5.5 metastasering Flashcards
wat is de invasie-metastase cascade? waar gaat het over?
het vermogen zich te verplaatsen en te verstigen
hoe gaat de invasie van de matrix?
- ‘losmaken’ van intercellulaire junctions (tight junctions, hemidesmosomen, gap junctions, desmosomen) oa door verlies E-cadherine
- migratie door BM met proteolyse (detachment)
- matrix afbraak waarin MMP-9 (metalloprotease) hoofdrol heeft. protease heeft hoge expressie in maligne tumoren: klieft collageen IV
- voltooien afbraak ECM met proteases, vrijkomen angiogene-,chemotactische- en groei bevorderende factoren
- verplaatsing van tumorcellen door ECM en manipulatie van ECM tbv tumor stroma vorming
zijn invasie en metastasering gekoppeld?
nee. na invasie kunnen tumor-epitheelcellen niet zomaar metastaseren
wat is metastase cascade en waar gaat het over?
het vermogen zich te verplaatsen en te VESTIGEN
benoem observaties van metastase
- hoeveel % al gemetastaseed bij presentatie
- hoevee; % bij diagnose verborgen metastasen
- hoeveel % overlijdt aan metastasen? hoeveel % tgv lokale effecten?
tumoren zijn in 30% van de gevallen al gemetastaseerd bij presentatie
tumor in 20% bij de diagnose verborgen metastasen
90% van de kankerpatienten die overlijden aan kanker, overlijden tgv uitzaaiingen; 10% tgv lokale effecten
wat heeft invloed op metastasering?
tumorgrootte voorspelt meestal vermogen tot uitzaaien maar niet altijd
tumor type: metastasering is grotendeels een intrinsieke eigenschap van het specifieke tumorsoort.
host response: bv immuniteit faciliteert of belemmert kolonisatie. langdurige suppressie geeft tumoren
andere factoren ‘nesting site’: bot is gevoelig voor metastasen maar niet alle tumoren kunnen naar bot metastaseren
welke 3 hoofdgroepen kent de wijze van metastaseren?
lymfatische verspreiding
hematogene verspreiding
anders: transcoelomisch en/of ‘seeding’.
transcoelomic= uitzaaiing in lichaamsholtes.
seeding kan optreden in bioptspoor
hoe verloopt de lymfatische verspreiding?
uitzaaiingen volgen meestal de natuurlijke route van lymfdrainage
bronchustumoren gaan eerst naar intrabronchiale klieren en dan naar hilaire klieren en dan verder
uiteindelijk komt lymfogene drainage in de ductus thoracicus terecht en daarna in de circulatie
wat is kolonisatiepatroon van lymfekliermetastasen?
de eerste metastase komt terecht in een randsinus van een lymfklier en groeit daarna uit
vaak lokaal–> 1e klier wordt ook wel schildwachterklier genoemd
wat is de voorspelbaargeid van lymfogene metastasering?
het verloopt vaak via een voorspelbare wijze, zoals bijv bij mammacarcinomen. gaan meestal eerst naar de oksel maar vanuit mediaal eerder naar de intrammamaire lymfeklieren
hoe heet de eerste lymfeklier waar metastasering plaatsvindt??
sentinel node
schildwachterklier
wat is in transit metastase?
vooral bij melanomen
uitgroei van tumorcellen in een lymfbaan, al voordat de node of lymfklier wordt bereikt
wat is skipmetastase?
de metastase omzeilt de gangbare route (of kan zich niet vestigen in de 1e klier) en loopt dan vast in de volgende lymfklier
hoe heet het massaal vol lopen van lymfbanen / massaal in transit?
lymfangitis carcinomatosa
welk effect heeft een tumor op lymfvaten?
tumoren kunnen lymfvaten induceren (= lymfangiogenese).
verloopt met andere signaalstoffen/ een andere combinatie van signaalstoffen in vergelijking met angiogenese
tumoren kunnen ook lymfvaten remodelleren
wat zegt een vergrote lymfklier in nabijheid van een primaire tumor?
het is niet automatisch een metastase
tumor producten kunnen hyperplasie van follikels (lymfadenitis) of dilatatie van sinushistiocyten geven (sinus histiocytosis)
NB een niet-vergrote lymfklier kan dus wel een tumor bevatten
wat is entmetastasering?
Een uitzaaiing die is ontstaan bij versleping van tumorweefsel tijdens een onderzoek of een behandeling
noem voorbeelden van entmetastasering
pleuraholte, bv bij pleuradoorgroei longtumor
- pleuravocht, pleuritis carcinomatosa
peritoneumholte, bv bij doorgroei maagtumor
- ascites, peritonitis carcinomatosa
pericardholte, bv bij maligne mesothelioom
steekkanaal buikwandmetastase na naaldbiopsie van leverltumor
hoe gaat hematogene metastasering?
hier komen net als bij lymfkliermetastase preferential pathways voor
1. v. cava type
2. v. porta type
3. mediaanlijn-type (bv bij schildklier en prostaatcarcinoom die vooral naar/ langs de wervelkolom metastaseren)
wat is vasculair dissemination en homing?
in circulatie worden tumorcellen opgeruimd door macrofagen etc
als klompjes (tumor embolus) hebben cellen meer overlevingskansen
de volgende stap: afremmen en plakken aan endotheel en immigratie
welke vorm van uitzaaiing hebben niet epitheliale tumoren (vnl sarcomen) meestal?
bij niet epitheliale tumoren is hematogene metastasering meestal de eerste en enige vorm van uitzaaiing
is bij epitheliale tumoren meestal eerste uitzaaiing lymfogeen of hematogeen?
lymfogeen
wat zijn moleculaire veranderingen bij metastasering?
staan onder controle van EMT-inducing transcription factoren (EMT-TFs)
deze transcriptiefactoren zijn oa TWIST, SNAIL, SLUGm ZEB1
ze activeren meerdere genen voor een EMT programma. SNAIL en TWIST bevorderen oa E-cadherine in epitheliale tumoren
verhoogde expressie van proteases en mesenchymale genen is in veel invasieve tumoren aanwezig
wat is EMT?
Epitheliale-mesechymale-tranisitie is een biologisch proces waarbij epitheelcellen omgevormd worden tot mesenchymale cellen.
