3: Munnvatnskirtlar Flashcards by Guðrún Ingibjörg Þorgeirsdóttir

Nefndu 4 munnvatnskirtla í röð eftir minnkandi stærð.

Parotis (fyrir framan eyra, undir kjálkabarð. Þunnt.)
Submandibular (utan á hálsi við kjálkabarð)
Sublingual (í munnbotni undir slímhúð. Seigt.)
Smáir munnvatnskirtlar

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Hvaða taug fer gegnum parotis?

Andlitstaugin!

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Hvaða 3 taugar fara við submandibular?

Marginal grein andlitstaugar (fer YFIR)
Lingual taug, sensor (UNDIR)
Hypoglossal, motor (UNDIR)

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Hvaða taug og hvaða gangur fara djúpt við sublingual?

Lingual taug

Whartons gangur, útfærslugangur submandibular kirtils.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Hvaða veirusýking er best þekkt í parotis?

Hettusótt. Nú bólusett fyrir þessu.

Veldur bilat. stækkun á parotis, verkjum og hita.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Hverju getur HIV valdið í parotis? 2 atriði.

Stækkun

Lymphoepithelial cysts

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

3 mögulegar ástæður parotitis.

Dehydration
Veikindi
Hærri aldur
- veldur allt minnkuðu flæði munnvatns

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Helstu einkenni við parotitis, 3 atriði.

Verkir við kirtil
Roði í húð yfir kirtil - útiloka abscess!
Stundum gröftur úr gangaopi.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Meðferð við parotitis, 3 atriði.

Heitir bakstrar
Súrt í munn til að örva munnvatnsflæði
Sýklalyf (dekka S. aureus).

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

4 orsakir krónískrar bólgu í munnvatnskirtlum (granulomatous sialadenitis).

Tuberculosis. Yfirleitt börn og atypiskar mycobacteriur.
Sarcoidosis. Parotis stækkun, andlitslömun, uveitis (bólga í auga).
Cat-scratch disease. Bartonella henselae. Warthin-Starry litun á eitlasýni. Rx. azithromycin.
Wegener granulomatosis. Sársaukafullur hnútur í parotis.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Algengasta vandamál í munnvatnskirtlum og hvar eru þeir?

Steinar, sialolithiasis.
Algengast í submandibular, 80%.
Þar á eftir parotis, þeir eru stundum ekki röntgenþéttir.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

4 orsakir steina í munnvatnskirtlum.

Ofþurrkur
Þvagsýrugigt
Sykursýki
Háþrýstingur

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Úr hverju eru steinar í munnvatnskirtlum? 2 atriði.

Calcium phosphate

Hydroxyapatite

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Myndgreining í sialolithiasis. Nauðsynlegt? 4 atriði.

Ekki nauðsynlegt ef mjög dæmigerð saga.

Annars CT, ÁN skuggaefnis til að sjá af/á.
Ómun er dynamisk rannsókn, t.d. hægt að örva með súru etc. og sjá víkkun kirtilganga.
MRI (sialographia)
Sialogram

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Meðferðarmöguleikar við steinum í munnvatnskirtlum, 3 atriði.

Fjarlægja með skurðaðgerð
Sialoendoscopia (speglunaraðgerð)
ESWL, steinabrjótur.

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

5 orsakir krónísks sialadentits, sem ekki er granulomatous.

IgG4
RAI (radioactive iodine)
Sjögren
Sarcoidosis
Þrenging í útfærslugangi

Hvað er sialadenosis?

Stækkun á munnvatnskirtlum, án verkja. Oft ekki pathogeniskt.

Hvað er mucocele?

Samsafn á slími sem kemur frá 1 stk. kirtli.
Rof á slímhúð og munnvatnskirtlum. Kemur vanalega frá smáum kirtlum og ekki þekja í cystunni. Oft eftir trauma og yfirleitt í neðri vör.
Ranula og plunging ranula, sublingual.

Hvað er ranula og hver er meðferðin?

Ranula er mucocele í munngólfi.
Plunging ranula er mucocele frá sublingual kirtli og kemur fram á hálsi.
Meðferð er að taka kirtilinn sem þetta kemur frá, ekki fyrirferðina sjálfa.

Spot diagnósa fyrir mucocele?

Stinga nál í og horfa eftir þykku slími/munnvatni!

Hvar eru 80% æxla í munnvatnskirtlum og hvort eru þau benign eða malign?

Í parotis, og 80% þeirra eru góðkynja!
Restin er 15% í subMANDIbularis og helmingur þeirra er góðkynja.
35% æxla í smáum munnv.kirtlum eru góðkynja.

Hver eru 3 hættumerki góðkynja æxla í munnvatnskirtlum?

Vanalega er þetta hægt vaxandi en obs ef
Hraður vöxtur
Verkir
Útfall tauga

5 gerðir góðkynja æxla í munnvatnskirtlum og hver er þeirra algengust?

Pleomorphic adenoma. Mixed tumor, algengast.
Warthin tumor. Eiginlega BARA í börnum. Aðallega í parotis, getur verið bilat. Reykingar.
Adenoma
Oncocytoma
Annað

Pleomorphic adenoma í munnvatnskirtlum. Hvar, orsök o.fl.

…er algengasta góðkynja æxli munnv. kirtla. Oftast í parotis og er 70% æxla þar.
Orsök óþekkt en PLAG1 translocation til staðar stundum.
Myxoid stroma, brjósklíkt.

Hver er meðferð við góðk. tumorum í parotis? Hvað þarf að passa?

- Skurðaðgerð (vegna hættu á að þetta verði carcinoma, og stækkunar). - Finna andlitstaug og passa hana! - Aðrir fylgikvillar: Sialocele, hematoma, Freys syndrome (sviti við að borða, rx. er bótox), dofi í eyra.

Hvað er Warthins tumor? Greining og meðferð.

``` Góðkynja æxli sem kemur helst fyrir í parotis, mitochondriur í þessu. Getur verið bilateral. Reykingatengsl. Eldra fólk, ekki börn. Dx. með fínnálarsýni. Rx. Aðgerð ef sj. þola. ```

Illkynja æxli í munnvatnskirtlum. Tíðni, orsök, vefjagreiningar í helstu kirtlum.

``` 3-4 % krabbameina á h&h. Orsök óþekkt. Tíðni hæst við 60 ára. Fjölbreyttar vefjagreiningar - mucoepidermoid cancer í parotis. - Adenoid cystic cancer í submandibular og smárum m.v.k. ```

Algengasti cancer í munnvatnskirtlum?

Mucoepidermoid cancer, oftast í parotis.

Nefndu 3 low risk vefjagreiningar í krabbameinum munnvatnskirtla.

Acinic cell carcinoma Low grade mucoepidermoid carcinoma Polymorphous low grade adenocarcinoma

Nefndu 3 high risk vefjagreiningar í krabbameinum munnvatnskirtla.

High grade mucoepidermoid carcinoma Adenoid cystic carcinoma Carcinoma ex pleomorphic adenoma (translocation)

Raðaðu 6 algengustu illkynja primerum í munnvatnskirtlum eftir lækkandi tíðni.

``` Mucoepidermoid ca. Adenoid cystic ca. Adenocarcinoma Carcinoma ex. PA Acinic cell ca. Squamous cell ca. ```

Klíník illkynja æxla í munnvatnskirtlum. 4 atriði.

Oftast einkennalaust. Verkir Taugalamanir Eitlastækkanir

Myndgreining illk. æxla í munnvatnskirtlum. Stigun?

MRI er best. Ómun og CT fljótlegt. PET/CT ef grunur um dreifingu. TNM stigun til að stýra meðferð og eftirmeðferð.

Hvað er málið með adenoid cystic carcinoma? 3 atriði.

Hefur sérstakan hæfileika til að vaxa perineuralt! Lungnametastasar löööngu eftir að primer er læknaður. Næstalgengasti illk. primerinn í munnv. kirtlum.

Hvað er carcinoma ex pleomorphic adenoma? | Horfur, meðferð.

Illk. breyting á pleomorphic adenoma í munnvatnskirtli. Getur verið mjög illvígt. Horfur fara eftir stigi en þetta er high grade. Rx. skorið og geislað (fer eftir skurðbrúnum og eitlum). Yfirleitt ekki lyfjameðferð.