5: Rhinosinusitis

Question 1

Til hvers eru nef og skútar?

Answer 1

Til að hita, rakametta og hreinsa loft.

Léttir höfuðkúpu, verndar heila fyrir höggum, efnaskyn o.s.frv.

Question 2

Hvað er empty nose syndrome?

Answer 2

Þegar taugaskyn tapast inni í nefi og sj. upplifir ekki flæði loftsins - upplifir þannig króníska nefstíflu.

Question 3

Hvernig er nasal cycle stýrt?

Answer 3

Með því að “láta” slímhúðir á nefskeljum bólgna mismikið á víxl.

Question 4

Hvernig er þekjan í nefinu?

Answer 4

Pseudostratified columnar með bifhárum og gobletfrumum.

Question 5

Hversu margir eru með ofnæmisnefbólgu?

Answer 5

1/6 þjóðarinnar!

Question 6

Rhinitis er á íslensku…

Answer 6

…nefholsbólga.

Question 7

Rhinitis skiptist í tvennt og nokkra undirflokka.

Answer 7

• Ofnæmis
  Árstíðabundið vs. ekki árstíðabundið

- Ekki ofnæmis
Viral/kvef
Starfstengt
tengt óléttu
lyfjatengt.
Vasomotor.

Question 8

Einkenni non-allergic rhinitis.

Answer 8

Leki frá nefi, nefstífla.

Sjaldan hnerri, kláði og augneinkenni.

Question 9

3 rauð flögg í non-allergic rhinit!

Answer 9

Nefblæðingar
Verkir
Unilat. einkenni.

Question 10

Hvað veldur vasomotor rhinitis?

Answer 10

Alls konar áreiti.
T.d. breyting á hita í umhverfi
Krydd
Óþefur
Alkóhól
Yfirleitt eldra fólk (br. á autonom stjórnun nefs)

Question 11

Hvað veldur rhinitis medicamentosa?

Answer 11

Ofnotkun á slímhúðarherpandi nefspreyjum t.d. Otrivin, nezeril. Ekki þó sterum.

Question 12

Hvað veldur óléttutengdum rhinitis?

Answer 12

Hækkað estrogen, mest á 2. og 3. trimestri.

Question 13

Meðferð non-allergic rhinitis, 5 atriði.

Answer 13

Forðast ertandi efni
Nefskolanir með saltvatni
Nefsterar
Önnur lyf (ipratropium, olopatadine)
Skurðaðgerð ef anatómískar ástæður EN bara eftir fullreynda lyfjameðferð.

Question 14

Ofnæmisnefbólgur, klíník greining og meðferð.

Answer 14

Hnerri, nefstífla, kláði, nefrennsli.
Árstíðabundið eða ekki, eftir ofnæmisvaka.
Dx. ofnæmispróf
Rx. antihistamín töflur, nefsterar, augndropar og ónæmismeðferð.

Question 15

Hvað er akút skútabólga/rhinosinusit og hver er orsök?

Answer 15

Einkenni í minna en 4 vikur. Yfirleitt viral, stundum bacterial.

Question 16

Hvað er krónískur rhinosinusit og í hvaða 3 flokka skiptist hann?

Answer 16

Einkenni í meira en 12 vikur.

Skiptist í með/án sepa og allergic fungal rhinosinusit.

Question 17

Einkenni bráðrar skútabólgu. Orsök.

Answer 17

Gröftur úr nefi, ýmist aftur eða fram (nefglenna!)
Nefstífla
Þrýstingur/verkur í andliti.
- Orsök ýmist viral eða bakteríur, stundum bæði og þá viral á undan.

Question 18

Hvernig greinum við milli viral og bactial RS?

Answer 18

Viral er einkenni undir 10 dögum og einkenni ekki versnandi.

Bacterial er einkenni yfir 10 dögum og fara versnandi eftir að þau batna.

Question 19

Hvaða 3 bakteríur eru algengastar í bráðri nefskútabólgu, akút RS?

Answer 19

S. pneumoniae
H. influenzae
Moraxella catarrhalis

Question 20

Meðferð akút RS, bráðrar nefskútabólgu. Skammtar!

Answer 20

Má bíða í 7 daga ef ekki grunur um fylgikvilla.
Verkjalyf
Nefskolun með saltvatni (EKKI saltsprey)
Nefsterar stundum
Slímhúðarherpandi sprey
Sýklalyf ef grunur um ABRS.
- Byrja með Amoxicillin, 2g x2 í 5-7 daga. (90mg/kg/dag)
- Ef grunur um ónæmi, þá Augmentin.

Question 21

Myndgreiningar í bráðri nefskútabólgu.

Answer 21

• Yfirleitt ónauðsynlegt.
• Lágskammta CT sinusar ÁN skuggaefnis
• Grunur um fylgikvilla í auga: CT MEÐ skuggaefni
• Grunur um fylgikvilla í heila: MRI MEÐ og ÁN skuggaefnis.

Question 22

Hvenær grunar okkur ónæmi við sýklalyfjagjöf í ARS og hvernig breytir það sýklalyfjagjöf?

Answer 22

• Ef sj. hefur nýlega fengið sýklalyf
• Nýlega verið inni á sjúkrahúsi/búa á stofnun.
• Heilbrigðisstarfsmenn.
• Notum Augmentin í staðinn fyrir Amoxicillin.

Question 23

Hverjar eru orsakir krónískrar nefskútabólgu?

Answer 23

Margar, ekki alltaf sýkingar.
Biofilm
Ofnæmi
Beinbólgur
Tannrætur sem skaga upp í sinus
Sveppir
Superantigen
Slímhúðarvandamál í sj., t.d. astmi, ónæmisgallar, Samter´s triad, cystic fibrosis, ciliary dyskinesia etc.

Question 24

Í erfiðum astmasjúklingum skyldi athuga…

Answer 24

…sinusa obs. krónísk nefskútabólga.

Question 25

Hvað þarf að útiloka í sj. með sepasjúkdóm í nefi undir 18 ára?

Answer 25

Cystic fibrosis.

Question 26

Hvaða sjúkdómar tengjast ciliary dyskinesiu?

Answer 26

Þetta er þegar bifhárin slá ekki.

Erfiðar nefskútabólgur og stundum lungnabólgur.

Question 27

Meðferð krónískrar nefskútabólgu, 5 atriði.

Answer 27

• Medicinsk fyrst og fremst!
• Nefskolanir með saltvatni eru lykilatriði.
• Nefsterasprey (eða sterakúrar)
• Endoscopic sinus surgery (hægt að taka sepa, opna kinnholur, eykur aðgang lyfja)
• Barnasjampó, macrolide sýklalyf ef erfitt.

Question 28

Hverjar eru 3 sveppasýkingar sem valda krónískum nefskútabólgum?

Answer 28

Fungal ball
- Sveppasýking í eðl. skúta hjá ónæmiseðl. sj.
Allergic fungal rhinosinusitis
- Ofnæmi fyrir sveppnum, myndast þykkt slím.
Invasive fungal rhinosinusitis
- Í ónæmisbældum, sykursjúkum, neutropeniskum. Aggresivt og invasivt. (hiti, verkir, nefstíflur, augneinkenni)

Question 29

4 einkenni krónískrar nefskútabólgu. Greining.

Answer 29

Nefstífla
Þrýstingur í andliti
Litað hor
Minnkað lyktarskyn
Dx. Verður að sýna fram á bólgu í nefi!!! (t.d. separ, bólgin slímhúð, gröftur)

Question 30

4 mismunagreiningar við króníska nefskútabólgu.

Answer 30

Rhinitis, ónæmis eða ekki.
Tannrótarvandamál
Andlitsverkir (mígreni, cluster höfuðverkur)
Æxli (vanalega unilat. einkenni, taka CT)

Question 31

Fylgikvilli við króníska nefskútabólgu.

Answer 31

Mucocele.

Question 32

Fylgikvillar við bráða nefskútabólgu, 2 líffæri.

Answer 32

Auga
- Periorbital edema
- Orbital cellulitis
- Subperiosteal abscess
- Klíník: Roði/þroti kringum auga, verkir, proptosis, chemosis.
- Rx. sýklalyf ceftriaxone. Tæma abscessa með aðgerð.
Heili
- Meningitis
- Epidural abscessar
- Klíník: Minnkuð meðvitund og ljósfælni.
- Dx. CT/MRI
- Rx. aðgerð og sýklalyf.