Geðhjúkrun barna og unglinga Flashcards
Hvaða 2 þættir geta spáð fyrir um og haft áhrif á þróun geðsjúkdóma barna?
Erfðir og umhverfi
Hvernig geta áföll í æsku haft áhrif á þróun geðsjúkdóma barna?
áföll geta orsakað langvarandi breytingum í taugakerfi
Hverjar eru algengustu geðgreiningar barna og unglinga?
ADHD
Þunglyndi/geðhvörf (bipolar)
Kvíði
Hegðunarröskun
Einhverfa
ADHD
Taugaröskun
5-10% barna með ADHD
Saga um röskun á þroska frá unga aldri
Umhverfi getur aukið eða minnkað einkenni
Námserfiðleikar fylgja
Lyf sýna góðan árangur
Aukin hætta á neyslu fíkniefna
Þunglyndi og kvíði getur fylgt
Þunglyndi
14% barna eiga þunglyndistímabil fyrir 15 ára aldur
Hefur áhrif á félagslíf, tilfinningar og menntun
Er oft undanfari sjálfsvígs 15-24 ára
Fylgir oft pirringur og skortur á að þrífast
Leyna oft vanlíðan og gráti
Getur verið samfara kvíða, hegðunarvanda og ADHD
Hverjar eru helstu áhætturnar fyrir sjálfsvígum?
Þunglyndi, kynferðisleg misnotkun, einelti, misnoktun, hvatvísi eða árásargirni
Geðhvörf
Lamandi geðrænn vandi
Hætta á sjálfsvígi, geðrofi og vanvirkni
Um 60% fullorðinna fengu fyrst einkenni á barnsaldri
Einkeni ADHD getur truflað greiningu
Kvíði
Algengasti kvíði barna er aðskilnaður við foreldra og heimili og að mæta í skóla
Langvarandi kvíði getur þróast í ofsakvíða á fullorðinsaldri
Hegðunarröskun
Alvarlegur og viðvarandi hegðunarvandi og andfélagsleg hegðun
Aðallega strákar
Fylgir að stórum hluta geðröskun hjá börnum
Getur byrjað sem mótþrói og árásargirni og getur síðan þróast yfir í ítrekuð brot á reglum, þjófnað, skemmdarverk, strok og lýgi, skortur á samkennd, einelti og fleira
Helmingur með alvarlegan hegðunarvanda fær geðrænan vanda á fullorðinsaldri
Einelti
Skipulagt, stýrt eða falið
10% barna lenda í einelti, 20% einu sinni eða oftar
Afleiðingin kvíði, þunglyndi, skert sjálfsmat, einbeitingarskortur, skertur námsárangur, sjálfsvígshugsanir og -hegðun
2-4x aukin hætta á geðrænum vanda
Einhverfa
Erfðafræðileg taugaröskun
Frekar hjá drengjum en sstúlkum
Ríkjandi samskiptaerfiðleikar, félagsfærnivandi, ofstýring og endurtekin hegðun
Flestir þrífast í samfélagi
Þurfa stuðning, handleiðslu og fræðslu
Oft með þunglyndi eða kvíða
Hvað felst m.a. í geðhjúkrun barna?
Mæta barni þar sem það er statt
Við eru málsvarar barns
Huga að félagsþörfum barns
Okkar sýn er heilbrigður einstaklingur
Hvernig hugum við að þroskamöguleikum barns?
Koma á nærveru og traustu sambandi
Að efla færni í aðskilnaði og að taka sjálfstæða ákvörðun
Hvað þarf að hafa í huga í þroskamöguleikum barns?
Að semja og ráða við (efla þátttöku í sameiginlegum ákvörðunum, æfa barn í að finna lausnir, efla samskipti án reiði)
Færni að takast á við álag og óheppilega atburði (kenna barni að finna til með öðrum, þjálfa barn í samskiptum þrátt fyrir ólíkar skoðanir)
Að fagna vellíðan og upplifa ánægju (ræða áhyggjur af framtíðinni, þjálfa jákvætt sjálfsmat)
Að eiga biðlund (sætta sig við reglur og að fylgja þeim, æfa að segja satt)
Að vera afslappaður og leika sér (hverju hefur barnið gaman af)
Færni að tjá sig með orðum, ímyndun og táknum (segja frá og lýsa tilfinningum)
Hvað er mikilvægt að hafa í huga við geðhjúkrun barna og foreldra?
Mynda traust
Ræða almennt við barnið en ekki beint um vandann
Skoða bakgrunn barnsins
Hvað þarf að skoða í matsviðtali?
Fjöskyldu (vanda, þroska, heilsa og menntun foreldra, samskipti í fjölskyldu)
Barnið (andleg staða, þroski, líkamsskoðun, reynslu af skóla, sálfræðipróf, taugarannsókn, blóðprufur til að útiloka)
Upplýsingar um þroskasögu (álag í fjölskyldu, saga frá meðgöngu, hegðun barns)
Fjölskyldusaga (fjölskyldutré, geð- og líkamleg heilsa foreldra)
Álag og áföll (fjarvera foreldra, vanræksla, ofbeldi, fósturheimili)
Styrkleikar barns
Geðrænt ástand
Sjálfskaði barna
Barn í sjálfsvígshættu þarf stöðugt eftirlit
SJálfsskaði barns er alltaf í forgangi
Ef barn er ekki í eftirliti á deild þurfa foreldrar aðstoð og leiðbeiningar heima fyrir
Hver eru tengslin milli geðræns/hegðunarvanda barna og sjálfsmats?
Börn með geðrænan eða hegðunarvanda hafa lágt sjálfsmat
Hvernig geta foreldrar aukið sjálfsmat hjá barni?
Útskýra væntingar fyrir barni
Gera kröfur miðað við þroska
Samskipti sem efla sjálfsöryggi
Vera fyrirmynd um sjálfsmat
Hvaða hjúkrun er hægt að veita fyrir börn með geðrænan vanda?
Kvíðin eða þunglynd börn eiga erfitt með að hugsa, finna leiðir eða taka ákvörðun
Barn með geðvanda eða geðrof eru með truflun á hugsanaferli, ofskynjanir, breytt tal og hegðun
Íhlutun getur verið fræðsla og stuðningur, vandamálalausnir, sjálfsstýring, umræða um leiðir og val
Leikir, hlutverkaleikur og að vinna í hóp
Hvaða áhrifaþættir geta verið gagnlegir til að bæta ástand barns, auka bjargráð og efla þroska?
Hætta því sem veldur álagi
Fresta sumu
Útbúa aðstæður sem eru viðráðanlegar
Endurmeta aðstæður
Viðurkenna það jákvæða og neikvæða í daglegu lífi
Geðhjúkrun unglinga 11-20 ára
Unglingur er að þroskast frá barni yfir í fullorðinn
Ferli þroska og lærdóms
Breytingar eru félagslegar, hugrænar, tilfinningalegar og líkamlegar
Aðlögun í fjölskyldu, skóla og vinahópi
Geðrænn vandi byrjar oft á unglingsaldri
Ef ekki meðferð er hætta á að þróist fram á fullorðinsár
Hvaða hegðun er áberandi þegar unglingar eru á leið sinni til sjálfstæðis?
Slíta sig frá foreldrum
Geta sýnt pirring og reiði
Fullorðinshegðun til að undirstrika sjálfstæði
Vinir skipta meira máli en foreldrar
Geta brugðist við með barnalegri hegðun þegar kvíði eykst
Kynhegðun unglinga
Unglingar fara inn í ímyndunarheim um kynlíf
Unglingar stunda fyrr kynlíf en áður
Sjálfsfróun getur búið til skömmustutilfinningu
Fjölmiðlar gefa villandi upplýsingar um kynlíf
Kynhegðun getur verið leið að nálægð og öryggi
5-10% eru samkynhneigðir sem getur valdið áhyggjum og kvíða
Þrýstingur frá hópnum getur leitt til óheppilegrar kynhegðunar
Hætta á kynsjúkdómum
Þunglyndi meðal unglinga
Tíðar kvartanir um líkamleg einkenni
Skólaforðun
Slæg frammistaða í skóla og erfiðleikar við einbeitingu
Hugsun og tal um flótta
Leiði eða svefnhöfgi
Grátköst eða skapofsi
Pirringur, reiði eða fjandsamleg framkoma
Áhugaleysi um vini
Áfengis- eða vímuefnanotkun
Ef alvarlegt þunglyndi milli 14 og 16 er hætta á alvarlegu þunglyndi síðar
Hverjar eru helstu ástæður sjálfsvíga ungmenna?
Ástæður sjálfsvígs tengjast oft áfengis- og eiturlyfjanotkun, andláti í fjölskyldu, skólavanda, afbrotum og vinaslitum
Þunglyndi getur leitt til sjálfsvígs, einnig hegðunarvandi og geðhvörf
Pressan á nánum samskiptum, líkamsbreytingu og óstöðugleiki getur orðið yfirþyrmandi og leitt til vonleysis
Hegðunarvandi unglinga
Hegðun sem brýtur í bága við hegðunarviðmið
Oftast lítil samskipti við foreldra
Líður stundum ofbeldi heima
Umhverfisþættir, vinir, skóli, fjölmiðlar
Þörf fyrir ramma, viðurkenningu eða að tilheyra hóp
Vímuefnanotkun unglinga
Áfengi algengast, því yngri því meiri hætta (slysadauði, morð, sjálfsvíg)
Marijuana, ecstasy, cocain, methamphetamine (Skemma dopamín viðtaka sem hafa áhrif á þroska heila fyrir lífstíð, Hemlun á viðbröðum og umbun, skipulagi, að fullklára verkefni, að ná markmiði, tilfinningaviðbrögðum)
Reykingar - skemmandi áhrif á hippocampus sem í eru minningar
Þunglyndi og kvíði oft afleiðingar notkunar
Mat á vanda unglings
Núverandi vandi og einkenni
Framkoma
Vöxtur og þroski (fylgni miðað við aldur)
Heilsa foreldra og fjölskyldu ásamt geðsögu
Líkamleg staða – veikindi, slys eða fötlun
Tilfinningaleg staða – tengsl, framkoma og líðan (hugsanaflæði og sjálfsvígshugsanir eða plön)
Menningar-, trúar- og félagsstaða
Að takast á við daglegt líf (heimili, skóla og vinnu)
Frammistaða – hegðun (afneitun vanda, „acting out“ eða dregur sig í hlé)
Samskiptamynstur – fjölskylda, vinir og samfélag
Kynferðisleg hegðun – eðlileg, tíðni, kynsjúkdómur
Notkun á áfengi eða vímuefnum eða öðrum vanabindandi efnum
Heilsumarkmið unglings
Umhverfisþættir – líkamlegir, tilfinningalegir eða vistfræðilegir
Úrræði – vinir, skóli og samfélag
Er unglingur í hættu?
Leynimakk, „acting out“
Truflandi hegðun, skrópa í skóla, slæg skólaframmistaða
Vanræksla, lögbrot
Þunglyndi, kvíði, sjálfsvígshugsanir, andúð
Svefnvandi, matarvandi, sállíkamleg kvörtun
Skortur á hreinlæti, vanhirða um útlit
Lauslæti, ólétta, kynferðisleg misnotkun, óáttun
Vímuefnanotkun – tíðni, magn
Vinaskortur, andfélagslegir vinir
Hvaða meðferð er hægt að nota við geðrænum vanda unglings?
HAM
Fluoxitin oftast notað
HAM og lyfjameðferð
Fjöskyldumeðferð
Hjúkrunarmeðferð unglingur og fjölskylda
Skapa umræður um vanda
Greina þætti tengda unglingsaldri eða af öðrum toga
Breytingar einstaklings eða fjölskyldu vegna vanda
Áhrifaþættir vanda
Rædd og metin tengsl í fjölskyldu
Hjúkrunarmeðferð fyrir unglinga
Meðferðarsamband grundvöllur árangurs
Vera áhugasamur, styðjandi og hlusta
Styrkja sjálfsmynd unglins
Ósjálfráða hugsanir og líðan hafa áhrif á hegðun
Gráa svæðið í stað svart/hvítt
Aðgreining á hugsunum, tilfinningum og hegðun
Meðtaka varnarviðbrögð eða það að bregðast við
Að ræða við ungling
Þögn er stundum notuð sem mótlæti í viðtali en sumir unglingar eru ekki vanir að ræða málin
Trúnaður - gæta trúnaðar en sumt getur ekki verið trúnaðarmál eins og sjálfsvígshugsanir og eiturlyfjanotkun
Tilfinningar eru trúnaðarmál en ekki hættuleg hegðun
Hvað er hægt að gera þegar unglingur er tregur við meðferð?
Neita oft meðferð en það getur verið ótti við að ræða vanlíðan
Þarf að ræða viðhorf unglings
Ekki rökræða heldur ræða málin og sýna skilning
Oft leita þau að mörkum, setja mörk á jákvæðan hátt þeim til lærdóms
Getur fylgt skömmustutilfinning að vera í meðferð
Mikilvægt að sjá styrkleika unglings
Foreldrahópar
Fræðsla og stuðningur í foreldrahlutverki
Gagnkvæmur stuðningur í hóp
