Kvíðasjúkdómar

Question 1

Hvenær birtast einkenni fight or flight viðbragðsins sem kvíðaeinkenni

Answer 1

Þegar sympatíska kerfið er oförvað

Question 2

Hvað er kvíði?

Answer 2

Gamalt frumstætt viðbragð við hættu/ógn í umhverfinu
Nauðsynlegt til að lifa af hættlegt umhverfi

Question 3

Hvert er algengi kvíðaraskana?

Answer 3

Líkurnar á því að greinast einhvern tímann með kvíðaröskun eru nálægt 30%

Question 4

Hvað er góður kvíði?

Answer 4

Vekur okkur upp til að framkvæma - ekki lengur hægt að fresta verkefninu
Örvandi og hvetjandi
Heldur okkur að verki - hægt að halda einbeitingu í lengri tíma
Forðar því að við lendum í óþarfa hættum eða vandræðum
Þegar kvíðinn tekur ekki stjórnina

Question 5

Hvað er slæmur kvíði?

Answer 5

Tekur upp hugann
Einbeiting fer
Kraftleysi og kjarkurinn fer
Rænur okkur raunhæfni
Verður lamandi

Question 6

Hvað er sjúklegur kvíði?

Answer 6

Þegar kvíðinn verður það alvarlegur að við tölum um sjúkdóm þ.e. er farinn að hafa slæm áhrif á líf fólks
Þegar kvíði er alveg úr samhengi við aðstæður
Varir lengur en aðstæður gefa tilefni til
Kemur þrátt fyrir að engar ytri aðstæður gefi tilefni til
Athyglin beinist oft að líkamlegu einkennunum sem gera kvíðann verri

Question 7

Hverju kvarta einstaklingar fyrst yfir sem glíma við kvíða?

Answer 7

Líkamlegum einkennum
ATH kvíði getur verið einkenni í líkamlegum sjúkdómi t.d. ofvirkur skjaldkirtill

Question 8

Hvað er almenn kvíðaröskun (GAD)?

Answer 8

Viðvarandi kvíði sem tengist ekki ákveðnum aðstæðum

Question 9

Hvernig byrjar almenn kvíðaröskun yfirleitt?

Answer 9

Byrjar oft í tengslum við mikið álag og viðvarandi álag viðheldur einkennum
Þeim mun meiri einkenni þeim mun verri horfur

Question 10

Hver eru helstu einkenni almennrar kvíðaröskunar?

Answer 10

Kvíðir framtíðinni, léleg einbeiting, eirðarleysi, skjálfti, geta ekki slakað á, pirrast auðveldlega, svefnerfiðleikar
Ósjálfráða taugakerfið ofvirkt: svitna, svima, kviðverkir, oföndun, hraður hjartsláttur, höfuðverkur
Depurð, kvíðaköst
Mikið af líkamlegum einkennum –> leita oft eftir aðstoð vegna þeirra fyrst

Question 11

Hvað er einföld fælni?

Answer 11

Fælnin snýst oftast um eitthvað sem gæti raunverulega verið hættulegt en hræðslan er miklu meiri við mætti búast
Kemur bara við ákveðnar aðstæður og viðkomandi forðast að vera útsettur fyrir því sem hann er hræddur við

Question 12

Hvað þarf til, til að fá einföld fælni greiningu?

Answer 12

Til að greining sé sett þá þarf fælnin að valda vanda, t.d. í vinnu, félagslega eða í annarri virkni
Greining ekki sett ef annað vandamál orsakar fælnina, t.d. ef myrkfælni er til staðar hjá einhverjum með áfallstreituröskun

Question 13

Hvað er félagsfælni?

Answer 13

Finnst annað fólk vera að horfa a sig og leggja neikvætt mat á sig, en vita innst inni að þetta er ekki svona (ATH ekki ranghugmynd)

Question 14

Hverjar eru helstu afleiðingar félagsfælni?

Answer 14

Veldur oft mikilli fötlun t.d. hættir í skóla, dettur úr vinnu, félagsleg einangrun, enginn maki, búa heima hjá foreldrum

Question 15

Hver eru helstu einkenni félagsfælni?

Answer 15

Sömu kvíðaeinkenni en með áherslu á svitamyndun, roða í andliti, skjálfta, ótti við að kasta upp, þurfa skyndilega á klósett

Question 16

Hvað er víðáttufælni?

Answer 16

Hræðsla við að vera langt að heiman, innilokaður, innan um mikinn mannfjölda eða á opnu svæði (almenningssamgöngur, verslunarmiðstöðvar, leikhús)
Hræðslan byggist á því að þetta eru staðir sem ekki er auðvelt að flýja ef kvíðinn kemur

Question 17

Hvernig byrjar yfirleitt víðáttufælni?

Answer 17

Byrjar oft sem kvíðakast t.d. út í búð –> gerist aftur –> fyrirkvíðinn –> sleppir því að fara út í búð
Veldur mikilli fötlun og forðast aðstæður þar sem kvíðakast spratt upp

Question 18

Hvaða aðstæður geta valdið víðáttufælni?

Answer 18

Standa í biðröð út í búð
Eiga að mæta einhversstaðar
Vera föst í klippingu
Vera langt frá heimilinu

Question 19

Hvaða aðstæður geta dregið úr víðáttufælni?

Answer 19

Vera í fylgd maka
Sitja nær dyrum
Taka hund eða barnavagn með út
Vera með sólgleraugu

Question 20

Hvað er flemtursröskun (panic disorder)

Answer 20

Endurtekin og óvænt kvíðaköst
Koma fram hratt og ná hámarki á 5-10 mín
Standa oftast yfir í 20-30 mín
Tengist ekki ákveðnum aðstæðum

Question 21

Þarf að hafa 4 eða fleiri einkenni til að teljast sem flemtursröskun (kvíðakast)

Answer 21

Brjóstverkur eða óþægindi
Að finna fyrir hjartslætti
Svitna
Skjálfti
Tilfinning um andnauð
Tilfinning um að vera að kafna
Ógleði eða kviðverkur
Óraunveruleikatilfinning
Tilfinning um að vera að missa stjórn eða vera að sturlast
Ótti við að deyja
Dofi
Kulda eða hitahrollur
Víðáttufælni getur fylgt með

Question 22

Hvaða meðferð er helst beitt við kvíða?

Answer 22

Fræðsla
Almennur stuðningur
Taka á streituvöldum
Slökun og öndunaræfingar
Hreyfing

Question 23

Hver er oftast fyrsta meðferðin við kvíða?

Answer 23

HAM

Question 24

Hvernig er HAM notað við meðferð kvíða?

Answer 24

Unnið með neikvæðar hugsanir
Útsetja fyrir kvíðavaldi
Hópmeðferð, sérstaklega í félagsfælni

Question 25

Hvenær er gripið til lyfjameðferðar við kvíðaröskun?

Answer 25

Þegar HAM dugar ekki eða ef kvíðinn er það lamandi að ekki er hægt að hefja vinnu með HAM

Question 26

Hvaða lyf eru helst notuð við kvíða?

Answer 26

SSRI eru almennt notuð fyrst (t.d. sertraline, fluoxetine, citalopram…)
SNRI
Önnur lína í meðferð: bupromion, buspirone…
Þriðja lína í meðferð: gabapentine, quetiapine, benzolyf
B-blokkun í félagsfælni til að draga úr svitamyndun, roða, handskjálfta…