Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Hjúkrun Aðgerðasjúklinga > Hjúkrun sjúklinga eftir bæklunaraðgerð > Flashcards

Hjúkrun sjúklinga eftir bæklunaraðgerð Flashcards

1
Q

Hvað er Hematopoiesis ?

A

Framleiðsla RBK í merg ákv beina

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hvað er Mineral homeostasis?

A

uþb 99% af kalki er geymt í beinum, önnur steinefni í beinum eru fosföt, carbonat og magnesium

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Hvenær er beinmassi sem mestur hjá okkur?

A

Um 35 ára aldur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvernig er ferli beingróaanda?

A
  • Hematoma: bein er æðaríkur vefur, mar verður við brotastað og ,,límir’’ beinenda saman
  • Fibroblastar mæta og mynda fibrin strúktur (fibrin meshwork)
  • Osteoblastar styrkja fibrin vefinn, æðanýmyndun verður og procallus myndast (collagen, kalk ofl)
  • Callus: nýtt bein er myndað
  • Remodelling: nýja beinið er ,,fínpússað’’
  • Osteclastar fjarlægja dautt bein
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hverjir eru letjandi þættir beingróanda?

A
  • Beinendar ná ekki saman
  • Mikil bólga
  • Beintap
  • Spelkun ekki nægjanleg - hreyfnig á broti
  • Sýking
  • Drep i´beini
  • Blóðleysi (anemia)
  • Efnaskipta og innkirtlasjúkdómar
  • Lélegt næringarástand (kalk, d-vít, protein)
  • Lyfjanotkun (t.d sterar, NSAID lyf - draga úr beingróanda)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Hver er helsta ábending fyrir liðskiptaaðgerð í mjöðm og hné?

A

Slit í liðnum, verkir og hreyfiskerðing
- Brjóskið í liðnum þynnist og eyðist, ef ekkert er að gert verður að lokum bein í bein. Liðpokinn bólgnar og vökvi í liðnum eykst með þeim afleiðngum að liðurinn þykknar. Bein nýmyndun verður og bein þykknar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Afhverju er hætta á liðhlaupi í mjöðm eftir liðskiptaaðgerð?

A

Mjúkvefir sem halda við mjaðmaliðinn eru laskaðir eftir aðgerðina og hætta er á að kúlan fari úr skálinni við ákv hreyfingar
- Hættan minnkar eftir ca 3 mánuði en aðgát þarf áfram við ákv hreyfingar alla ævi
- Kippt í liðinn í slævingu, stundum skurðstouf
- Stundum er fótur settur í gifs frá ökkla upp á læri til að hindra hreyfingu
- stundum spelka í sama tilgangi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hver eru einkenni liðhlaups?

A
  • Miklir verkir
  • Fótur styttur og innroteraður, geta ekki notað fótinn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Hverjar eru hreyfitakmarkanir eftir liðskipti í mjöðm ?

A

Fyrstu 3 mán:
- Ekki innrotera aðgerðarfæti
- Ekki beygja meira en 90°í mjöðm
- Ekki krossleggja fætur
- Sjúkl útskrifast með hjálpartæki (sessu í stól, upphækkun á wc, gripstöng og sokkaífæru)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Afhverju eru settir gerviliðir í hné?

A
  • Slit í lið, verkir og hreyfiskerðing
  • Ofþyngd, áverki
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Hvað er hryggspenging og afh er það gert?

A
  • Hryggjaliðir festir saman til að hinra hreyfingu
  • Eftir hryggsúlubrot
  • Til verkjastillingar
  • Til ,,stabiliseringar’’
  • Aftari vs fremri spenging
  • Sérstök fyrirmæli við hreyfingu
  • Verkjastilling
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Hvað er Osteotomia og afh er það gert?

A
  • TIl að rétta stöðu beins
  • (hallux valgus, hjólbeinóttur)
  • Fleygur tekinn úr beini og beinið sett í rétta stöðu
  • Stundum þarf að nota ytri festingu að auki
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Hvernig er meðferð beinbrota?

A
  • Skurðaðgerð vs hefðbundin (gifs þar sem ekki er skorið)
  • Blóðug / óblóðug rétting; brot rétt af og sett í gifs
  • ORIF (opin rétting, innri festing): skurðaðgerð m íhlutum
  • Innri festingar (plötur, skrúfur, naglar og vírar)
  • Ytri festingar (ex fix): festingar utanvert (tímabundið)
  • Gerviliðir
  • Gifs eða spelkur
  • Tog, strekkur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Hverjar eru helstu ástæður fyrir mjaðmabroti?

A

Beinþynning og hrumleiki
- Lágorkuáverki, fall á jafnsléttu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Hvernig eru klínísk einkenni mjaðmabrota?

A

Fótur styttur og útróteraður

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hver er áhættuhópur mjaðmabrota?

A

Meðalaldur er 83-84 ár, 3 konur á móti hverjum karli
- oft talsverð sjúkdómsbyrgði fyrir, dánartíðni há, hærri hjá kk en kvk

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hvernig gerast beinþynningarbrot?

A
  • Lágorkuáverki
  • Fall á jafnsléttu
  • Stundum þarf ekki fall til
  • Sama fólkið kemur aftur með annað brot
  • Samfallsbrot á hrygg (geta haft mikil áhrif á lífsgæði)
  • Mjaðmabrot (há dánartíðni)
  • Úlniðsbrot (oft fyrsta brot)
  • Upphandleggsbrot
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hvað er beinþynning?

A
  • þögull sjúkdómur
  • Konur eftir tíðarhvörf, hormónatengt
  • Minnkaður beinmassi
  • Bein verða gisin og stökk
  • Oft lélegt hald í beini og erfiðar viðgerðir
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Hverjir eru þekktir áhættuþættir beinþynningar?

A
  • Kyn, aldur og erfðir
  • Næring, undirþyngd, hreyfingarleysi
  • Reykingar og áfengisneysla
  • Fyrrum beinbrot
  • Ofstarfsemi í skjaldkirtils
  • Liðagigt
  • Drefðir illkynja sjúkdómar í beinagrind eða langvinnir meltingar- eða lifrarsjúkdómar
  • Sykursterar
  • Flogaveikilyf
  • Ofskömmtun á skjaldkirtilshomónum
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Hvað er Sarcopenia?

A

Minnkaður vöðvamasi
- eykur líkur á beinþynningu og byltum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Hvað er Sarcopenia obesity?

A

Skiptum út vöðvamassa fyrir fytuvef

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Hver er fyrirbygging / meðferð við Sarcopenia (minnkaður vöðvamassi) ?

A
  • Líkamsþjálfun !
  • Nærng með áherslu á proteininntekt
  • D-vítamín
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Hvernig er Sarcopenia greint?

A
  • Lítill vöðvamassi ásamt lélegri vöðvavirkni, lítill vöðvastyrkur. Dxa > staðalfrávik
  • skert virkni t.d ganga eða hreyfa sig hægt
  • Gönguhraði < 0,8 m/s
  • Skertur gripstyrkur í höndum. Karlar <30kg og konur <20kg
  • ýmis próf til
  • Tengist beinþynningu
  • Eykur byltur og brotahættu
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Hvað er hrumleiki (frailty) ?

A

Heilkenni þar sem sarcopenia er undirliggjandi þáttur og einstaklingur hefur að auki a.m.k 3 af þessum þáttum: óviljandi þyngdartap, magnleysi, þreyta, hæggengi og minnkuð líkamleg virkni.
Hrumir einstaklingar eru í aukinni hættu á byltum, að þurfa sjúkrahúsinnlögn, minnkandi hreyfi- og sjálfsbjargargetu, að verða stofnanabundnir og deyja

25
Q

Hver er meðferðin við hrumleika?

A
  • Líkamsþjálfun
  • Orku og proteinbætt fæði
  • D-vítamín
  • Minnka fjöllyfjanotkun
26
Q

Hvernig er byltuhringurinn?

A

Fólk dettur –> hrædd um að detta aftur –> hættir að hreyfa sig –> minnkaður vöðvamassi –> ójafnvægi í göngulagi –> aukin hætta á byltu

27
Q

Hverjar eru 3 tegundir mjaðmabrota?

A
  • Lærleggsbrot (collum fracture)
  • Brot á lærleggshnútu (pertrochancter fracture)
  • Brot undir lærleggshnútu (subtrochanter fracture)
28
Q

Hvernig er Garden flokkun 1-4?

A
  • Garden 1-2: Ótilfærð brot sem oft hægt er að festa með einföldum nöglum
  • Garden 3-4: Tilfærð brot þar sem blóðflæði er líkas ttil skert inní kúluna og hætta á drepi í beini
29
Q

Hver er ábending fyrir gervilið ?

A

Ef blóðflæði inn í collum er í hættu og fyrirsé að drep verði í kúlu (garden 3-4)

30
Q

Hvað er gert ef brot á lærleggshálsi er ekki eða lítið tilfært (garden 1-2)?

A

Þá eru settir Hanson naglar upp í kúluna. Gert er ráð fyrir því að blóðflæði sé óskert og kúlan því lífvænleg. Lítið skurðsár og oftast má sjúkl stíga í fót með fullu ástigi eða ástigi að sársaukamörkum

31
Q

Hvað er DHS negling (dynamic hip screw) og hvenær er það notað?

A

DHS negling er algeng festing á brot á lærleggshnútu. Hún leyfir samþjöppun á beini og er oft mun sársaukafyllri en gerviliðsaðgerð. Stundum brotna vöðvafestur (trochanter) sem valda enn meiri verkjum. Mikilvægt að hafa í huga hjá þessum hópi. Ef festan er léleg í beini eru stundum fyrirmæli um létt ástig eða tylliástig. Í alvarlegri brotum er oft notaður mergnagli (Gamma)

32
Q

Hvenær er mergnagli (gammanagli) notaður?

A

Notaður til að festa brot undir lærleggshnútu (subtrochanterbrot) og stundum pertrochanterbrot. Ath að hér eru skurðsárin 2-3. Ýmist fullt ástig eða tylliástig

33
Q

Hvernig er ökklabrot meðhöndlað?

A
  • Blóðug eða óblóðug rétting
  • Oft meðhöndlað einungis með gifsi ef tekst að rétta af
  • Stundum aðgerð í svæfingu ef fólk er óstöðugt í liðnum og illa brotið.
  • Gifs / gifsspelka + hækjur
  • Algengt að fólk sé án ástigs í aðgerðarfót í 6-8 vikur
34
Q

Til lagfæringar á beinbrotum getur þurft að nota ….?

A

Beingraft
- þegar notaður er eigin vefur sjúkl er algengt að taka beingraft frá crista iliaca.
- þá eru skurðsárin fleiri
- talsverðir verkir geta fylgt beintökunni
- Heilbrigð bein sem eru fjarlægð í aðgerð s.s mjaðmakúlur eru settar í beinabanka

35
Q

Hverjir eru helstu þættir í hjúkrun sjúkl fyrir aðgerð?

A
  • Prehabilitaion, notum tíma til að undirbúa sjúkl sem best
  • Fræðsla um áverka, aðgerð, endurhæfing..
  • Næring og fasta (sjúkl má borða og drekka þar til..)
  • Vökvajafnvægi (inntekt og útskilnaður, blæðing)
  • Þrýstingssáravarnir - Hamur
  • Óráðsvarnir
  • Verkjastilling
  • Hagræðing
  • Náið eftirlit með ástandi
  • Rannsóknir
  • Undirbúnigur fyrir skurðaðgerð, gátlisti skurðstofu
36
Q

Hverjir eru oft fylgikvillar aðgerðar?

A
  • Liðhlaup (mjaðmir)
  • Blæðing
  • Ógleði og uppköst
  • Truflun á svefni
  • Bráðarugl
  • Blóðtappi
  • Þvagfærasýking
  • Þvagtregða
  • Lungnabólga
  • Sárasýkingar
  • Bráður nýrnaskaði
  • Aðrir fylgikvillar rúmlegu
37
Q

Hvernig eru verkir meðhöndlaðir?

A
  • Hreyfing og hagræðing mikilvæg í verkjastillingu
  • Föst verkjalyf eru gefin 4x/sól
  • 06 lyfjagjöfin er hugsðu til þess að sjúkl byrji daginn vel verkjastilltir og geti tekið fullan þátt í endurhæfingu
  • Morfin og Ketogan í æð eða undir húð í bráðafasa strax eftir aðgerð
  • Parasetamól og ópíóðar kjörlyf
  • Algengt að gefa Parkodín/ Parkodin forte, oxycontin og parasetamól eða Tramol og Parasetamól. Gabapentin við taugaverkjum
  • Oxycontin og Oxynorm. Targin
  • LIA deyfileggir í hné, staðdeyfing eftir liðskiptaaðgerð
  • Flest bólgueyðandi lyf talin óæskileg, Celebra ggefið eftir gerviliðaaðgerðir nema ef sérstakar frábendingar
  • Stundum kælin en hiti ekki æskilegur á ný brot
38
Q

Hver eru einkenni þvagfærasýkingar og hvernig er hægt að fyribyggja?

A
  • Einkenni: hiti, slappleiki, illa lyktandi þvag, jafnvel rugl hjá öldruðum
  • Fjarlægja þvagleggi um leið og hægt er, fylgjast með þvaglátum, óma res þvag ef grunur um tregðu. ónæmar bakteríur í umferð
39
Q

Hver eru einkenni lungabólgu og hvernig er hægt að fyrirbyggja?

A
  • Einkenni: hiti, slappleiki, mæði, lækkandi mettun ofl
  • Þekktur fylgikvilli rúmlegu.
  • öndunaræfingar, hreyfing, sitja, forðast ásvelgingu
40
Q

Hver eru einkenni sárasýkingar og hvernig er hægt að fyrirbyggja?

A
  • EInkenni: hiti, roði, þroti, vessi, auknir verkir ofl
  • Djúp sýking í skurðsári kemur ekki fram strax.
  • Meðhöndla vessandi / blæðandi skurðsár með aðgát, gefa sýklalyf um munn ef viðvarandi. Opin beinbrot meðhöndlast strax með sýklalyfjum í æð - óhrein sár
41
Q

Hvernig og afh er eftirlit með þvaglátum eftir aðgerð ?

A
  • stundum er þvagtregða eftir aðgerð, fylgikvilli deyfingar
  • Tappað af sjúkl með einnota legg ef ekki gengur að pissa, má gera 2x áður en settur leggur
  • Settur ef sjúkl þarf að bíða brotinn eftir aðgerð og erfitt er að hreyfa hann
  • Leggur fjarlægður daginn eftir aðgerð eins fljótt og hægt er
  • Sjúkli má ganga á wc og mikilvægt er að muna að hafa uppphækkun á wc því ekki má beygja meira en 90°í mjöðm ef gerviliður í mjöðm !
42
Q

Hvort er meiri blæðingarhætt hjá sjúkl sem fer í liðskipti á mjöðm eða hné?

A

Mjöðm

43
Q

Hvernig og afh er eftirlit með blæðingu eftir aðgerð?

A
  • Sérstök aðgát hjá sjúkl sem koma akut inn og eru á blóðþynningarlyfjum
  • Blóð haft tilbúið í húsi fyrir stærri aðgerði
  • Blóðgjöf eftir þörfum
  • Hemoglobin stixað á vöknun
  • Blprf daginn eftir aðgerð ef blæðir meira en 500ml
  • Stundum er settur keri við skurðsár sem er yfirleitt tekinn daginn eftir
  • Öll blæðing (aðgerð, keri, umbúðir) metin og skrá
  • Meta einkenni anemiu
  • Gefa vökva
  • Eigum við að gefa járn eða blóð?
44
Q

Hvenær vitum við að það gæti verið hætta á skertri starfsemi úttauga- /æðakerfis ?

A
  • Fölvi (pallor)
  • Blámi (cyanosis)
  • Seinkuð háræðafylling
  • Bjúgur
  • Kaldur vefur / húð köld viðkomu
  • Sjúkl getur ekki hrefyt líkamshluta distalt við áverkann eða gips; lömun
  • Verkur minnkar ekki þrátt fyrir hækkun á líkamshluta (hálega), verkjalyf eða breytta líkamsstöðu / hagræðing
  • sjúkl kvartar um aukna eða minnkaða skynjun eða dofa/náladofa í líkamshluta distalt við áverka eða undir gipsi
  • púls minnkaður eða finnst ekki
  • Muna compartment syndrome
45
Q

Hverjir eru mögulegir og hættulegir fylgikvillar beinbrota og bæklunaraðgera?

A
  • Óráð
  • Bráður nýrnaskaði
  • Sýking í beini
  • Fiturek (þegar stór bein brotna)
  • Blóðtappi í djúpum bláæðum (DVT)
  • Lungnablóðrek
  • þrengslaheilkenni (compartment syndrome)
  • Blöðrur
46
Q

Afhverju er bráður nýrnaskaði tengt aðgerð áhættuþáttur og hvernig er hægt að fyrirbyggja?

A
  • Sjúkl oft þurr við komu, löng fasta, ónóg vökvainntekt
  • Lágþrýstur í aðgerð
  • Blóðþurrð í nýrum sem veldur skaða
  • Getur komið bráð nýrnabilun ofan í króníska
  • Fylgjast með vökvajafnvægi og útsklinaði: oliguria, anuria
  • Blóðprufur, lítil hækkun á gildum getur bent til skaða og að bregðast þurfi við
  • Fyrirbyggja með því að vökva sjúkl vel og fylgjast með bþ
  • Meðhöndlun fyrst og fremst vökvagjöf og eftirlit
47
Q

Hver eru einkenni sýkingar í beini ?

A

Verkir, þroti, bólga, vessi, hiti
- kemur oftast fram á innan við 4 vikum eftir áverka

48
Q

Fiturek / fituembolia getur haft áhrif á ?

A

Getur haft útbreidd áhrif á lungu, taugakerfi, blóðrásarkerfi
- dánartíðni 10%

49
Q

Hvernig er fiturek / fituembolia greint?

A

Greint af einkennum og meðferð er meðhöndlun einkenna

50
Q

Hvar er blóðtappi í djúplægri bláæð algengast (DVT)?

A

í fótum og pelvis

51
Q

Hvað eykur hættu á DVT?

A

Reykingar og offita

52
Q

Hver eru einkenni DVT ?

A

Verkur í fæti, bólga, roið og hiti

53
Q

Hvernig er greining á DVT?

A

Ómun á fæti, meðhöndlað með blóðþynningu

54
Q

Hver eru einkenni lungnablóðreks?

A
  • Öndunarerfiðleikar
  • Brjóstverkur við innöndun
  • Breyting á hjartslættti
  • Minnkuð súrefnismettun
  • Hröð öndun
  • Hraður púls
55
Q

Hvernig er lungnablóðrek greint?

A

Með sneiðmynd af lungnaslagæðum, meðhöndlað með blóðþynningu

56
Q

Hvað er þrengslaheilkennið (Compartment syndrome) ?

A

Himna er utan um vöðvagrúppur í útlimum (facia). Við áverka getur bólga orðið mikil á mjúkvef inni í himnunni. þrýstingur eykst og skaði verður á vef. Drep verður í vöðva ef þrýstingi er ekki aflétt

P-in 5:
- Pain (verkur)
- Parastesia (náladofi)
- Pallor (fölvi)
- Pulselessness (púls finnst ekki)
- Paralysis (lömun)

Oftast greint af einkennum

57
Q

Hvar myndast blöðrur helst?

A

Myndast helst þar sem brotið bein liggur grunnt undir húð. Algengast yfir tibia, ökkla og olnboga.
Fylltar glærum vessa eða blóðvökva. Forðast skal að opna þær !
- Heil húð myndast á u.þ.b 3 vikum

58
Q
A

Hjúkrun Aðgerðasjúklinga (23 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions