Einkenni og faraldsfræði þunglyndis

Question 1

Hversu mörg prósent uppfylla greiningarskilmerki þunglyndis einhverntíman á ævinni?

Answer 1

15-20%

Question 2

Hvort eru konur eða karlar í meiri áhættu fyrir þunglyndi?

Answer 2

Konur (10-25%)

Question 3

Hvaða þættir hafa mestu forspárgildi fyrir þunglyndi?

Answer 3

Áföll, ættarsaga, fyrri geðlægðir og kvíðahneigð
Forspárgildi áfalla mest við fyrstu geðlægðir
Ef ein geðlægðarlota –> 50% líkur á nr 2
Ef tvær lotur –> 70% líkur á nr 3
Ef þrjár lotur –> 90% líkur á nr 4

Question 4

Hvenær telst geðlægslota vera lokið?

Answer 4

Lotu telst vera lokið ef greiningarskilmerki eru ekki uppfyllt í 2 mánuði

Question 5

Hvert er eitt helsta einnkenni þunglyndis?

Answer 5

Gleðileysi

Question 6

Fyrir hvað stendur DIE í greiningu einkenna þunglyndis?

Answer 6

Stendur fyrir 3 kjarnaeinkenni þunglyndis:
Depressed mood (lækkað geðslag)
Interest/andhedonia (áhugaleysi/gleðileysi)
Energy (orkuleysi)
Þarf að hafa amk 2 af 3 kjarnaeinkennum

Question 7

Fyrir hvað stendur SPASS í greiningu einkenna þunglyndis?

Answer 7

Self esteem (lágt sjálfsmat)
Pessimism/hopelessness (svartsýni/vonleysi)
Appetite (matarlyst minnkuð/aukin)
Sleep disturbance (svefnröskun)
Suicidal thoughts (sjálfsvígshugsanir)

Question 8

Fyrir hvað stendur SIC í greiningu einkenna þunglyndis?

Answer 8

Social interactions decrease (félagsleg einangrun)
Ideas of guilt (sektarkennd)
Concentration reduced (skert einbeiting)

Question 9

Fyrir hvað stendur ALPELAW?

Answer 9

Andhedonia (algert gleðileysi/áhugaleysi)
Late insomnia (árvaka)
Psycomotoric ret/agt (veruleg tregða eða eirðarleysi)
Early depression (depurð mest á morgnana)
Libido (veruleg minnkun á kynhvöt)
Appetite (veruleg minnkun á matarlyst)
Weight loss (þyngdartap >5% á 4 vikum)

Question 10

Hvaða klíníska vægi hefur ALPELAW?

Answer 10

Hefur klínískt vægi m.t.t. lyfjameðferðar

Question 11

Hvað þurfa einkenni að vera lengi og hafa áhrif á til að tilheyra þunglyndisgreiningu?

Answer 11

Þurfa að vara í 2 vikur eða lengur og hafa verulega neikvæð áhrif á virkni

Question 12

Hverjar eru helstu mismunagreiningar þunglyndis?

Answer 12

Eðlilegar geðslagssveiflur
Sorgarviðbrögð
Óljós líkamleg einnkenni geta villt læknum sýn t.d. geðlagstruflun sem bein afleiðing lyfja, vímuefni, líkamlegir sjúkdómar, óráð…

Question 13

Hvað er Dysthymia?

Answer 13

Væg, viðvarandi (2 ár) depurð sem mætir ekki skilmerkjum geðlægðar
Skarast við síþreytu, vefjagigt og aðrar geðraskanir
Svarar meðferð almennt lakar

Question 14

Hvað er skammdegisþunglyndi?

Answer 14

Þunglyndiseinkenni sem fylgja ákveðnum árstíðum
Ef þunglyndi á ákveðnum árstíma en ekki á öðrum árstíma 2 ár í röð

Question 15

Hver eru helstu geðrænu vandamálin á meðgöngu?

Answer 15

Post partum blues
Fæðingarþunglyndi
Post partum psychosis

Question 16

Hvað er post partum blues?

Answer 16

Sængurkvennagrátur
Fyrstu 2 vikurnar
Mjög algengt
Ef varir lengur en í 2 vikur þarf að íhuga hvort viðkomandi sé að þróa með sér fæðingaþunglyndi

Question 17

Hvert er algengi post partum blues?

Answer 17

40-80% nýbakaðra mæðra

Question 18

Hver eru helstu einkenni post partum blues?

Answer 18

Væg depurð, pirringur, mikill grátur, geðsveiflur og ofurviðkvæmni

Question 19

Hvað er fæðingaþunglyndi?

Answer 19

Langvinn geðlægð í kjölfar barnsburðar
Sömu greiningarviðmið og fyrir langvinnt þunglyndi

Question 20

Hversu algengt er fæðingarþunglyndi?

Answer 20

10-15% kvenna eftir barnsburð

Question 21

Hverjir eru helstu áhættuþættirnir fyrir fæðingarþunglyndi?

Answer 21

Þunglyndi og/eða á meðgöngu
Fyrri geðsaga
Lágt sjálfstraust
Neikvæðir atburðir í lífinu
Streita við barnauppeldi
Streituvaldandi þættir í umhverfi

Question 22

Hver eru einkenni fæðingaþunglyndis?

Answer 22

Klassísk einkenni: reiði, pirringur, grátur, svefnleysi, áhugaleysi gagnvart barni, sektarkennd
Önnur einkenni: kvíði, stöðugar áhyggjur, þráhyggja varðandi heilsufar ungabarns, panikkköst

Question 23

Hverjar eru helstu afleiðingar fæðingarþunglyndis á móður?

Answer 23

Tengjast barninu sínu ekki eðlilega
Reykja oftar
Drekka meira áfengi
Hætta á langvarandi þunglyndi og sjálfsskaða

Question 24

Hverjar eru helstu afleiðingar fæðingarþunglyndis á barn?

Answer 24

Skoðunum ekki fylgt eftir
Missa úr bólusetningar
Vaxtarseinkun
Lægri vitsmunaþroski

Question 25

Hvað er virk meðferð við þunglyndi?

Answer 25

Geðdeyfðarlyf (væg-meðaldjúp-djúp geðlægð)
Raflækningar (djúp geðlægð)
Hugræn atferlismeðferð (HAM) (væg-meðaldjúp)
„Interpersonal“ samtalsmeðferð (væg-meðaldjúp)
Samfelld viðhaldsmeðferð með geðdeyfðarlyfi minnkar hættu á því að djúp geðlægð komi á ný

Question 26

Hvað er líklega virk nálgun/meðferð við þunglyndi?

Answer 26

Psychoeducation með geðdeyfðarlyfi
(Fræðsla, símtöl, greining og ráðgjöf vegna félagslegrar stöðu skv. prótókolli)
Jónsmessurunni (væg-meðaldjúp geðlægð) er virkari en lyfleysa
„Non-directive councelling“ (væg-meðaldjúp) er virkara en að vera á biðlista/fá örstutt stuðningssamtöl ein sér í heilsugæslu
Hreyfing

Question 27

Hvernig er best að meðhöndla þunglyndi með geðrofseinkennum?

Answer 27

Svarar illa þunglyndislyfjum einum sér og það þarf að nota geðrofslyf með

Question 28

Hver er virkasta meðferðin gegn þunglyndi?

Answer 28

Bilateral raflækningar

Question 29

Hvað þarf að hafa í huga við val á lyfjum?

Answer 29

Ræðst af sjúkdómsgreiningu
Aukaverkunum (þyngdaraukning og kyngeta)
Milliverkunum (t.d. MAO þunglyndislyf)
Líkamlegt ástand (t.d. hjartasjúkdómar, meðganga)
Kostnaði (fyrir einstaklinginn/samfélagið)
Fyrri reynslu sjúklings af notkun lyfja við þunglyndi
Reynslu náinna ættingja af lyfjameðferðinni

Question 30

Hvað er sérstaklega mikilvægt að nefna við sjúklinga varðandi notkun á SSRI lyfjum?

Answer 30

Mikilvægt að láta vita af kynlífsaukaverkunum því þær FARA EKKI nema þú hættir á lyfjunum

Question 31

Hvað eru raflækningar?

Answer 31

Meðferð sem er notað við þunglyndi, örlyndi, geðklofi, katatónía, sjálfsvígshætta
Örugg meðferð fyrir alla aldurshópa, ef alvarlegir líkamlegir sjúkdómar og á meðgöngu
Þolist vel, fáar og vægar aukaverkanir sem ganga yfir (höfuðverkur, óráð, minnisskerðing)

Question 32

Hvenær eru forsendur fyrir því að leggja þunglyndan einstakling inn á spítala?

Answer 32

Hætta á að skaða sjálfan sig eða aðra
Ófær um að sjá um sjálfan sig (t.d. nærast)
Hratt versnandi einkenni þunglyndis