3.2 het ontstaan van chromosomale afwijkingen Flashcards
waaruit bestaat chromosoom?
DNA
histonen
andere eiwitten
wat is de celcyclus?
G1: celgroei
S: verdubbeling van het DNA
G2: klaarmaken voor mitose
M: uitverdeling van de chromosomen over de dochtercellen
welke fasen heb je bij de mitosen?
profase
prometafase
metafase
anafase
telofase
cytokinese
hoe worden de chromosomen uit elkaar getrokken?
de centrosoom wordt verdubbeld in de S fase
in de mitose gaan beide centrosomen uit elkaar
spoeldraden komen uit de centrosoom en worden aan het chromosoom vastgemaakt (kinetochoor)
als alles vast zit begint de anafase
wat zijn technieken om chromosomen te kunnen zien?
alle chromosomen aankleuren (bijv R bandering)
in situ hybridisatie (FISH)
chromosoom specifieke probes (FISH)
spectrale karyotypering (SKY)
wat zijn structurele chromosomale afwijkingen?
translocaties
deleties
dicentrische chromosomen
hoe onstaan structurele chromosomale afwijkingen?
breuken in het dna
wat gebeurd er met een dicentrisch chromosoom?
chromosomen worden inde metafase uit elkaar getrokken
dit gaat in ongeveer 50% van de gevallen fout bij een dicentrische chromosoom.
er liggen dan 2 centromeren op 1 chromosoom
wat zijn numerieke chromosomale afwijkingen?
chromosoomverlies
chromosoomduplicatie
hoe ontstaan numerieke afwijkingen?
in de metafase worden alle chromosomen vastgemaakt
als een chromosoom niet vast zit voordat de uitverdeling begint, dan kan er een chromosoom te veel of te weinig in de dochtercel komen (non-disjunctie )
hoe ontdek je numerieke afwijkingen?
in het karyogram
analyse van (CA)n repeats
(Bij NGS: verlies an single nucleotide polymorphisms)
hoe ontstaat een deletie ?
- eerst heb je dubbelstreng breuk in het DNA
- dan heb je mitose
- het stukje chromosoom zonder centromeer wordt niet goed uitverdeeld
- er ontstaat een cel die een (stuk) chromosoomarm mist
wat is chromothiypsis?
chromosomen kunnen in kleine stukjes breken en weer aan elkaar gezet worden
dit kan gebeuren met 1 chromosoom of met meerdere
wat is de regulatie van replicatie?
het hele chromosoom moet precies 1x per celcyclus verdubbeld worden
replicatie gebeurd vanaf een origin of replication
elke origin moet maar 1x per S fase starten met verdubbeling
wat is amplificatie?
het hele chromosoom moet precies 1x per celcyclus verdubbeld worden
als dat niet gebeurd komen er meerdere kopieen van een deel van het chromosoom (1/ enkele genen)
dit kun je zien als homogeen kleurende gebieden of ‘dubbel minute’ chromosomen
wat activeert oncogenen?
translocatie
verdubbeling van chromosomen
genamplificatie
wat inactiveert tumor suppressor genen?
deletie
verlies chromosoom
wat zijn telomeren?
losse einden van DNA moleculen; het uiteinde van een chromosoom
ze zorgen dat er geen genomische instabiliteit ontstaat
beperkt groei van cellen
beperkt aantal delingen
wat is functie van de T-loop?
voorkomt dat telomeer als breuk wordt herkend door NHEJ
als dit er niet is krijg je een dicentrische chromosoom
hoe kan telomeer er voor zorgen dat cellen niet oneindig blijven delen?
telomeren verkorten zichzelf na elke delinh
hoe kunnen stamcellen wel oneindig blijven delen?
ze hebben telomerase waardoor telemoorlengte niet afneemt
als telomeren kort dreigen te worden, geven ze een signaal af (M1 hayflick limit)
wat zijn fases van telomeer verkorting?
telomeerlengte neemt af
bij M1 hayflick limit kan er nog een paar x gedeeld worden
M2 is crisis: chromosomale instabiliteit, celdood
hoe kunnen tumorcellen blijven delen
85%-90% tumorcellen hebben ook het enzym telomerase, ze worden hierdoor niet gelimiteerd in groei
hoe kan het dan ook die 15-10% van tumorcellen zonder telomerase oneindig kan groeien
er zijn ook andere mechanismen om telomeren te verlengen: ALT
mechanismen hiervan is nog onduidelijk
