Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Hjúkrun Aðgerðasjúklinga > Líffæraígræðslur - solid organ transplant > Flashcards

Líffæraígræðslur - solid organ transplant Flashcards

1
Q

Hvaða líffæri er hægt að græða í fólk ?

A
  • Nýru
  • Hjarta
  • Lungu
  • Lifur
  • Bris
  • Þarmar
  • Beinmergur
  • Langerhans-frumur frá brisi
  • Andlit, leg og aðrir líkamspartar
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hvernig er uppvinnsla líffæraþega?

A

Rannsóknir:
- Einstaklingsbundið og háð ígræðsluaðgerð
- Hæð, þyngd, bþ, púls, blóð- og þvagprufur, útskilnaður nýra, röntgen-rannsóknir, segulómskoðanir, EKG, áreynslupróf, ómskoðanir, hjartaþræðing og etv fleira

Bólusetningar

Viðtöl og skoðun
- ýmsir sérfræðilæknar, hjúkrunarfræðingar, félagsráðgjafi, sálfræðingur, sjúkraþjálfi

Mat erlendis fyrir hjarta- og lungnaígræðslur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Hvað getur haft áhrif á það að sjúklingi sé hafnað á líffærabiðlista?

A
  • Nýraígræðsla > skilunarmeðferð stundum betri kostur (aldur, aðrir sjúkdómar)
  • Lifrarígræðsla > ef áfengis / fíknivandamál
  • Hjartaígræðsla > tímabundið gervihjarta fyrir ígræðslu
  • Lungnaígræðsla > ef reykingar
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvert er hlutverk hjúkrunarfræðings í uppvinnsluferlinu?

A

Fræðsla:
- Hvað er ígræðsla
- Hvaða rannsóknir þarf að gera, undirbúningur
- Ávinningur / afleiðingar fyrir gjafa/þega
- Ekki geta allir gefið - ekki geta allir þegið

Stuðningur:
- Ef ekki aðgerð - hvað þá
- Fjölsk með í ferlinu
- Nýragjafar: viltu gefa annað nýrað þitt?

Skipulagning og skráning:
- Skipuleggja rannsóknir
- Bóka tíma hjám ism sérfræðingum
- Halda utan um niðurstöður

Eftirlit
- Fylgja eftir og styðja gjafa / þega og fjölsk á biðtímum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hvernig er hægt að hvetja fólk sem bíður eftir líffæri (því það getur verið erfitt) ?

A
  • Stunda reglulega líkamsrækt: því hraustari sem þú ert þegar þú ferð í aðgerð því fljótari ertu að ná þér
  • Lifa heilsusamlega
  • Góð næring skiptir máli
  • Reglulegt eftirlit hjá tannlækni: mism lyf geta haft slæm áhrif á tannholdið
  • Fara eftir fyrirmælum t.d vegna lyfjatöku og annarrar meðferðar (T.d skilunarmeðferð )
  • Mæta reglubundið í eftirlit
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Afhverju lifrarpartur frá lifandi gjafa?

A
  • Umhyggja og vilji til að bæta lífsgæði annarra
  • Ekki annar gjafi sem passar
  • Lífshættulegt ástand sjúkl
  • Mjög stórar aðgerðir - hætta á fylgikvillum aðgerðar hjá gjafa
  • Á íslandi; einungis foreldrar sem hafa gefið barni sínu part af lifur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Afhverju er betra að fá nýra frá lifandi gjafa?

A
  • Líftími nýrans mögulega lengri
  • Ekki alltaf þörf á skilunarmeðferð fyrir aðgerð
  • Hægt að skipuleggja aðgerð fram í tímann
  • Aðgerðin gerð á Íslandi
  • Styttri biðtími
  • einstaklingar vilja gefa nýra?
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hverjir geta gefið nýra?

A

Gerð krafa hér á Ísl að það séu eh tengsl
- Foreldrar
- systkini
- Frændur, frænkur
- Makar
- Vinir

þ.e óskyldir geta alveg gefið (makar, vinir ofl)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Eru allir líffæragjafar?

A

Já, allir eru skráði líffæragjafar hér á Íslandi
- þarft að skrá ef þú vilt ekki vera gjafi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Hvað getur 1 gjafi bjargað mörgum lífum með líffærum ?

A

1 gjafi getur bjargað 8 lífum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Hvaða blóðflokkar geta gefið hverjum og fengið frá hverjum?

A

Blóð- og vefjaflokkar þurfa að passa
ABO - blóðflokkar
- AB getur fengið líffæri frá öllum !
- O getur gefið öllum
- O getur BARA fengið frá O blóðflokki

HLA-vefjaflokkar (nýragjafar/þegar)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

HLA sameindunum er skipt í 2 flokka, hvernig eru þeir?

A
  1. í flokki 1 eru HLA-A, -B og -C sem finnast á yfirborði allra kyrndra frumna líkamans.
  2. í flokki 2 eru HLADR, -DQ og -DP sem finnast aðallega á B-eitilfrumum, átfrumum og eiknjörnungum

Hver einstaklingur erfir annað parið af vhverri HLA sameinda samsetningu frá hvoru foreldri. þær HLA sameindir sem skipta mestu máli í virkjun ónæmissvars eru HLA-A, -B og -DR. þessi þriggja sameinda samsetning er borin saman á milli mögulegs gjafa og þega. þannig eru fjórðungs líkur á að alsystkini hafi allar HLA sameindirnar eins. Að sama skapi eru fjórðungslíkur á því að engin HLA sameind sé einef þau erfa sitthvort parið frá hvoru foreldri.
- æskilegt er að reyna að halda mispörun á vefjaflokkum í lágmarki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Er betra eða verra að HLA samsetningar séu líkar ?

A

Margsinnis hefur verið sýnt fram á að minni líkur er á höfnun græðlings eftir því hve líkari HLA samsetningin er á milli gjafans og þegans

þessvegna betra ef ættingjar gefa ??

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Hvað þarf að athuga svo þú getir gefið nýra?

A
  • Almenn heilsa
  • Ath þarf bþ, nýrnastarfsemi, hvort merki um hjarta- og æðasjúkdóma, sykursýki, krabbamein, gigtarsjúkdóma, aðrir sjúkdómar? líkamsþyngd
  • andleg líðan
  • aldur skiptir hann máli: yngri en 20 ára /eldri en?
  • Kyn skiptir það máli? konur: fyrrihugaðar barneignir?
  • Félags- og fjárhagslegar aðstæður > stuðningur fjölsk, stuðningur vinnuveitenda
  • Fjárhagslegur stuðningur TR - frá 1.jan 2010 greiða 80% af launum
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Hvernig er uppvinsla nýrnagjafa?

A
  • Blóðrannsóknir / þvagrannsóknir
  • Röntgenrannsóknir
  • Ómskoðun - æðar - nýru - hjarta
  • Útskilnaðarhæfni nýrna (e-statin / þvagsöfnun)
  • Hjartalínurit / áreynslupróf
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hverjar eru langtíma aukaverkanir hjá nýrnagjöfum ?

A

Hækkaður bþ
- annað?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hverjar geta verið aukaverkanir aðgerðar hjá nýrnagjöfum ?

A

Blæðing, sýking, verkir, blóðtappi, lungnabólga

18
Q

Hvernig er eftirlit með nýragjafa eftir aðgerð?

A

Reglubundið eftirlit eftir aðgerð:
- Andleg / líkamleg líðan
- Þvagútskilnaður
- BÞ
- Verkir
- Eftirlit með skurðsári

Síðan árlegt eftirlit
- viðtal og skoðun
- líkamleg líðan
- BÞ
- blóð- og þvagprufur
- andleg líðan

19
Q

Hvernig er ígræðsluaðgerðin fyrir nýraþega?

A
  • Ef látinn gjafi = erlendis í aðgerð
  • Ef lifandi gjafi = aðgerð gerð heima
  • ýmist opnar aðgeðrir eða með kviðsjá
  • aðgerðir skipulagðar fram í tímann
20
Q

Hver er áhættan eftir nýraígræðslu?

A
  • Fylgjast vel með LM (BÞ, púls, hiti)
  • Blæðing
  • Sýking; skurðsár, þvagleggur, æðaleggur
  • Verkir> skurðsvæði og aðgerð
  • Fylgikvillar rúmlegu; lungnabólga, blóðtappi
  • Meltingarstarfsemi
21
Q

Hver eru einkenni höfnunar á líffæri
- Lifur ?

A

Hækkuð lifrarensím, eymsli yfir lifur, gula, dökkt þvag, síþreyta, vökvi í kvið, hiti

22
Q

Hver eru einkenni höfnunar á líffæri
- Nýra ?

A

Hækkað urea og kreatinin (gætu verið einu einkennin), minnkaður þvagútskilnaður, þyngdaraukning, eymsli yfir nýragræðiling, síþreyta, bjúgur á fótum, hiti

23
Q

Hver eru einkenni höfnunar á líffæri
- Hjarta ?

A

Óreglulegur hjartsláttur, hægur eða hraður hjartsláttur, lágþrýstingur, mæði, bjúgur á fótum, þyngdaraukning, síþreyta, hiti

24
Q

Hver eru einkenni höfnunar á líffæri
- Lungu ?

A

Mæði, þreyta, hósti með uppgangi, breyting á lit á sputum, breytingar á öndunarprófi, hiti

25
Q

Hverjar eru algengustu áhættur / kvartanir fyrstu vikur eftir ígræðslu?

A
  • Sýkingar af völdum veira og/eða bakte´ria
  • Höfnun á ígræddu líffæri
  • Óþægindi frá skurðsvæði
  • Áhyggjur og depurð
  • Þrekleysi
26
Q

HElstu sýklar sem geta valdið sýkingum hjá líffæraþegum

A

skoða glæru 48 - nennti ekki að skrifa þetta

27
Q

Lyfjameðferð líffæraígræðslu má flokka í 4 flokka, hverjir eru þeir?

A
  1. Afnæmingarmeðferð (fyrir ígræðslu): minnka mótefni hjá sjúkl svo hann hafni ekki líffærinu
  2. Innleiðingarmeðferð (við ígræðsluaðgerð): Gert hjá þeim sem eru með bráða höfnun og hjá þeim sem eru með skerta nýrnastarfsemi
  3. Viðhaldsmeðferð (Eftir ígræðslu) : Helst strax, fer eftir þörfum sjúkl og metið í blóðprufum
  4. Höfnunarmeðferð: Hversu alvarleg er höfnunin?
28
Q

Hvert er markmið lyfjameðferðarinnar?

A

Koma í veg fyrir höfnun, vegna HLA vefjaflokkasameinda (e. human leukocyte antigen)
- Líkaminn virkjar T-eitilfrumurnar sem útrýma nýjum mótefnavökum - lyfin hamla þetta
- Viðhaldsmeðferð á ónæmisbælandi lyfjum er nauðsynleg allt lífið hjá líffæraþegum

29
Q

Hverjir þurfa ekki ónæmisbælandi lyfjameðferð eftir ígræðslu?

A

Eineggja tvíburar eru undantekning

30
Q

Hver er algengasta lyfjameðferðin?

A

Þriggja lyfja blanda sem samanstendur af:
- Tacrolimus (kalsíneurín hindra); veitir vörn gegn höfnun líffæris
- Mycophenolate mofetil (frumubælandi lyf); hefur andefnaskipta virkni
- Prednisone (barksteri); hafa sterk bólgueyðandi áhrif, en veikari ónæmisbælandi áhrif. Hindra myndun á flestum þekktum frumuboðefnum og ýmsum firborðssameindum sem gegna hlutverki í ónæmiskerfinu

stundum er einnig notað Cyclosporin (kalseneurín hindri ) eða Sirolimus / evrolímus

31
Q

Hvaða aukaverkanir geta komið útaf Tacrolimus?

A

blóðfituhækkun, háþrýstingur, sykursýki og meltingarfæravandamál

32
Q

Hvaða aukaverkanir geta komið útaf Cyclosporin?

A

blóðfituhækkun, háþrýstingi, ofvexti tannholds, hægðatregðu, ofloðnu (e. hirsutism) og nýrnaskemmdum

33
Q

Hvaða aukaverkanir geta komið útaf Mýkófenólat?

A

Getur valdið lækkun HBK

34
Q

Hverjar geta verið aukaverkanir Barkstera (Prednisólón) ?

A

Langtímanotkun barkstera getur valdið hvimleiðum aukaverkunum á borð við þyngdaraukningu, sykursýki, beinþynningu og háþrýstingi

35
Q

Hvað er Azatíoprín (Imuran, Imurel) og hverjar geta verið aukaverkanir?

A

Ónæmisbælingaráhrifin eru fremur ósértæk, en virka á T- og B-eitilfrumur

Aukaverkanir: beinmergsbæling, brisbólga og lifrarbólga

36
Q

Hvað gerir Sírólímus (rapamýcin)?

A

Hindrar virkni T og B-eitilfrumna

37
Q

Hvað gerir Everólímus (Certican) ?

A

Sírólímus afleiða sem er einnig mTOR hindrI. Hindrar eitilfrumumyndun

38
Q

Hvernig er meðferð höfnunar á líffæri?

A

Fyrst eru sterar gefnir. Þeir eru gefnir í æð eða í töfluformi (3-5 á dag eftir líffæri) Ef þetta virkar ekki er öflugra ónæmisbælandi lyf gefið í æð sem dreypi eða með sprautu (ca 1 v). Við meðferð á höfnun bælist ónæmiskerfið meira og sýkingarhætta eykst

39
Q

Hverjar eru helstu aukaverkanir lyfjameðferðar almennt?

A
  • Sýkingar; bakteríur og/eða veirur vegna ónæmisbælingar
  • Breytingar á blóðhag
  • Hafnanir; huga vel að skammtastærðum lyfja
  • Hækkaður BÞ
  • Krabbamein
  • Beinþynning
  • Hjartasjúkdómar / hækkaðar blóðfitur
  • Sykursýki
  • Nýrnabilun
  • Andleg og líkamleg vanliðan
40
Q

Hvernig er fræðsla eftir ígræðslu

A
  • Ónæmisbælandi lyfjameðferð - allt lífið
  • Meðferðarheldni nauðsynleg
  • Þekkja aukaverkanir lyfja
  • Þekkja einkenni höfnunar
  • Mæta í reglubundið eftirlit - allt lífið
  • Sálfræðilegir þættir og stuðningur - ekki gleyma fjölsk
  • Atvinnuþátttaka - ekki geta allir unnið
  • Gott aðgengi að heilbrigðisþjónustu nauðsyn
41
Q

Hvað skal forðast eftir ígræðslu?

A
  • Hrátt kjöt/ fisk / hrá egg / ógerilsneydda vöru
  • smitsjúkdóma, flensu
  • mannfagnaði fyrstu 3 mánuðina
  • Sólböð, nota sterka sólarvörn
  • Náttúrulyf, hómópata-remidíur
  • ís úr ísvél, opna matarbari, hlaðborð
  • lifandi bóluefni

Hjúkrun Aðgerðasjúklinga (23 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions