2: Tennur og slímhúð

Question 1

Hverjar eru 4 orsakir tannátu?

Answer 1

Sýklar í munni, mataræði (sykur), munnvatn/munnhirða, tími.

Question 2

3 helstu sýklar í tannátu.

Answer 2

Streptococcus mutans
Lactobacillus casei
Actinomyces odontolyticus

Question 3

Hvað er xerostomia?

Answer 3

Munnþurrkur. Til dæmis eftir geislun.

Question 4

Hvað er Sjögrens? 3 atriði.

Answer 4

Munnþurrkur (tennur geta skemmst), augnþurrkur, ásamt sjálfsofnæmissjúkdóm á borð við liðagigt.

Question 5

Af hverju orsakast tannholdsbólga?

Answer 5

Loftfirrðum bakteríum (t.d. Porphyromonas gingivalis) sem kveikja á ónæmiskerfinu.

Question 6

Hvað getur gerst hjá óléttum konum sem fá tannholdsbólgu?

Answer 6

Þær geta átt börnin fyrir tímann með tilheyrandi vesen.

Question 7

Hverju tengist bakterían Aggregatebacter actinomycetemcomitans?

Answer 7

Tannholdsbólgu (e. periodontitis), ekki síst í yngra fólki.

Question 8

Meðferð við tannholdsbólgu.

Answer 8

Sýklalyfið metronidazole.

Question 9

2 helstu orsakir glerungseyðingar?

Answer 9

Neysla súrra drykkja (gosdrykkja og safa) og bakflæði.

Question 10

Hvaða sýking er oftast greind í slímhúðum munns?

Answer 10

Sveppasýkingar.

Question 11

Hver er munur á uppvinnslu sjúklings með sveppasýkingu í munni út frá tannstatus hans?

Answer 11

Ef gervitennur, þá frekar normal.

En ef eigin tennur, þá þarf að gruna ónæmisbælingu, t.d. HIV eða sekundert við notkun innúðastera.

Question 12

Hvað er munnvikabólga og hvernig orsakast hún oft?

Answer 12

Angular cheilitis á ensku.

Oftast vegna illa passandi gervitanna sem þeir sofa með, þá safnast munnvatn og sveppir við munnvik. Oft líka S. aureus.

Question 13

Algengast veirusýking í slímhúð munns.

Answer 13

Herpes simplex virus í annars hraustum einstaklingum. En getur líka bent á ónæmisbælandi sjúkdóma, t.d. HIV.

Question 14

Hver er meðferð til að minnka bólgu í HSV sýkingu í munni?

Answer 14

Monocaprin (veirudrepandi) og doxycycline. Styttir tíma áblásturs á vörum en ekki komið á markað enn.

Question 15

Hvaða veira gengur í faröldrum á veturna í slímhúðum munns?

Answer 15

Coxsackie veirur.

Question 16

Hvaða veira orsakar hand foot and mouth disease?

Answer 16

Coxsackie veira. Sjáum þetta ekki alltaf á öllum 3 stöðum á sama tíma en hægt að taka sýni og rækta Coxsackie veiruna.

Question 17

Papilloma veira í slímhúð munns orsakar…

Answer 17

…vörtur og jafnvel munnkrabbamein.

Question 18

Hvað gerir doxycycline í munni?

Answer 18

Blandað með vatni og notað sem munnskol til að minnka bólgu t.d. vegna áblásturs og veirusýkinga.

Question 19

Hvað er landabréfatunga (e. geographic tongue) og hver er meðferð?

Answer 19

Sést oft á tungunni, bæði rauðir þunnir blettir og þykkari hvítir blettir. Mynstrið breytist frá degi til dags og sjúkling verkjar. Oft rangtúlkað sem veirusýking, þetta er bólga.
Deyfum með Andolex munnskoli.
Getur verið byrjun á krabbameini.

Question 20

Hverju getur Actinomyces israelii valdið í munni, meðferð?

Answer 20

Loftfirrð baktería sem getur valdið sýkingu eftir fjarlægingu jaxla í neðri gómi. Myndast hörð bólga, kýli sem þarf að skera.
Meðferð er löng gjöf penisillins.

Question 21

Ef sár í munni er hart…

Answer 21

…eykur það grun um krabbamein og þarf að taka vefjasýni.

Question 22

Sarcoidosis getur valdið í munni…

Meðferð.

Answer 22

…langvinnum fyrirferðarauka og bólgu.

Meðhöndlað með sterum og annarri ónæmisbælandi meðferð, t.d. tacrolimus.

Question 23

Meðferð oro-facial granulomatosis?

Answer 23

Tacrolimus (ónæmisbæling).

Question 24

Hvað þarf að kanna ef endurtekin munnangurssár?

Hver er meðferð?

Answer 24

Mæla járn, fólat og B12 í blóði. Laga það ef í ólagi, getur hjálpað við munnangrinu.
Meðhöndlum með doxycycline, nú munnskol en smyrsl á leiðinni á markað.

Question 25

Hvað er lichen planus, hættan við þetta og meðferð?

Answer 25

Sár, yfirleitt í munni en getur verið á vörum. Oft í ónæmisbældum sjúklingum. Getur breyst í krabbamein og þarf því að meðhöndla.
Meðhöndlað með sterum og verkjalyfjum.

Question 26

Hvað er pericoronitis?

Answer 26

Sýking við jaxl/endajaxl. Ath. HIV ef mjög mikil.

Question 27

Hvað er pemphigoid?

Answer 27

Sjálfsofnæmissjúkdómur í munni sem veldur blöðrumyndun í slímhúð.

Question 28

Hvað er regnbogaroði, erythema multiforme?

Answer 28

Sár í munni. Svarar systemiskri sterameðferð.

Question 29

Hvað er linear IgA sjúkdómur?

Answer 29

Mótefnin falla út í botni slímhúðar í munni, kveikja á ónæmiskerfinu og valda bólgum.

Question 30

Presentation graft versus host sjúkdóms í munni?

Answer 30

Þykknun á slímhúð, verkur í slímhúð, bólga. Hryllingur!

Question 31

Lichenoid í munni…

Answer 31

…hvítar skellur í slímhúð, t.d. vegna gullofnæmis. Líkist lichen planus. Hér þarf húðkonsúlt til að meta ofnæmi.

Question 32

Hvernig lýsir sér desquammative tannholdsbólga?

Answer 32

Tannholdsbólga (e. gingivitis) þar sem tannholdið hreinlega flagnar af! Sveppasýkingar geta fylgt.

Question 33

7 diff. dx. fyrir hvítar skellur í munnslímhúð?

Answer 33

• Sveppasýking
• Flatskæningur/lichen planus (oftast bilateral)
• Lichenoid ofnæmisviðbrögð
• Slímuþykkildi/leukoplakia (oftast unilateral, taka sýni)
• Dysplasia
• Munnkrabbamein
• Pigmented lesions (litabreytingar)

Question 34

3 mism. orsakir parotis stækkunar.

Answer 34

Sýking, stíflaður kirtilgangur og æxli.

Question 35

Meðhöndlun munnþurrks.

Answer 35

• Drekka vatn reglulega yfir daginn.
• Munnvatnsstaðgengill o.fl. í apótekum
• Örva munnvatnsflæði með sykurfríu tyggjói.
• Forðast sterkan og/eða þurran mat.
• Draga úr áfengi, reykingum, kaffi og gosdrykkjum.
• Fara gegnum lyf obs. áhrif aukaverkana.
• Ekki anda gegnum munn.