir sem beita ofbleid hafa hærri sjálfsvígstíðni (17%)
Hvaða áhrif hefur það á barn að missa móður/föður úr sjálfsvígi ?
- þeir sem misstu móður sína á barnsaldri úr sjálfsvígi voru líklegri til þess að reyna sjálfsvíg síðar á lífsleiðinni borið saman við þá sem misstu móður sína af slysförum
- Ef faðir hafði framið sjálfsvíg voru einstaklingar ekki líklegri til þess að reyna sjálfsvíg síðar á lífsleiðinni miðað við þá sem misstu feður sína af slysförum
Hvernig er hægt að takast á við sjálfsskaða ?
- Viðtalsmeðferðir
- Kenna einstaklingnum önnur bjargráð
- Fara yfir hvað hjálpar
- Efla stuðningsnet
- Meðhöndla undirliggjandi vandamál
Dönsk rannsókn
- 5678 sjúkl sem höfðu reynt að skaða sig
- Fengu 6-10 stuðningsviðtöl í forvarnarstöðvum gegn sjálfsvígum (Fyrsta opnað 2007)
Ári síðar:
- 27% færri sjálfsvígstilraunir
38% færri dauðsföll
- Konur, þeir sem voru á aldursbiliu 10-24 ára og þeir sem höfðu eingöngu eina tilraun að baki högnuðust mest
Hvert er hægt að leita?
- Aðstandendur
- Fjarlægja hættuleg efni / hluti
- Hjálparsíma rauða krossins 1717
- Heilsugæslan / netspjall hjúkrunarfærðings á heilsuveru
- Píeta samtökin
- Fagfólk á einkastofu
- BMT geðdeildar eða Fossvogi
Dæmi um meðferð ?
- Greina undirliggjandi vanda og meðhöndla
- Efla stuðning frá fjölsk og umhverfi
- Starfsendurhæfing
- Viðtalsmeðferð
- Áfengis- og vímuefnameðferð
- Fjölskyldumeðfeðr
- Samtök og sjálfshjálparhópar, Hugarafl, Geðhjálp, Geysi, Björgína ofl
Hver er meðferð við sjálfsvígshugsunum ?
- Nálgun sem verið er búið að taka upp á BMT geðdeilar
- Inngrip sem tekur 10-20 mín
- Viðbragðsáætlun, sjúkl er aðstoðaður við að finna leiðir og stuðning
Hvernig er viðbragðsáætlun ?
- Viðvörunarmerki: Geng um gólf, reiði
- Það sem ég mun gera sjálf/ur: fara í göngutúr, ræktin
- Ástæður til að lifa: Foreldrar, kærasti
- Félagslegur stuðningur: Hringja í foreldra, vinkonu
- Fagaðilar og bráðaþjónusta: læknir, Rauði kross, BMG/BMT
