Hjúkrun einstaklinga með vímuefnavandamál

Question 1

Hvaða sáttmála er Ísland aðild að varðandi vímuefni?

Answer 1

Alþjóðlega sáttmálanum

Question 2

Hvernig er siðferðislega módelið varðandi vímuefni?

Answer 2

Vímuefnalaust samfélag

Question 3

Hvernig er sjúkdómsmódelið varðandi vímuefni?

Answer 3

Vímuefnanotkun er sjúkdómur sem þarfnast meðferðar og endurhæfingar
Lækning er ævarandi binding

Question 4

Hvernig virkar verðlaunabrautin í heilanum (mesolimbic dopamine pathway)?

Answer 4

Heilinn þegar ávanabinding á sér stað / jákvæð styrking. Ávanabindnandi efni koma af stað losun dópamíns í accumbens kjarna. Jákvæð styrking. Accumbens kjarni hefur gagnkvæm tengsl við ventral tegmental area (VTA). Það er þetta mesólimbiska dópamín ferlið, það eru þessi tengsl þar á milli. Það virðist vera að efnin styrki taugamót á þessu svæði sem leiðir til aukinnar virkni. Áráttuhegðun byrjar ekki alveg strax, fyrst þegar efnin eru tekin inn þá er það gert vegna jákvæðu styrkingarnar, vellíðan sem verður við losun á dópamíninu.

Question 5

Hver er helsti munurinn á notkun, misnotkun og vímuefnasjúkdómi?

Answer 5

Ímyndum okkur þríhyrning
Neðst niðri er notkun þar sem stærsti hluti fólks er, þar er stök notkun, notkun í félagsaðstæðum og prófun
Misnotkun getur verið þung, áhættusöm, hættuleg og vandamál
Síðan efst erum við með vímuefnasjúkdóm

Question 6

Hver eru einkenni notkunar á slævandi efnum (áfengi og benzodiazepin)?

Answer 6

Minnkandi hugarástand, vitsmunir, athygli, einbeiting, dómgreind, minni, tilfinningar
Skynhreyfiminnkun, minnkaður viðbragðstími, trufluð samhæfing, óreglulegar hreyfingar, augntin
Minnkaður REM svefn

Question 7

Hver eru einkeni ofskammts á slævandi efnum?

Answer 7

Meðvitundarleysi, dá, önduarslæving, dauði

Question 8

Hvers konar eiturhrif koma á kerfi líkamans við notkun á slævandi efnum?

Answer 8

Lifrarbólgur, skorpulifur
Langvinn brisbólga, magablæðing
Háþrýstingur, hjartabilun
Sýkingar
Taugaskemmdir, heilaskemmdir
Vitræn skerðing
Fetal alkóhól syndrome

Question 9

Hver eru helstu einkenni alvarlegra áfengisfráhvarfa?

Answer 9

Krampar - 8-24klst - flog (mojor motor seizures) einstaka, í kviðnum eða nokkru á 1-6læst
Skynvilluástand (hallucinosis) - ca 48klst, getur varað í 2-14 daga - heyrnar, sjónrænar, snertiskyns ofskynjanir, (martraðir eða svipmiklir draumar), EKKI óáttun eða uppnám, aukin sjálfsvígshætta og auknar líkur á árás
Delirium tremens - 2-5 dagar/getur varað í 2-3 daga - NEYÐARTILFELLI, óátaður, raunghugmyndir (ofsóknar), ofskynjanir (mest sjónrænar), áberandi fráhvarfseinkenni

Question 10

Hvað er CIWA-AR

Answer 10

Áreiðanlegur og réttmætur skali til að meta áfengisfráhvörf

Question 11

Hvað metur CIWA-AR marga hluti og hvað tekur skalinn langan tíma?

Answer 11

Metur 10 hluti (ógleði/uppköst, sviti, pirringur, höfuðverkur, kvíði, skjálfti, ofskynjanir, snertiskyn, heyrnarofskynjanir, áttun)
Tekur max 5 mín

Question 12

Hvernig er fráhvarfslyfjameðferð við slævandi lyfjum?

Answer 12

Risolid
Lyf fyrir svefn

Question 13

Hvaða sjúkdómar geta komið ef skortur er á B-vítamíni 1 (Thiamin)?

Answer 13

Úttaugabólga
Rýrnun á litla heila
Wenicke’s encephalopathy
Korsakoff heilkennið
Alkohol dementia

Question 14

Hver eru einkenni notkunar á örvandi efnum (amfetamín, kókaín og E)?

Answer 14

Meiri orka, meira tal, uppnám, ofvirkni, pirringur, mikilfengleiki
Þyndartap, svefnleysi, hækkaður blóðþrýstingur og púls

Question 15

Hver eru einkenni ofskammts örvandi efna?

Answer 15

Þvogumælt, hratt og ruglingslegt tal, gnísta tönnum

Question 16

Hvað er eitrunarpsychosa (örvandi efni)?

Answer 16

Ofsóknarranghugmyndir, hljóð-, sjón- eða snertiskyn ofskynjanir, mjög óstöðugt hugarástand

Question 17

Hver eru bráðafasa fráhvarfseinkenni örvandi efna?

Answer 17

Þunglyndi, þreyta, sjálfsvígshugsanir

Question 18

Hver eru fráhvarfseinkenni örvandi efna?

Answer 18

Mildari þunglyndiseinkenni, kvíði, aðgerarleysi, svefntruflanir, aukin matarlyst

Question 19

Hvernig er fráhvarfslyfjameðferð örvandi efna?

Answer 19

Largactil, 25-50mg x4
Seroquel, 25-50mg x3, erum hætt að nota það
Librium, 25mg x4, 15mg x4
Lyf fyrir svefn: truxal, phenergan, atarax

Question 20

Hver eru einkenni notkunar á ópíötum (heróín, morfín, kódín…)?

Answer 20

Alsæla, slökun, laus frá verkjum, „dotta“, skert dómgreind, syfja, litlir augasteinar, ógleði, hægðatregða, þvoglumælgi, öndunarslæving

Question 21

Hvernig eru bráðafasa fráhvarfseinkenni ópíata?

Answer 21

Fíkn, táraframleiðsla, nefrennsli (12-72klst)
Svefntruflanir, útvíkkaðir augasteinar, lystarleysi, pirringur, skjálfti, máttleysi, ógleði, uppköst, niðurgangur, hrollur, htii, taugakippir, roðna, magaverkur

Question 22

Hver eru áframhaldandi fráhvarfseinkenin ópíata?

Answer 22

Ofurnæmni fyrir áreiti á skynfæri, skekkja í skynjun, vöðvaverkir, taugakippir/skjálfti, höfuðverkur, svefntruflanir, orkuleysi

Question 23

Hvernig er fráhvarfslyfjameðferð ópíata?

Answer 23

Suboxon (inniheldur naloxon)
Metadon

Question 24

Hver eru einkenni notkunar kannabiss?

Answer 24

Breytt meðvitundarástand, minni hömlur, rauð augu, munnþurrkur, aukin matarlyst, hækkaður púls, minnkuð viðbrögð

Question 25

Hver eru einkenni ofskammts kannabiss?

Answer 25

Psychosa vegna eitrunar

Question 26

Hver eru fráhvarfseinkenni kannabiss?

Answer 26

Pirringur, aukin munnvatnsframleiðsla, eirðarleysi, kvíði
Svefntruflanir (varir lengur en nokkra daga)

Question 27

Hver er fráhvarfslyfjameðferð kannabiss?

Answer 27

Largactil, 25-50mg x4
Lyf fyrir svefn: truxal, phenergan, atarax

Question 28

Hver eru áhrif vímuefna á svefn?

Answer 28

Áfengi kemur manni ekki í REM svefn, sefur kannski lengur en ekki í REM svefni sem þýðir að þú ert ekki eins úthvíldur eftir áfengisneyslu

Question 29

Hvert er markmið afeitrunar?

Answer 29

Að sjúklingurinn nái líkamlegu jafnvægi
Lyjfagjöf miðarr að því að trappa sjúklinginn niður og fyrirbyggja alvarleg fráhvarfseinkenni s.s. krampa

Question 30

Á hverju byggir hjúkrun afeitrun/meðferð?

Answer 30

Fylgjast með lífsmörkum
Vinna með áhugahvöt
Næra von og trú
Rækta/þroska næmni gagnvart sjáfum sér og öðrum
Gott meðferðarsamband
Skapa rólegt og hlýlegt umhverfi

Question 31

Hverjar eru tvær megin stefnurnar í meðferð vímuefnasjúkdóms?

Answer 31

“Hefðbundin vímuefnameðferð”: gengur út frá því að fíkn sé meðfæddur ólæknandi sjúkdómur, styðst við 12 reynsluspor AA-samtakana
“Sálræn” meðferð: gengur út frá því að sálrænir eiginleikar og/eða hugsanavillur séu orsök fíknar, meðferðin gengur út á að komast yfir þá erfiðleika, HAM hefur sýnt góðan árangur

Question 32

Hvað gerist eftir afeitrun?

Answer 32

Meðferð: inniliggjandi, göngudeild, inniliggjandi+göngudeild, í nánasta umhverfi þátttakanda
HAM, áhugahvetjandi samtal
Trú, AA, NA

Question 33

Hvert er mikilvægi greiningar tvíþátta sjúkdóms?

Answer 33

Oft erfitt að greina á milli afleiðingar fíknar og annarra geðsjúkdóma
Að greina ekki önnur geðræn vandamál meðal fíkla veldur því að þeir fái ekki viðeigandi meðferð og batahorfur minnka
Að greina ekki vímuefnavanda meðal geðsjúkra veldur því að geðmeðferð skilar ekki viðeigandi árangri

Question 34

Hvað er meðvirkni (co-dependency)?

Answer 34

Orðið co-dependency er dregið af þeirri hugmynd að aðstandandinn sé háður notandanum á svipaðan hátt og notandinn er háður vímuefninu

Question 35

Af hverju er mikilvægt að hjúkra aðstandendum líka?

Answer 35

Fíkn er fjölskyldusjúkdómur
Aðstandendur er ábyrgir fyrir eigin gerðum, en ekki vímuefnanotkun einstaklingsins - forðast að ásaka
Flestir aðstandendur finna fyrir skömm og reiði

Question 36

Hvað er skaðaminnkun?

Answer 36

Sjónum beint að afleiðingum og áhrifum vímuefnanotkunar m.t.t. hvað er skaðlegt og hjálplegt notandanum og samfélaginu í heild
„Heildræn nálgun inngripa og aðstoðar sem byggir á lögum og reglugerðum og hafa það í forgrunni að draga úr neikvæðum heilsufarslegum, félagslegum og efnahagslegum afleiðingum vímuefna á notendur, fjölskyldur þeirra og samfélög“

Question 37

Hver eru grundvallaratriði varðandi skaðaminkun?

Answer 37

Hliðholl lýðheilsusjónarmiðum og mannréttingum
Viðurkennir að fólk notar vímugjafa
Býður upp á val fyrir þá sem nota vímuefni um leiðir sem draga úr skaða sem notkunin veldur þeim og öðrum

Question 38

Hverjar eru áherslur og markmið skaðaminnkunar?

Answer 38

Leggur áherslu á að fyrirbyggja skaða og áhættu fremur en að fyrirbyggja sjálfa notkunina
Er viðbót við þau meðferðarúrræði sem eru til staðar í samfélaginu
Aðalmarkmið skaðaminnkunar eru:
- að halda fólki í lífi
- að koma í veg fyrir óafturkræfan skaða
- að auka lífsgæði og heilsufar fólks

Question 39

Hver eru dæmi um skaðaminnkandi úrræði/inngrip

Answer 39

Nálaskiptiþjónusta
Neyslurými
Vettvangsteymi
Viðhaldsmeðferðir
Næturathvörf
Stuðningsúrræði fyrir einstaklinga í kynlífsvinnu
Frí heilbrigðisþjónusta fyrir jaðarsetta einstaklinga
Skaðaminnkandi fræðsla á tónlistarviðburðum
Efnagreining á vímuefnum