Psychose (& schizofrenie): etiologie & behandeling Flashcards
(24 cards)
1
Q
de klassieke psychoanalytische theorie
A
- algemeen
- bij een psychose: maakt het Ego voorstellingen op basis van de eigen wensen en angsten
- gevolg: conclusies die niet kloppen met de werkelijkheid
- het Id overweldigt het Ego (= door eigen nieuwe realiteit)
- schizofrenie wordt gezien als gevolg van; - verstoringen in de vroege moeder-kind relatie door:
- ernstige conflicten
- een gebrek aan empathie en bevestiging
- een onveilig hechting
- leiden tot zwak Ego dat moeite heeft met:
- het integreren van de realiteit en verstoring van realiteitstoetsing
- het beheersen van primaire driften van Id
2
Q
schizofrenie wordt gezien als een gevolg van (psychoanalytische theorie) (2-3)
A
- een regressie naar een vroeg stadium van ontwikkeling, waarbij persoon zich terugtrekt in:
- een innerlijke fantasiewereld om pijnlijke realiteit en angsten te vermijden
- een eerdere ontwikkelingsstadia waarin: primaire processen domineren,
- de grenzen tussen zelf en andere minder duidelijk zijn
- gevolg: symptomen zoals hallucinaties en wanen - de afweermechanisme, die Ego normaal gebruikt om met stress om te gaan falen
- gevolg: verstoorde perceptie van de realiteit en verstoorde interpersoonlijke relaties
- symptomen = manier waarop het subjectief zichzelf een weg zoekt in de leegtes
3
Q
een behavioristische benadering
A
- algemeen
- psychotische symptomen ontstaan door omgevingsinvloeden en aangeleerde responsen
- schizofrene gedragingen worden bekrachtigd (vb. doordat verplegend personeel aandacht geeft aan bizar gedrag)
- schizofrene gedragingen worden overgenomen van medepatiënten (modeling)
4
Q
een cognitieve benadering (1-2)
A
- cognitieve vertekeningen en snelle conclusies
- vreemde en buitengewone ervaringen aan externe oorzaken toeschrijven
- toevalligheden als causaal samenhangend interpreteren = covariantie-tendens (vb. dit is al de derde overstroming en dat kan geen toeval zijn)
- snel conclusies trekken op basis van weinig informatie = dataverzame-lingstendens
- verontrustende conclusies trekken - bevestiging van eigen overtuigingen
- alleen zaken opmerken die eigen gelijk bewijzen en tegengestelde bewijzen afwijzen = de confirmatietendens
- selectief zijn aandacht richten op bevestigende informatie
- vermeend gevaarlijke situaties mijden, waardoor verkeerde opvattingen niet gecorrigeerd worden
5
Q
een cognitieve benadering (3-4)
A
- piekeren en vertekende herinneringen
- blijven piekeren
- emoties (op gezichten) verkeerd interpreteren
- wat men gezegd heeft na verloop van tijd toeschrijven aan iemand anders = de bronnenmonitoringstendens
- overgeneraliserend geheugen, waardoor details verloren gaan
- selectief geheugen - zelfperceptie en onderschatting van eigen capaciteiten
- overdreven belang hechten aan triviale gebeurtenissen
- onderschatten van de eigen mogelijkheden
6
Q
een systematische benadering
A
- algemeen
- psychose = probleem dat alleen in het individu zit
- ontstaan: de context van de relaties en systemen waarin iemand zich bevindt
- invloed van bredere sociale en culturele contexten;
- maatschappelijke factoren zoals discriminatie, economische ongelijkheid en culturele marginalisatie > stress en ontwikkeling van een psychose
- schizofrenie wordt gezien als gevolg van: - inconsistentie in communicatie binnen gezinnen, zoals dubbele bindingen (double bind)
- verwijst naar situatie waarin persoon 2 tegenstrijdige boodschappen ontvangt van een gezagsfiguur
- waarbij het onmogelijk is om op beide boodschappen adequaat te reageren
7
Q
schizofrenie wordt gezien als een gevolg van (systematische benadering) (2-3)
A
- disfunctionele rolverdelingen en spanningen binnen gezinnen
- binnen familiesystemen kunnen individuen specifieke rollen krijgen die invloed hebben op psychisch welzijn
- het streven naar stabiliteit en homeostase gaat ten koste van het individu (vb. kind dat voortdurend de rol van zondebok krijgt)
- geïdentificeerde patiënt: bij problematisch functionerend systeem > het gezinslid bij wie de stoornis het duidelijkst gemanifesteerd is - Expressed Emotion (EE) binnen gezinnen
- verwijst naar de manier waarop gezinsleden hun gevoelens en emoties uiten tegenover persoon met schizofrenie
- kenmerkend is:
- dat er veel en voortdurend kritiek en vijandigheid wordt geuit
- dat er een overmatige emotionele betrokkenheid en bezorgdheid is
8
Q
een biologische benadering
A
- algemeen
- verklaringen op het niveau van genetische factoren
- verklaringen op het niveau van stoornissen in biochemische processen
- verklaringen op het niveau van afwijkingen in de structuur van de hersenen - kanttekening
- correlationeel verband ≠ oorzakelijk verband
- tot heden: geen enkel biologische verandering vastgesteld bij mensen met schizofrenie (die als specifiek voor mensen met schizofrenie)
- afgelopen 20 jaar: gezocht naar zogenaamde ‘biomarkers’ > met behulp van bloed, röntgen, EEG, MRI of genetische afwijkingen die stoornis kunnen aantonen
9
Q
verklaringen op het niveau van genetische factoren
A
- erfelijkheidsonderzoek
- hoe nauwer de genetische verwantschap tussen de persoon met schizofrenie en zijn familie,
- hoe groter het risico dat deze familieleden schizofrenie zullen krijgen
- concordantiegraad voor schizofrenie bij eeneiige tweelingen: 48%
- bij twee-eiige tweelingen en broers en zussen: 17%
- conclusie: schizofrenie komt dus meer dan twee maal voor bij eeneiige tweelingen - toepassing
- geadopteerde en pleegkinderen met biologische ouder met schizofrenie = hogere incidentie, wat wijst op genetische invloed, los van hun opvoedingsomgeving
10
Q
schizofrenie en genetica
A
- algemeen
- geen monogenetische, maar een poly-genetische afwijking
- meer dan 40 genen bekend die individueel of in combinatie de kwetsbaarheid voor schizofrenie beïnvloeden - bij schizofrenie gaat het:
- om een ongelukkige combinatie van veelvoorkomende genetische afwijkingen
- of om toevallige genetische mutaties - toepassing
- bij schizofrenie bepalen deze genen de kwetsbaarheid,
- maar de interactie met omgevingsfactoren bepaald de verschijning:
- zowel fysische, sociale en culturele factoren spelen een rol
11
Q
verklaringen op het niveau van stoornissen in biochemische processen
A
- dopamine
- activeert hele hersengebieden + maakt deze dominant bij het verwerken van prikkels
- een prikkel belangrijk maakt, onze aandacht erop focust en ons voorbereidt op actie
- actief in verschillende delen van de hersenen, maar bij schizofrenie: vooral concentratie in frontale cortex een rol
- dopamine geeft betekenis aan prikkels - dopaminehypothese
- ofwel extreem hoge concentraties aan dopamine in de hersenen (basis van de psychotische symptomen)
- ofwel overdreven hoge gevoeligheid voor dopamine door afwezigheid van buitensporig hoog aantal dopaminereceptoren in de hersenen
- positieve symptomen > verband: overmatige reactiviteit van dopaminereceptoren
- negatieve symptomen > verband: afname van reactiviteit van dopaminereceptoren
12
Q
wanneer prikkels betekenis krijgen bij schizofrenie
A
- wie zien dat mensen met schizofrenie soms betekenis gaven aan prikkels die irrelevant waren
- vb. de vorm van een wolk wordt een signaal van onheil - we zien dat mensen met schizofrenie soms overdreven gefocust reageren op tamelijk willekeurige prikkels
- vb. een colaflesje op tafel
13
Q
verklaringen op het niveau van afwijkingen in de structuur van de hersenen
A
- algemeen
- lagere activiteit (minder gele en rode gebieden) in de frontale cortex bij mensen met schizofrenie - de prefrontale cortex:
- het denk-, plan- en organisatiecentrum
- reguleert tal van cognitieve- en emotionele processen
- schat de gevolgen van bepaalde acties in
- onderdrukt sociaal niet wenselijke reacties
- identificeert verschillen en overeenkomsten tussen situaties;
- op die vlakken loopt het vaak mis bij mensen met schizofrenie
14
Q
hoe omgaan met iemand in een psychose?
A
- vanuit waanbeelden of hallucinaties
- erg (verbaal) agressief = als symptoom en niet als een belediging of aanval
- blijf vooral kalm
- ga er vooral niet op in of tegen in - wanen en hallucinaties hebben een zin voor de betrokkene:
- doe niet paternalistisch in de zin van “wij weten wel beter wat goed voor jou is”
- probeer de betrokkene te zien als gelijkwaardig - probeer contact te maken met de betrokkene
- hoewel overtuigingen niet kloppen > de gevoelens, behoeften en angsten die eraan ten grondslag liggen wel echt
- neem dit serieus en zeg dat je hulp gaat zoeken
15
Q
algemeen behandeling
A
- algemeen
- niet behandelbaar in de strikte zin van het woord = schizofrenie is niet geneesbaar
- wel levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren door symptomen en gevolgen ervan te beperken
- vaak een combinatie van verschillende behandelingen = meest effectief !! - net zoals bij de behandeling van vele somatische ziektes, zoals vb. kanker:
- behandeling is effectiever
- behandeling is minder ingrijpend;
- naar mate men die in vroeger stadium kan starten
16
Q
behandeling: psychoanalytische benadering
A
- algemeen
- nadruk dat psychotische ervaringen, hoe vreemd ook = poging van patiënt om betekenis te geven aan interne sensaties en de werkelijkheid
- geen ziekte zijnen ook niet als ziekte behandeld moeten worden > psychoanalytisch: psychotische episodes leiden vaak tot lijden en disfunctioneren
17
Q
een psychoanalytische therapie
A
- zoeken naar manier om:
- de psychose te laten evolueren naar een oplossing
- het integreren van gesplitste delen van de persoonlijkheid en het opbouwen van stabiele en meer coherent Ego
- patiënt ondersteunen in zijn zoektocht naar stabiliteit, door het bieden van emotionele steun en praktische hulp bij dagelijkse uitdagingen - kenmerken
- langdurig en intensief (door de complexiteit van de stoornis en diepgewortelde aard van de problemen)
- gebaseerd op het verkennen van onbewuste conflicten die bijdragen aan de symptomen van schizofrenie
- door middel van: vrije associatie, droomanalyse, het onderzoeken van overdracht en tegenoverdracht
- doel: onbewuste gedachten en gevoelens bewust maken, zodat patiënt deze kan verwerken en integreren
18
Q
een behavioristische therapie
A
- werking via:
- het selectief bekrachtigen van adequaat gedrag
- het negeren van bizarre gedragingen
- aandacht als bekrachtiger
- een token economy systeem
- doel: gewenst gedrag aanleren en ongewenst gedrag afleren - sociale vaardigheden vergroten?
- assertieve vaardigheden
- contact- en gespreksvaardigheden
- probleemoplossende vaardigheden
- zelfverzorgingsvaardigheden
- doel: sociaal functioneren optimaliseren en daardoor meer “natuurlijke” bekrachtigers ontvangen
19
Q
cognitieve gedragstherapie
A
- algemeen
- stemmen horen = vrij frequent, maar bij niet psychotische patiënten zijn de stemmen vriendelijk of neutraal
- bij psychiatrische groep = kwetsend, commanderen, becommentariërend
- doel: mensen leren andere interpretatie geven aan die stemmen > lijdensdruk aanzienlijk verlagen - het veranderen van:
- verkeerde interpretaties (zoals die stem heeft macht over mij)
- angstige verwachtingen door deze te toetsen (vb. als ik deze stem niet gehoorzaam, wordt ik gestraft)
- vermijdings- en veiligheidsgedrag die klachten in stand houden
- interpretaties (niet de stemmen die men hoort zijn het probleem, wel de betekenis die men eraan geeft) - focust niet zozeer op behandeling van wanen en/of hallucinaties, maar op:
- de betekenis die daaraan wordt gegeven
- het overschatten van het gevaar dat ermee verbonden zou zijn
- de angst en het dwanggedrag dat ermee gepaard gaat
20
Q
psycho-educatie
A
- algemeen
- geen of een gebrekkig ziektebesef of het niet of gedeeltelijk aanvaarden van diagnose
- bijdragen tot groter besef en grotere aanvaarding van de diagnose (in groep of individueel georganiseerd) - patiënt en omgeving helpen omgaan met schizofrenie door:
- de patiënt en zijn/haar omgeving zo goed mogelijk te informeren over wat er gebeurt bij schizofrenie
- te helpen zoeken naar welke elementen bescherming bieden
- te helpen om actief om te gaan met de stemmen die ze horen
- te helpen om zich te houden aan de voorgeschreven medicatie
- voor te bereiden op een herval
21
Q
een systemische therapie
A
- algemeen
- focus: de interacties en communicatiepatronen binnen de systemen waar de persoon deel van uitmaakt
- het verbeteren van deze systemen > bijdragen aan het herstel en het welzijn van mensen met schizofrenie - gezinstherapie:
- het verbeteren van de communicatie
- het verminderen van conflicten
- het creëren van een ondersteunende omgeving
- het veranderen van patronen en regels
- het herverdelen van rollen en verantwoordelijkheden
22
Q
een bio-medische benadering: farmacotherapie
A
- antipsychotica
- werken in op de hallucinaties, wanen en angsten en doen deze positieve symptomen geheel of gedeeltelijk verdwijnen
- minder impact op de negatieve symptomen en kunnen ze soms zelf versterken > veel bijwerkingen - atypische antipsychotica
- werken niet alleen in op dopamine, maar ook op serotonine
- werken gunstig in op de negatieve symptomen beïnvloeden
- hebben veel minder bijwerkingen
23
Q
klassieke antipsychotica blokkeren de postsynaptische dopaminereceptoren
A
- algemeen
- voorkomen dat dopamine het postsynaptisch neuron kan stimuleren, door: receptoren voor dopamine afsluiten
- hierdoor kan de dopamine die nog steeds overvloedig aanwezig is > niet langer cellen stimuleren - kenmerken
- antipsychotica zijn niet verslavend
- soms vervelende bijwerkingen, zoals sufheid, impotentie, slecht zien van dichtbij, geringe beweeglijkheid
- in vele gevallen blijven die symptomen ook na het stoppen van deze antipsychotica - antipsychotica worden vaak levenslang voorgeschreven
- na een eerste psychotische periode: een onderhoudsdosis 2 jaar voorgeschreven
- na meerdere psychotische periodes: een onderhoudsdosis 5 jaar voorgeschreven
24
Q
antipsychotica bij langdurige inname
A
- algemeen
- bij 1 op 4 tot tardieve dyskinesie: onwillekeurige kauw- en oogbewegingen, smakken, grimassen
- kunnen worden afgebouwd als patiënt half jaar psychose vrij is
- voordelen wegen soms niet op tegen de nadelen > grondige afweging !! - Parkinsonachtige bewegingsstoornis
- oorzaak: dopamine coördineert ook beweging > gebruik van medicatie die werking blokkeren
- bewegingsstoornissen: verminderde bewegingen, onwillekeurige bewegingen, stijfheid, beven, uitdrukkingsloosheid van het gezicht - antipsychotica botsen vaak op weerstanden bij het gebruik:
- patiënten weigeren de medicatie te gebruiken eens het beter gaat, vanuit:
- een gebrekkig ziekte-inzicht
- de onprettige bijwerkingen
