Depressieve stemmingsstoornissen

Question 1

misverstanden over depressie

Answer 1

1. depressie is een zwakte, het is een kwestie van je er overheen te zetten
   - depressie = geen karaktertrek, geen persoonlijkheidseigenschap en geen wilskracht of gebrek aan
   - net zoals kankerpatiënt: je kan je er niet overheen zetten (gevaarlijke kwestie)
2. depressie is een ziekte, met de juiste medicatie raak je er wel bovenop
   - van depressie herstel je niet door juiste medicatie, behandeling of kuur
   - depressie = kwetsbaarheid, waar je levenslang mee worstelt
   - impact op het gehele leven

Question 2

misverstanden over depressie (3)

Answer 2

3. bij een depressie moet je eerst en vooral zelf je problemen proberen op te lossen
   - bij ernstige depressie > professionele hulp aangewezen, te weinig vinden de weg:
   - 1 op 2 mensen krijgt geen behandeling
   - 2 op 3 mensen krijgt geen psychiatrische- of psychologische hulp
   - 4 op 5 mensen krijgt geen adequate behandeling
   - conclusie: professionele komt gemiddeld 1 jaar te laat

Question 3

symptomatologie

Answer 3

0. algemeen
   - 5 (of meer) van volgende kenmerken > binnen periode van 2 weken dagelijks aanwezig, terwijl daarvoor niet het geval;
   - ten minste één van de eerste symptomen aanwezig:
1. affectieve symptomen
   - sombere stemming
   - duidelijke vermindering van interesse en plezier in (bijna) alle activiteiten (= anhedonie)
2. lichamelijke symptomen
   - duidelijke gewichtsvermindering of toename of verandering in eetlust
   - insomnia of hypersomnia
   - psychomotorische rusteloosheid of geremdheid
   - moe of verlies van energie
3. cognitieve symptomen
   - gevoelens van schuld en waardeloosheid
   - verminderd vermogen tot nadenken of concentratie
   - terugkerende gedachten aan de dood of zelfmoord

Question 4

nuancering: symptomatologie

Answer 4

1. algemeen
   - nuancering van bijna heel de DSM > misleidend (want ieder heeft een unieke diagnose)
   - verschillende beelden waarin depressie zich toont > verschillende ziektebeelden mogelijk
   - depressie = niet altijd duidelijk aflijnbaar syndroom
2. alles moet geïndividualiseerd worden:
   - basis: het verloop van ziekteproces,
   - de concrete invulling van symptomen (omdat verschillende personen > tegengestelde klachten)
   - alternatief: persoon achter de diagnose te zien = mensen met depressie (individu staat centraal)

Question 5

affectieve symptomen

Answer 5

1. sombere depressieve stemming
   - alles is grijs, zwart (= alles doorheen zwarte bril bekijken: compleet uitzichtloos)
   - zich somber, rot, down voelen
   - pessimisme
   - gevoel van uitzichtloosheid
   - voortdurend willen huilen of niet kunnen huilen
2. duidelijke vermindering van interesse en plezier in (bijna) alle activiteiten
   - anhedonie = niet kunnen genieten van het leven
   - nergens geen belangstelling meer in hebben
   - nergens geen gevoel meer bij hebben

Question 6

lichamelijke symptomen (1-2)

Answer 6

1. duidelijke gewichtstoename of vermindering of verandering in eetlust
   - geen eetlust hebben
   - eten omdat het moet
   - vreetbuien hebben
   - alle voedsel heeft dezelfde vage smaak
   - medicatie: kan eetlust doen toenemen > gewichtsverlies maskeren (vb. antidepressiva)
2. duidelijke slaapproblemen
   - insomnia = moeite om in slaap te vallen
   - problemen met inslapen of doorslapen
   - onrustig slapen
   - hypersomnia (minderheid) = voortdurend willen slapen

Question 7

lichamelijke symptomen (3-4)

Answer 7

3. gevoelens van rusteloosheid of remming
   - een zichtbare opgejaagdheid en rusteloosheid
   - gespannen en/of verstarde mimiek
   - vertraging in spreken en bewegen
   - lang stilzitten
4. moe of verlies van energie
   - geen fut hebben
   - zich moe voelen bij het opstaan
   - het gevoel hebben dat alles pakken energie kost
   - uitgeput zijn

Question 8

cognitieve symptomen

Answer 8

1. gevoelens van schuld en waardeloosheid
   - denken: “ik doe niet genoeg mijn best!”
   - of “ik verdien dit!”
2. verminderd vermogen tot nadenken of concentratie
   - zich niet kunnen concentreren
   - in rondjes blijven denken
   - geen beslissingen kunnen nemen
   - vb. kijken naar programma’s die geen energie vragen (show met muziek = vraagt geen concentratie)
3. terugkerende gedachten aan de dood of zelfmoord
   - angst voor de dood
   - denken aan zelfdoding of pogingen daartoe ondernemen (uit het leven stappen > oplossing voor omgeving)

Question 9

typologie: disruptieve stemmingsregulatiestoornis en dysthymie

Answer 9

1. disruptieve stemmingsregulatiestoornis
   - woede- en agressie-uitbarstingen
   - intense emotionele uitbarstingen
   - impulsiviteit
2. persisterende depressieve stoornis (dysthymie)
   - depressieve klachten milder,
   - veel langduriger (minstens 2 jaar, grootste deel van de dag en meer dagen wel dan niet)
   - klachten niet episodisch maar permanent
   - voortdurend somber gevoel dat blijvend of continu aanwezig is

Question 10

typologie: premenstruele stemmingsstoornis en depressieve stemmingsstoornis door middel/medicatie of somatische aandoening

Answer 10

1. premenstruele stemmingsstoornis
   - emotionele labiliteit, somberheid, angstklachten, prikkelbaarheid
   - tijdens de twee weken tussen eisprong en begin van menstruatie bij vrouwen
   - stoornis? > belangrijke impact op functioneren
2. depressieve stemmingsstoornis door middel/medicatie of door somatische aandoening
   - hierbij ontbreken vaak:
   - de anhedonie
   - de schuldgevoelens
   - de doodsgedachten

Question 11

abnormale stemmingswisselingen en differentiële diagnose

Answer 11

1. stemmingswisselingen zijn (ab)normaal als:
   - de stemmingswisselingen frequenter voorkomen dan normaal
   - ernstiger zijn dan normaal
   - langduriger zijn dan normaal
   - ondragelijk zijn voor de betrokkene
   - het dagelijks functioneren verhinderen
   - verhinderen dat men rollen kan opnemen
   - gevaar opleveren voor de betrokkene
2. differentiële diagnose
   - depressie is niet hetzelfde als een burn-out
   - niet hetzelfde als beginnende dementie
   - niet hetzelfde als persoonlijkheidsstoornis
   - niet hetzelfde als rouwproces

Question 12

een burn-out

Answer 12

1. algemeen
   - opvallend: op andere terreinen blijft men wel functioneren (burn-out = op de job)
   - binnen de DSM-5 > burn-out niet (meer) opgenomen, desondanks bestaande argumenten = ‘werkgerelateerde’ depressie
2. symptomen
   - extreem en chronisch gevoel van uitputting en vermoeidheid
   - mentale distantie t.a.v. job > reageert afstandelijk, gedemotiveerd en trekt zich terug op het werk
   - cognitieve ontregeling = moeite om geconcentreerd te blijven in job
   - emotionele ontregeling = prikkelbaar, agressief, kwaad of verdrietig in de job

Question 13

burn-out: risicopersonen

Answer 13

1. risicopersonen zijn mensen met:
   - bovengemiddeld verantwoordelijkheidsgevoel
   - perfectionisme
   - vrouwen > mannen
   - de neiging om bij stresssituaties ontwijkend te reageren i.p.v. aan te pakken
   - laag zelfbeeld
   - hoge verwachtingen t.a.v. hun werk
2. toepassing
   - vroeger: bepaalde beroepsgroepen (onderwijs en gezondheidszorg) > bijzonder kwetsbaar;
   - inmiddels achterhaald = WEL risicogroep door maatschappelijke positie

Question 14

beginnende dementie

Answer 14

1. symptomen van beginnende dementie
   - een cognitieve achteruitgang
   - depressieve klachten
2. symptomen van een ‘depressie’ bij oudere mensen
   - een cognitieve achteruitgang
   - depressieve klachten
3. conclusie
   - in functie van differentiaaldiagnose > op basis van:
   - medische beeldvorming (scans, eeg’s)
   - neuropsychologisch onderzoek
   - doel: het onderscheid maken + juiste diagnose

Question 15

een persoonlijkheidsstoornis

Answer 15

0. algemeen
   - symptomen van persoonlijkheidsstoornissen (vb. borderline) zijn vaak ook depressieve klachten
   - in functie van differentiaaldiagnose:
   - wanneer symptomen zijn ontstaan,
   - in welke mate de symptomen stress gerelateerd zijn
1. onderscheid op basis van symptomen:
   - al vanaf jeugdjaren ontstaan + uitgelokt door interpersoonlijke stressfactoren > richting van persoonlijkheidsstoornis
   - episodisch + met begin en einde > depressie

Question 16

een rouwproces

Answer 16

0. algemeen
   - proces van rouw na het verlies van een dierbare (mens, huisdier of een job/huis)
   - normaal verwerkingsproces (pathologisch rouwen > abnormaal rouwen)
1. mogelijke gevolgen
   - rouwproces kan samengaan met een depressie
   - of aanleiding geven tot depressie
2. in functie van differentiaaldiagnose:
   - na gaan of die depressieve stemming samen gaat met gevoel van leegte en verlies
   - of stemming wisselend is en of er ook periodes van positieve gevoelens zijn
   - of het zelfwaardegevoel van iemand er onder heeft geleden
3. conclusie
   - als die gevoelens van leegte en verlies dominant zijn,
   - de stemming wisselend is,
   - iemand zelfwaardegevoel niet is aangetast,
   - dan wijst dat in de richting van rouwproces

Question 17

verloop van depressie

Answer 17

1. algemeen
   - een depressieve periode duurt gemiddeld ruim half jaar
   - meeste patiënten genezen na 3 maanden, na half jaar = 70% (ook vaak restsymptomen)
2. verloop adhv schema:
   - response = wanneer duidelijke en significante verbetering van klachten optreedt nadat behandeling is gestart
   - remission = betrokkene geen klachten meer
   - recovery = herstel 4 tot 6 maanden blijft
   - relapse = terugval binnen die 4 tot 6 maanden
   - recurrence = terugval na een recovery m.a.w. herstel dat 4 tot 6 maanden blijft

Question 18

verloop: de kans op herval

Answer 18

1. algemeen
   - hoe langer iemand vrij is van klachten, hoe kleiner de kans op herval
   - onderscheid tussen remission/recovery en relapse/recurrence > niet belangrijk in klinische praktijk
2. toepassing
   - elk herval = risico op toekomstig herval 16% toenemen:
   - kwetsbaarheid blijft bestaan > eenmaal kwetsbaar, altijd kwetsbaar (het stable-liabilitymodel)
   - stress als gevolg van eerste depressieve periode > kwetsbaar voor volgende (het acquired-susceptibility model)

Question 19

co-morbiditeit

Answer 19

1. algemeen
   - depressie gaat vaak samen met andere psychische stoornissen
   - andere handboeken = depressieve en angststoornissen samen > geen onderscheid
2. andere psychische stoornissen:
   - angststoornissen (generaliseerde-angst-stoornis, paniekstoornis of posttraumatische stress-stoornis)
   - middelgebonden stoornissen (alcohol, benzodiazepinen, cannabisgebruik)
   - lichamelijke klachten van psychische oorsprong (moeheid, pijn)
   - somatische ziektes (vooral chronische aandoeningen, zoals diabetes, hartziekten, kanker en Parkinson)

Question 20

kanttekening: co-morbiditeit

Answer 20

1. algemeen
   - somatische ziekten en depressie beïnvloeden elkaar wederzijds
   - vb. overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes, kanker >< depressie
   - stress, ontregeling van hormonale systeem en immuunsysteem > basis van somatische ziekte en depressie
2. voor mensen met zowel depressieve stoornis, als paniekstoornis:
   - zijn de symptomen en het verloop ernstiger en hardnekkiger
   - meer beperkingen in het dagelijks leven
   - groter risico op suïcide
   - reageren minder goed op alleen gesprekstherapie of medicatie

Question 21

algemeen prevalentie

Answer 21

1. algemeen
   - 1 op 5 vrouwen wordt ooit (ernstig) depressief > oorzaak? = maatschappelijke positie
   - 1 op 10 mannen wordt ooit (ernstig) depressief
   - bij ouderen: vooral dysthyme klachten (tot 10% van ouderen in instelling > voldoen aan criteria voor depressief syndroom)
2. prevalentie piekt bij:
   - jongvolwassenen
   - volwassenen van middelbare leeftijd
   - mediane aanvangsleeftijd: 38 jaar

Question 22

andere kenmerken: prevalentie

Answer 22

1. algemeen
   - depressie heeft een lifetime prevalentie van 15 tot 34%
   - depressie heeft een puntprevalentie van 2 tot 4%
   - in België: 78.330 mensen uitkering wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van depressie (42% meer dan 5 jaar terug > aantal neemt toe met 10%)
2. depressies zijn alle tijden
   - koning David: bekend dat hij koning Saul opvrolijkte door op citer muziek te spelen
   - Hippocrates: sprak over melancholie
   - Robert Burton: ‘The Anatomy of Melancholy’
3. depressies zijn alle culturen
   - komen meer voor in Oost-Europa, Afrika, het Midden Oosten en Zuid-Amerika
   - minder in Azië en gebieden rond Stille Oceaan

Question 23

kanttekening: prevalentie

Answer 23

1. depressie nemen wellicht niet toe over de tijd genomen, wel is het zo:
   - door gebruik van andere screeningsinstrumenten
   - doordat mensen met depressieve klachten makkelijker hulp zoeken
   - doordat de bevolking toeneemt
   - conclusie: indruk ontstaat dat er meer mensen zijn met depressieve klachten

Question 24

prognose

Answer 24

0. algemeen
   - bij 50% herstelt binnen de 3 maanden
   - bij 20% duurt het herstel langer dan 3 maand en korter dan 2 jaar
   - bij 20% is er na 2 jaar nog sprake van een depressie
1. eenmaal herstelt van een depressie recidiveert:
   - 15% binnen de twee jaar
   - 80% binnen de vijftien jaar

Question 25

risicofactoren: prognose

Answer 25

1. indicatief (maar niet meer dan dat) voor slechte prognose zijn: - de aanwezigheid van lichamelijke ziekten - een gebrek aan sociale steun 2. indicatief (maar niet meer dan dat) voor recidive zijn: - jongere leeftijd bij de eerste depressie - een hoger aantal eerdere episodes - een ernstige eerdere episode - negatieve jeugdervaringen - het ervaren van een tegenslag