Persoonlijkheidsstoornissen

Question 1

persoonlijkheid

Answer 1

1. betekenis
   - geheel van karakteristieken op vlak van:
   - cognities (of gedachten)
   - emoties (of gevoelens)
   - verlangens
   - relaties en interacties
2. kenmerken
   - persoonlijkheid wordt beïnvloed door zowel genetische factoren als omgevingsfactoren
   - ontwikkelt zich gedurende het leven, vooral tijdens de adolescentie
   - vb. extraversie, neuroticisme, nauwgezetheid, altruïsme en openheid

Question 2

karakter

Answer 2

1. betekenis
   - geheel van karakteristieken op vlak van:
   - morele, ethische kwaliteiten: iemands waarden en normen
2. kenmerken
   - karakter wordt beïnvloed door omgevingsfactoren: opvoeding en sociale invloeden
   - als meer stabiel en minder veranderlijk dan persoonlijkheid
   - vb. eerlijkheid, moed en doorzettingsvermogen

Question 3

temperament

Answer 3

1. betekenis
   - verwijst naar dat aspect van persoonlijkheid dat betrekking heeft op:
   - de basis van iemands emotionele reacties
   - de gedragsstijlen die aan een persoon kunnen worden toegekend
2. kenmerken
   - het aangeboren aspect van persoonlijkheid en manifesteert zich al op jonge leeftijd
   - relatief stabiel gedurende het leven
   - vb. hoe snel iemand boos wordt, hoe actief iemand is

Question 4

algemene kenmerken volgens de DSM-5-TR

Answer 4

1. cognitieve stoornissen: manieren van denken, waarnemen en interpreteren van zichzelf, andere mensen en gebeurtenissen, die verstoord zijn
2. emotionele stoornissen: de emotionele reacties die te veel of te weinig wisselend, te sterk of te zwak, of ongepast kunnen zijn
3. relationele stoornissen: problemen met intimiteit en wederkerigheid in relaties
4. motivationele stoornissen: dit kan variëren van een te weinig controle over impulsen tot juist te veel en rigide controle van eigen verlangens

Question 5

voorwaarden symptomatologie

Answer 5

1. algemeen
   - tot uiting komen in breed scala van persoonlijke en sociale situaties
   - leiden tot een significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren
   - van lange duur zijn, beginnend in de adolescentie of jong-volwassenheid
2. niet verklaarbaar zijn door:
   - een andere psychische stoornis
   - het gebruik van middelen
   - een somatische aandoening

Question 6

symptomatologie (de 3 P’s)

Answer 6

1. pathologisch zijn
   - afwijken van de cultuur
   - lijden veroorzaken
2. persisterend zijn
   - langdurig aanwezig zijn
   - vanaf de vroege volwassenheid aanwezig
3. pervasief zijn: zich uiten op diverse domeinen

Question 7

kanttekening symptomatologie

Answer 7

1. spreken over persoonlijkheidsstoornissen is ook altijd een beetje misleidend,
   - omdat persoonlijkheidsstoornissen ≠ altijd een duidelijk aflijnbaar syndroom
   - binnen de diagnose = verschillende ziektebeelden mogelijk zijn
2. alles moet steeds geïndividualiseerd worden op basis van:
   - het verloop van het ziekteproces
   - de concrete invulling van de symptomen

Question 8

typologie

Answer 8

1. cluster A: het zonderlinge, bizarre of excentrieke cluster
   - paranoïde persoonlijkheidsstoornis
   - schizoïde persoonlijkheidsstoornis
   - schizotypische persoonlijkheidsstoornis
2. cluster B: het impulsieve, dramatische of emotionele cluster
   - anti-sociale persoonlijkheidsstoornis
   - borderline persoonlijkheidsstoornis
   - histrionische persoonlijkheidsstoornis
   - narcistische persoonlijkheidsstoornis
3. cluster C: het angstige cluster
   - vermijdende persoonlijkheidsstoornis
   - afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
   - dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Question 9

cluster A: het zonderlinge, bizarre of excentrieke cluster

Answer 9

1. paranoïde persoonlijkheidsstoornis
   - diepgaand wantrouwen en achterdocht tegenover anderen, waarbij hun motieven als kwaadaardig worden geïnterpreteerd
   - begint in vroege volwassenheid en in verschillende contexten
   - vb. zoeken naar verborgen betekenissen, koesteren van wrok
2. schizoïde persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van afstandelijkheid in sociale relaties
   - beperkt scala aan emotionele expressies in interpersoonlijke situaties
   - begin in vroege volwassenheid en in verschillende contexten
   - vb. weinig interesse in seksuele activiteiten, onverschillig voor lof of kritiek
3. schizotypische persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van sociale en interpersoonlijke beperkingen
   - acuut ongemak in hechte relaties, evenals door cognitieve of perceptuele vervormingen in excentriek gedrag
   - begin in vroege volwassenheid en in verschillende contexten
   - vb. eigenaardige overtuigingen of magisch denken, sociale angst

Question 10

cluster B: het impulsieve, dramatische of emotionele cluster (1-2)

Answer 10

1. anti-sociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS)
   - patroon van veronachtzaming en schendig van rechten van anderen
   - niet naleven van sociale normen
   - oneerlijkheid, impulsiviteit, prikkelbaarheid, agressiviteit en roekeloosheid
   - constante onverantwoordelijkheid
   - gebrek aan berouw
2. borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)
   - patroon van instabiliteit in interpersoonlijke relaties, zelfbeeld en emoties, evenals duidelijke impulsiviteit
   - identiteitsstoornis, impulsiviteit
   - herhaaldelijk suïcidaal gedrag, dreigingen of automutilatie
   - chronische gevoelens van leegte

Question 11

cluster B: het impulsieve, dramatische of emotionele cluster (3-4)

Answer 11

3. histrionische persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van overdreven emotionaliteit en aandacht zoeken
   - snel wisselende en oppervlakkige emoties
   - ongepast seksueel verleidelijk of provocerend gedrag
   - gemakkelijk beïnvloedbaar door anderen of omstandigheden
   - een stijl van spreken die te impressionistisch is en weinig details bevat
4. narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS)
   - patroon van grootsheid (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie
   - gelooft dat hij/zij “bijzonder” en uniek is
   - is vaak jaloers op anderen of geloof dat anderen jaloers zijn op hem/haar
   - toont arrogante, hooghartige gedragingen of attitudes

Question 12

3. cluster C: het angstige cluster

Answer 12

1. vermijdende persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van sociale geremdheid, gevoelens van ontoereikendheid en overgevoeligheid voor negatieve
   - vermijden van beroepsmatige activiteiten
   - geremdheid in intieme relaties
   - zichzelf zien als sociaal onbeholpen, onaantrekkelijk of minderwaardig
2. afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van onderdanig en aanklampend gedrag, samen met excessieve behoefte om verzorgd te worden
   - moeite met het nemen van beslissingen
   - behoefte dat anderen verantwoordelijkheid nemen
   - gaat tot het uiterste om steun en zorg van anderen te krijgen
3. dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
   - of obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis
   - patroon van preoccupatie me ordelijkheid, perfectionisme en controle, ten koste van flexibiliteit, openheid en efficiëntie
   - preoccupatie met details, regels, lijsten, orde, organisatie of schema’s
   - overdreven gewetensvol, scrupuleus en inflexibel
   - gierigheid

Question 13

verloop

Answer 13

1. algemeen
   - persoonlijkheidsstoornis begint al op jonge leeftijd > progressief vorm tijdens kindertijd en adolescentie
   - toch: niet gesteld tijdens adolescentie > gedrag van adolescenten te veranderlijk en instabiel is
   - persoonlijkheid = stabiel van de leeftijd van 30, dus persoonlijkheidsstoornis kan dan pas worden gesteld
2. toepassing
   - persoonlijkheid en persoonlijkheid zijn tijdens adolescentie stabieler dan verwacht
   - zijn op volwassen leeftijd veel minder stabiel dan verwacht

Question 14

prevalentie

Answer 14

1. algemeen
   - persoonlijkheidsstoornissen hebben een lifetime prevalentie tussen 1,5 en 4,5%
2. de prevalentie in:
   - de ambulante psychiatrische zorg wordt geschat op tussen de 40 en 90%
   - de forensische psychiatrie wordt geschat op ongeveer 70%