2: HNE áverkar Flashcards
5 flokkar HNE áverka?
Mjúkvefsáverkar Andlits- og kjálkabrot Áverkar á hálsi Áverkar á barkakýli Áverkar á höfuðkúpubotni. (Einnig skipt í mjúkvefi vs. bein vs. blandað, eða t.d. blunt/sljótt vs. penetrerandi/stungu áverkar).
Hvar á að byrja í fyrsta mati á HNE trauma?
Nota ABCD/ATLS, advanced trauma life support kerfi, til dæmis.
A - Airway maintainance with C spine protection
B - breathing
C - circulation
D - Disability, neurologiskur status.
- Á eftir þessu er vanalega tekin CT mynd.
Hvað þarf m.a. að fá fram í sögu á HNE trauma?
Mekanisma áverkans.
Ef ekki er fyrirhuguð viðgerð á andlitsbrotum…
…eru skurðir í andliti vanalega saumaðir strax.
Hvers vegna er staðsetning mjúkvefjaáverka í andliti mikilvæg?
Staðsetning er mikilvæg, m.t.t. tauga, æða og kirtilganga. Biðja sjúkling að sýna tennurnar etc. áður en skurður er hreinsaður og svo saumaður.
Hver er mikilvægasti saumurinn í mjúkvefjaáverka HNE?
Subcutan saumurinn, hann gefur mestan styrk.
Hjá börnum er hægt að líma skurðina og í hársverði er best að hefta.
Algengasta HNE trauma?
Nefbrot og högg er algengasti mekanisminn.
Hvenær er gert við nefbrot?
Nokkrum dögum síðar eða strax ef bólga er ekki mikil.
Hvað þarf að útiloka í nefbroti? Þarf CT?
Septal hematoma (undir slímhúð). Það er ábending fyrir akút aðgerð.
Vanalega þarf ekki CT.
Mikilvægt að meta öndun gegnum nef.
Mekanismi augntóttarbrots.
Högg kemur vanalega á augað sjálft, sem síðan þrýstir á beinið og það brotnar.
Hvað þarf að skoða í augntóttarbroti? (3 atriði)
Blæðing í conjuctivu.
Tvísýni við augnhreyfingar.
Verkir við augnhreyfingar.
- Brotið sést oft ekki utan á fólki, taka CT ef grunur.
Hverjar eru 3 ábendingar fyrir viðgerð á augntóttarbroti?
Fastur vöðvi
Oculocardiac reflex (bradycardia vegna entrapment)
Stórt brot og mikil herniation (enophthalmos, þar sem augað sekkur inn og niður).
Mekanismi kinnbeinsbrota.
Vanalega högg, t.d. eftir hnefa eða bílslys.
Hvað þarf að skoða í kinnbeinsbroti? 5 atriði.
Fyllingu kinnar Bit (sjaldan vandamál) Þreifa eftir tilfærslu brota Dofi í kinn? (Infraorbital taugin gengur um þetta svæði) Hreyfing augna. - Síðan oftast tekin CT.
Hverjar eru 3 ábendingar fyrir aðgerðum á kinnbeinsbroti?
- Veruleg tilfæring
- Skerðing augnhreyfinga
- Trismus (skert opnun á kjálka vegna spasma í vöðva eða skemmd á taug)
Sokkin kinn
Zygoma brot - hvað þarf að skoða, 3 atriði.
Lágorkuáverki, ýmist ein eða hluti af kinnbeinsáverka.
- Fylling kinnar
- opnun munns, trismus. - eina áb. fyrir aðgerð.
- þreifa brot
Mekanismi kjálkabrota.
Bílslys og líkamsárásir.
Einkenni kjálkabrota, 2 atriði.
Verkir, skakkt bit.
Hvaða 4 atriði þarf að skoða í kjálkabroti?
Bit Skurði í munni Dofa í höku (mental taugin) Brotatilfærslu, þreifa. - Þetta þarf vanalega að gera við.
2 rannsóknir vegna kjálkabrota.
CT andlit.
Orthopan tomogram
- Leita vel að fleiri brotum ef maður sér 1!
3 mikilvæg atriði við mat á ennisholubroti.
Háorkuáverkar - þess vegna oft heila/taugatrauma.
Þreifa eftir tilfærslu
Mænuvökvaleki (um skurðsár, nef).
- CT nauðsynlegt.
Mekanismi hálsáverka.
Oftast stungur, skotáverkar. Sjaldgæft þar fyrir utan.
Mat á hálsáverka, 4 atriði.
Meta og tryggja loftveg. Athuga vélinda og barka. Taugaskaði Carotis og jugularis. - Hægt að gera CT og CT angio, endoscopiu til að meta loftveg og vélinda. Exploration ef blæðing úr sári.
Hlaup með penna í munni getur valdið…
…hliðaráverka í mjúka gómi, sem getur valdið Carotis flysjun með stroke sem fylgikvilla!
