Godsdienst - Gewetensvol handelen (p.40-52) Flashcards
Wat is ‘das Es’?
oudste deel vd persoonlijkheid
“Ik wil wat ik wil en wanneer ik het wil” -> bv baby
Wat is de eigenschap van ‘das Es’?
ongestuurde en ongeremde driften (onderbewustzijn)
Wat is de functie van ‘das Es’?
- eros (= levensdrift: behoeften bevredigen)
- thanatos (= doodschrift: loskomen van verlangens)
Wat is ‘das Ich’?
het ego
bemiddelaar tussen Es en Überich
Wat zijn de 3 eigenschappen van ‘das Ich’?
- kan zich aanpassen ad omstandigheden + kan bevrediging uitstellen.
- redeneert en controleert de driften
- herinnert, evalueert en reageert id fysieke en sociale wereld
Wat is de functie van ‘das Ich’?
zelfbehoud van het individu
Wat is ‘das Überich’?
het superego
Wat zijn de 3 eigenschappen van ‘das Überich’?
- sociale normen door je opvoeders
- regels en attitudes worden overgenomen
- schaamte en schuld (ons geweten), besef van goed en kwaad
Wat is de functie van ‘das Überich’?
innerlijk verbiedende, in conflict met das Es en das Ich
Wat voor ethos is ‘das es’, ‘das überich’ en ‘das Ich’?
es: vrijheidsethos of individualistische moraal
überich: plichtsethos
ich: verantwoordelijkheidsethos
Wat is goed handelen volgens ‘das Es’?
Nastreven vd eigen verwachtingen, anderen worden gemanipuleerd om verlangens te realiseren
Wat is goed handelen volgens ‘das Überich’?
Naleven vh algeme belang, de wet.
Goed is wat anderen je opleggen.
Wat is goed handelen volgens ‘das Ich’?
Rekening houden met eigenbelang en algemeen belang
-> persoonlijke geweten is belangrijker dan de heersende normen
Op welke termijn rekent men bij ‘das es’?
Korte termijn:
- zo snel mogelijk genot ervaren
- laten leiden door gevoelens vh moment
Op welke termijn rekent men bij ‘das Überich’?
Lange termijn:
- wetten = onveranderlijk
Op welke termijn rekent men bij ‘das Ich’?
Rekening met het “nu” moment en met de toekomstige generatie
Wat zijn de voordelen van het ‘das es’?
geen enkele instantie kan mensen iets opleggen = vrijheid
Wat zijn de voordelen van het ‘das Überich’?
- veiligheidsgevoel: zolang je de regels volgt
- men weet wat mag en niet mag, zonder erover na te denken
Wat zijn de voordelen van het ‘das Ich’?
gevoel hebben dat je op een persoonlijke manier leeft + met anderen rekeningen houden
-> moraal sluit meer aan bij onze leefwereld: telkens nieuwe problemen door technische vooruitgang
Wat zijn de nadelen van ‘das Es’?
chaos:
- vroeg of laat gaat dit botsen met andermans verwachtingen, egoïsme
Wat zijn de nadelen van ‘das Überich’?
- kritische mening is onmogelijk
- weinig genieten doordat je enkel regels volgt
- gevaar van manipulatie (vb sektes)
Wat zijn de nadelen van ‘das Ich’?
Zelf uitzoeken wat goed is is erg moeilijk. Je moet een goed gevormd geweten hebben.
(eerst plichtsmoraal dan pas verantwoordelijkheidsmoraal)
In welke 2 delen kan je het verhaal van de barmhartige Samaritaan onderverdelen?
- vraag v wetgeleerde aan Jezus, wetten volgen maar Jezus zegt, wetten id praktijk omzetten (leerlingen vd Weg vs Wet)
- zelfde opbouw: vraag-verhaal-antwoord (= Jezus vertelt parabels: goede pedagoog, niet belerend)
Wat betekent naastenliefde?
Omkijken naar anderen en zich mede verantwoordelijk voelen voor het welzijn van je medemens, ongeacht de specifieke kenmerken v die personen
Wat betekent Levinas in het kader van naastenliefde?
“l’épiphanie du visage” (aangesproken en daardoor verantwoordelijk)
Wat zijn de 2 belangrijkste zinnen uit het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
v passieve naar actieve vraagstelling:
- “Wie is dan mijn naaste?” < “Heb ik een naaste?” < Betrokkenheid komt vd andere (idee: wie is voor mij een naaste?) = PASSIEF
- “Wie vd 3 lijkt er u de naaste te zijn?” < een “naaste” moet je zijn < actie vanuit jezelf (idee: voor wie kan ik een naaste zijn) = ACTIEF
Wat is de situatie van de rovers in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
instrumentalisering
Wat is de situatie van de priesters in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
ontwijken “in een boog”
Wat is de situatie van de barmhartige Samaritaan in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
helpen
Wat is het ethisch model van de rovers in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
Vrijheidsethiek (ik en mijn wereld, fase 2.)
= das Es
Wat is het ethisch model van de priesters in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
Plichtsehtiek. Wel een geweten, anders kan je er niet omheen lopen.
= das Überich
Wat is het ethisch model van de Barmhartige Samaritaan in het verhaal van de barmhartige Samaritaan?
Verantwoordelijksethiek= solidariteit en eerbied
= das Ich
Welke 3 gedragingen vd kandidaten van het Milgramexperiment vallen je op in de (in scène gezette) spelshow?
- kijken presentatrice aan bij gewetensproblemen: poging om verantwoordelijkheid af te wenden
- lachen nerveus: ontzenuwd
- schuld wordt bij kandidaat gelegd (vragen beantwoorden): verantwoordelijkheid afwenden…
Hoeveel procent vd kandidaten geven 450 volt in het Milgramexperiment?
65%
Wat is de conclusie van het Milgramexperiment voor gehoorzaamheid?
zit bij de mens ingebakken
(plichtsmoraal bij geboorte: luisteren naar ouders ed en
weten dat dit hoger gezag gelijk heeft)
=> gevolg: eigen denken wordt uitgeschakeld omdat het vertrouwen in dat gezag (te) sterk is
Wat is de conclusie van het Milgramexperiment voor gezag?
Gezag moet legitiem zij id ogen v degene die gehoorzaamt.
Belang v uiterlijke kenmerken om gezag uit te stralen
+ mensen streven naar goedkeuring, daarom gezag volgen
Wat is de conclusie van het Milgramexperiment voor waardenconflict?
Bij waardenconflict ontstaan twijfels: maar bij twijfel v allen we sneller terug op gezag dan op eigen morele aanvoelen
Wat is de link tussen de gebeurtenissen tijdens de Shoah (Jodenuitroeiing) en het Milgramexperiment?
Verantwoordelijkheid daden werd weggehaald bij degenen die de uitvoering vd Shoah deden.
-> geweten werd uitgeschakeld = zo makkelijker bevelen opvolgen
Eens men bepaalde morele grens voorbij was, werd het vo de oversten gemakkelijker om uitvoerders te ‘gebruiken’
Welke 3 soorten schuld heb je?
- objectieve schuld: ik><andere(n) die vertegenwoordigd zijn door de wet
- subjectieve schuld: ik><ik die vertegenwoordigd is door het geweten
- spirituele schuld: ik><god vertegenwoordigd door de goddelijke wet (= extra dimensie vd subjectieve schuld)
Wat is objectieve schuld?
een meetbare en aanvaarde schuld
-> die schuld en de strafmaat ontstaat bij het overschrijden vd bestaande, heersende wetten.
-> de wetgevende macht stelt die wetten samen.
-> de uitvoerende macht moet die wetten laten inspecteren
Wanneer is iemand schuldig volgens de objectieve schuld?
indien aan 3 voorwaarden voldaan wordt:
- hij volwassen is: nl ouder dan 18j
- persoon ten volle toerekeningsvatbaar
- misdaad gebeurde met voorbedachten rade (de daad werd voorbereid)
Wat is de uitzondering op de regel van de objectieve schuld dat iemand alleen schuldig is als ouder dan 18?
tenzij onder voogdij (bv mentaal gehandicapt, psychische patiënten, …)
Wat gebeurd er wanneer je bij objectieve schuld een misdaad doet onder 18j?
evt jeugdgevangenis, maar normaal geen strafblad (uitzonderingen mogelijk)
Waarom moet iemand 18j zijn om schuldig te zijn bij de objectieve schuld?
omdat je nog bezig bent aan opbouw van identiteit/geweten/empathie ervoor.
Geef een voorbeeld van wanneer iemand ten volle toerekingsvatbaar is?
onweerstaanbare drang
Geef een voorbeeld van een misdaad die gebeurde met voorbedachten rade?
een passionele moord
Hoe ga je om met objectieve schuld? (2)
- herstelgedrag: boete of gevangenisstraf of sociaal werk/alternatieve straf (werkstraf)
- probleem achteraf: je bent wel ‘vrij’, maar er blijft vaak iets hangen: slecht imago, strafblad, …
Wat is subjectieve schuld?
een niet meetbare en dus niet objectieve schuld.
Vandaar dat men van subjectieve schuld spreekt. Soms spreekt men ook ve schuldgevoel (=synoniem)
Wat zijn 3 eigenschappen van schuldgevoel?
- staat soms los vd wet
- weegt soms zwaarder door dan de objectieve schuld
- kan ook optreden ten gevolge ve gedachte
Leg uit hoe dat schuldgevoel soms los staat vd wet.
Liegen tegen een vriend(in), schuldig voelen terwijl men wet overtreedt (doping, fraude, te snel rijden, …), …
Leg uit hoe dat schuldgevoel soms zwaarder doorweeft dan de objectieve schuld.
Schuld tov derden is ‘gemakkelijkste schuld’
=> schuld is op eerste plaats tov zichzelf gericht (schaamte)
Leg uit hoe dat schuldgevoel ook kan optreden ten gevolge ve gedachte.
Ik ben niet verantwoordelijk vo een gedachte, wel wat ik met de gedachte doe.
Wel verantwoordelijk voor de context die je creëert.
opvoedingsstijl kennen?
Navragen, of als je het weet mag je het altijd laten weten :)
Welke 1 soorten schuldgevoel heb je?
- juist
- fout schuldgevoel
Wat is juist schuldgevoel?
actief en met vrije wil betrokken. Schuldgevoel heeft een constructieve rol (wil lot veranderen)
Wat is het fout schuldgevoel?
niet actief en tegen zijn wil betrokken. Destructieve rol.
vb: slachtoffers v (pedo)seksualiteit, incest, mishandeling, …
Wat is emphatie?
mogelijkheid om zich in te leven id gevoelens ve ander. Empathie is belangrijk bij het meten vd emotionele intelligentie (EQ)
-> begint pas te vormen rond 16j + kan beschadigd worden bv kindsoldaten, terroristen, …
Hoe ga je om met subjectieve schuld?
- bekennen: ad persoon in kwestie als dat mogelijk is en wenselijk is; tov derde: vriend, politie, therapeut; als slachtoffer niet open staat vo vergeving kan het verwerkingsproces vd dader blokkeren
- herstelgedrag
Hoe ga je om met spirituele schuld?
betekenis vd schuld/zonde in het Sacrament v Verzoening (of Biecht) en vervullen ve uitgesproken herstelgedrag (vb pelgrimage)
Welke 3 voorwaarden moet er vervuld zijn om volgens de Katholieke ker te spreken van een doodzonde?
een daad die…
- ernstig kwaad teweeg brengt
- in het volle bewustzijn gepleegd wordt
- door dader zelf bewust gewild
Hoe kan spirituele schuld vergeven worden?
door te biechten
Wat zijn de dagelijkse zonden van de spirituele schuld?
Immorele handelingen van minder gewicht waarvan de ‘slechtheid’ niet voldoende gekend of is er slecht een gedeeltelijke toestemming aanwezig.
bv leugen om bestwil
Wat zijn de hoofdzonden van de spirituele schuld?
hebben betrekking op ondeugden:
- 7 zonden
- geen opsomming te vinden in Bijbel
- gesproken van “zondigen tegen de Heilige Geest”
Wat zijn de 7 zonden?
- superbia (hoogmoed, ijdelheid, trots)
- avaritia (hebzucht, gierigheid)
- luxuria (onkuisheid, lust, wellust)
- invidia (nijd, gramschap, jaloezie, afgunst)
- gula (onmatigheid, gulzigheid, vraatzucht)
- ira (woede, toorn)
- acedia (traagheid, luiheid, vadsigheid)
