Hjúkrun sjúklinga eftir HNE aðgerðir Flashcards
Hvað eru sinuses (skútar) ?
Fjögur pör af loftfylltum holum í andlitsbeinum
- Maxillary (kinnholur)
- Frontal (Ennisholur)
- Ethmoid (milli ennisholu og kinnholu)
- Sphenoid (fleygbein)
Hvert er hlutverk sinusa?
- Sjá nefholi fyrir slími en hafa einnig hlutverki að gegna varðandi hljóm raddarinnar
- sýkingar í sinusum: afrennsli stíflast við kvef, sýkingar geta orðið langvinnar
- Sýkingum og stíflum geta fylgt miklir verkir og langvinnar bólgur
Hver eru einkenni sinusitis (skútabólgu) ?
- Nefrennsli
- Grænt hor
- Væg hitahækkun
- Þrýstings-höfuðverkur og verkir í andliti
Hverjar eru orsakir sinusitis (skútabólgu) ?
- Ofnæmi
- Vírus
- Bakteríur
- Sveppir
Oftast kvef
Hvernig greinum við sinusitis (skútabólgu) og hver er meðferðin við því ?
Greining:
- skoðun læknis, röntgen, CT, MRI
Meðferð:
- Sýklalyf
- bólgueyðandi
- skolun
- jafnvel skurðaðgerð (FESS) ef mjög slæmt
Hvað er FESS (Functional endoscopic sinus surgery) ?
- Farið með speglunartæki um nasir og inn í nefhol
- Opnað inn í sinusa og slímhúðarsepar fjarlægðir
- Tróð er sett upp í nös/nasir í lok aðgerðar sem yfirleitt er fjarlægt 1-3 dögum síðar
Hvað er Caldwell - luc aðgerð ?
Kjálkaholuaðgerð. ER gerð vegna langvarandi sinusitis. Farið er inn í sinus maxillaris úr munni um skurð í fellinguna milli efri varar og tannholds
Hvað er Septumplastic aðgerð?
Rétting á skökkku miðnesi oftast til að bæta öndun. Tróð eða spelka sett í nef í lok aðgerðar sem yfirleitt er fjarlægt 1-3 dögum síðar
Hvað er Conchotomia aðgerð?
Klippt á miðnefskel í nefholi til að bæta öndun um nef. Stundum gert um leið og septumplastic
Hvert er algengast brot í andliti og hver eru einkennin?
Nefið er sá líkamspartur sem að brotnar oftast. Algengast vegna slysa eða áfloga (rafskútuslys!)
Einkenni:
- Verkur
- Blæðing
- Aflögun á nefi
- Nef stífla
ATH - getur valdið mænuvökvaleka !: þegar fólk sýgur upp í nef, stixa fyrir mænuvökvaleka, lítur út eins og glært hor
Hvað skal gera þegar eh nefbrotnar?
- Mikilvægt að kæla sem fyrst eftir áverka til að draga úr bólgu og blæðingu
- Hafa hærra undir höfði
- Skurðaðgerð nær alltaf gerð til lagfæringar, en stundum þarf að fresta aðgerð vegna mikillar bólgu í andliti
Hvernig er hjúkrun sjúkl eftir sinus- og nefaðgerðir?
- Hafa hærra undir höfði 30-45° hækkun
- Fylgjast með sjúklingi m.t.t blæðingar frá nefi, sjónskerðingar, verkja, sýkinga, (fráhvarfa)
- Skipta á umbúðum eftir þörfum - (eru oftast með tróð sem ekki á að eiga við)
- Kæling á nef
- Hvetja til að drekka vel
- Verkjameðferð
- Fræða sjúkl um: forðast að snýta sér og hnerra fyrstu 3-5 dagana, ekki lyfta þungu né beygja fram, geta búist við svörtum/dökkum hægðum (Ekki rembast), forðast hægðatregðu, Geta búist við mari í kringum augu/nef, hafa samband við lækni ef merki um sýkingu, taka sýklalyf skv fyrirmælum, taka því rólega í nokkra daga
Hvernig er hjúkrun sjúkl með sýkingar í hálsi?
- yfirleitt fastandi eða á fljótandi fæði
- HVetja sjúkl til sitja þegar þeir drekka - vegna kyngingarerfiðleika
- Hitalækkandi lyf
- Vökvagjöf í æð
- Hafa hærra undir höfði
- Fylgjast með LM, sérstaklega ÖT og mettun
- Súrefnismeðferð
- Sýklalyf
- Nærvera
Sýkingar í hálsi geta verið lífshættulegar, bólgan getur valdið öndunarerfiðleikum og sjúkl eiga á hættu að kafna
Hvað er Radical neck dissection ?
Eitlataka vegna krabbameins
Hvað er UPP (2 P) aðgerð?
Hvað er UPPP (3 P) aðgerð?
UPP: úfur og hluti mjúkagómsins fjarlægður
UPPP: en þá er einnig gerð tonsillectomy (hálskirtlataka)
UPP/ UPPP eru gerðar í þeim tilgangi að opna betur öndunarveg og bæta kæfisvefn og hrotur
Hvað er Tracheostomia - barkarauf ?
Gert op á barka til að tryggja opinn öndunarveg
Hvernig er hjúkrun sjúkl eftir hálskirtlatöku ?
- Hafa hækkað undir höfuðlagi
- Fylgjast með blæðingu
- Fylgjast með verkjum og líðan
- Gefa kalda drykki og klaka
- Fræða sjúkl um: að forðast að ræskja sig, hósta, hnerra, snýta sér kröfulega og reyna mikið á sig í 1-2 vikur, reyna að drekka mikið, borða mjúkt fæði í 1-2 vikur og mikilvægi munnhirðu
- Að búast megi við: að verkir vari í 7-10 daga, verri verkjum á 4-8.degi eftir aðgerð, hitaslæðing í nokkra daga, svörtum /dökkum hægðum í nokkra daga og aukin blæðingarhætta á 7-10.degi (hrúðrið að detta af)
Hvað skal gera þegar nefblæðing / Tons verður?
- Höfðalag upphækkað
- Reisið sjúkl vel upp í rúmi, látið halla sér fram
- Hafa sog tilbúið við rúm sjúkl
- Ef nefblæðing –> halla sér fram og klemma nefið saman (fyrir neðan beinið, annars fer blóð niður og fólk kastar upp)
- kæling við háls/nef
- Vökvagjöf í æð
- Inj. Octostim eða cyklocapron samkv fyrirmælum
- Gefa verkjalyf, róandi og ógleðistillandi lyf pn
- Fylgjast með LM
- Ef mikil blæðin –> panta blóðpr og fylgjast með blóðhag
Hvað er Folwy cateter og hvernig er hann notaður í nefblæðingu?
Þvagleggur stundum notaður, ballon blásið upp (í nefkoki?) til að stoppa blæðingu
Hvað er Rapid rhino og hvernig er það notað í nefblæðingu?
Stungið inn í nefið, sprautað til að blása upp og tappinn þenst upp og stöðvar blæðingu
Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir skjaldkirtilstöku (Thyroidectomy) og/eða kalkkirtlatöku (parathyroidectomy)
- Hækka undir höfðalagi, 30-45°
- Fylgjast með einkennum blæðingar
- Fylgjast vel með LM (tachycardia og hypotension einkenni blæðinga)
- Sýkingar- sjaldgæfar. FYlgjast með hita, útliti, blóðprufum
- Taugaskaði (hæsi? kyngingarerfiðleikar?)
- Einkenni Calsíum skorts
- Thyroid strom
Hver eru einkenni Calsíum skorts?
- Erting / dofi við munnvik, á tám og fingrum
- Lækkun á se.Calsíum
- Trousseaus sign: spasmi á hendi þegar bþ mælir er hertur að hendi
- Chvosteks sign: potað í andlit og munnvik brosi
Ef grunur: taka blóðprufur, krampi ef ekkert er gert !
Meðferð: calsium gluconat gefið í æð
Hvað er Thyroid strom?
- Mjög sjaldgæft
- ójafnvægi í skjaldkirtilshormónum
- í skjaldkirtilsaðgerð eða fyrstu 18klst
Einkenni: hraður hjartsláttur, hiti, ógleði, ofsakvíði, óróleiki, coma
Meðferð: minnka einkenni, laga hátt skjalkirtilshormónalevel í blóði
Hverjar geta verið orsakir krabbameins í barkakýli ?
- Tóbak
- Áfengi
- Krónískt laryngitis (bjúgur)
- ofnotkun raddar
- fjölskyldusaga auka líkur
