HC.5 - Normale en abnormale lengtegroei Flashcards
Waar is de normale groei afhankelijk van?
- Maternale factoren: leeftijd, gezondheid, roken
- Foetale factoren: meerling, genetische afwijkingen
- Placentaire factoren: verminderde doorbloeding van de placenta
- Insuline growth factor I (late fase) en II (vroege fase) -> zijn voorafgaand aan de geboorte nog onafhankelijk van groeihormoon. ze zijn wel afhankelijk van insuline
- Voeding en insuline
Wat zijn kenmerken van groei in het 1e jaar?
- 50% toename in lengte
- 3x toename in gewicht
- Voeding belangrijkste factor
Wat zijn kenmerken van groei na het 1e jaar?
- Afname groeisnelheid
- Grote rol voor hormonen
- 80% genetisch bepaald
+ Voeding, omgeving en gezondheid
Wat zijn kenmerken van groei in de puberteit?
Groeispeurt door groeihormoon productie oiv geslachtshormonen
- Vroeger begin bij meisjes
Wat is de defenitie van kleine of grote lengte?
Lengte < of > 2 SDS voor leeftijd, geslacht en puberteitsstadium tov de referentiepopulatie
Wat zijn kenmerken van de target height?
Gebaseerd op gemeten lengte van ouders
- Range +/- 1,6 SDS ofwel 9 cm
- Minder betrouwbaar bij > 20 cm verschil tussen ouders
- broers en zussen mogen ongeveer 18 cm verschillen in lengte
- Aparte groeicurve voor verschillende afkomst
Wanneer heb je een grotere kans op pathologie obv je lengte?
- Groei afbuiging of versnelling (>1 SDS; herhaald gemeten)
- Te kleine of te grote lengte (<-2 of >+2 SDS, bij normale TH)
- Groot verschil met streeflengte (>+1.6 SDS)
tot welke leeftijd volgen kinderen een eigen groeilijn vaak
tot 3 jaar
Welke typen groeistoornissen zijn er?
Primair: small for gestational age bij geboorte zonder inhaalgroei
Secundair: aanvankelijk normale groei gevolgd door afbuiging
Idiopatisch (80%)
Wat zijn kenmerken van primaire groeistoornissen?
- Verstoorde regulatie epifysairschijf
- Mutaties in genen van cellulaire processen (SHOX-GEN), paracriene signalen (NPR2-GEN) of ECM (ACAN-GEN)
Welke typen primaire groeistoornissen zijn er?
- Zonder dysmorfe kenmerken: oorzaak monogentisch, vaak disproportie zoals korte benen of armen
- Met dysmorfe kenmerken / syndromaal: chromosomaal of (epi)genetisch
voorbeelden van primaire groeistoornis zonder dysmorfe kenmerk met kleine lengte
achondroplasie of mutaties in SHOX, NPR2 of ACAN
voorbeelden primaire groeistoornis met dysmorfe kenmerk met kleine lengte
- turner syndroom
- prader-willi syndroom
- silver russel syndroom
- UPD
wat is er bij primaire groeistoornis
de botleeftijd is comform de kalenderleeftijd
vaak is er sprake van vroege afbuiging met stabiele lengtegroei tot aan de puberteit
turner syndroom
Klassiek 45XO
Faciale dysmorfieen, wijde tepelstand, korte benen
Hartafwijkingen, nierafwijkingen
verhoogde kans ontwikkeling auto-immuun aandoeningen
Premature ovariële insufficiëntie
Milde ontwikkelingsprobleme
silver-russel syndroom
Netchine-Harbison criteria:
- SGA geboorte
- Relatieve macrocefalie bij geboorte met frontal bossing
- Voedingsproblemen en/of BMI < -2SDS
- Postnataal slechte groei
-Lichaamsasymmetrie
Ontwikkelingsproblemen
Genetische oorzaken:
- Hypomethylatie Chr11p15
- Maternale UPD7
- Genmutaties
SHOX-grelateerde groeistoornis
- afwijkingen in de pseu-autosomale regio’s
- hierdoor ontstaan deleties en puntmutaties
- kenmerken: korte armen en benen, spierhypertrofie, madelungse deformiteiten
Wat zijn mogelijke oorzaken voor secundaire groeistoornissen?
- Endocrien: geisoleerd, multipele hormoonuitval of overmaat cortisol
- Chronische ziekten: hart, nier, darm, CF, metabool
- Iatrogeen: glucocorticosteroïden, bestraling, chemotherapie
- Emotionele deprivatie
- Malnutritie
wat is er bij secundaire groeistoornis
aanvankelijke normale groei, waarna de groeicurve afbuigt
- de botleeftijd loopt vaak achter op kalenderleeftijd
GH-IGF-I as
hypothalamus: somatostatine en GNRH
hypofyse groeihormoon
lever groeifactoren
Wat zijn kenmerken van groeihormoon?
- Wordt in pieken afgegeven door de hypofyse
- Stimulatie door GHRH, remming door somatostatine
- Stimuleert lever tot productie van IGF
Wat zijn gevolgen van een groeihormoon deficiëntie?
- Kleine lengte met meestal progressieve afbuiging (vaak pas zichtbaar na 1e levensjaar)
- Vertraagde botrijping en daardoor achterlopende skeletleeftijd
- Meer vet, minder spiermassa, verminderde botdichtheid
Waar is schildklierhormoon essentieel voor?
- Hersengroei/neurologische ontwikkeling vooral in de eerste drie jaar
- Stofwisseling: thermogenese, aminozuur/vet metabolisme
- Lengtegroei
waar jan een hypothyroidie oop kinderleeftijd tot leiden
endocriene kruis
-> afgenomen lengtegroei en toegenomen gewicht
behandeling hypothyroidie
suppletie schildklierhormoon
waar leidt een deficientiestoornis in de gonodale as tot
vertraagde puberteit en daarmee tot een afbuigende lengtegroei
Wat is het gevolg van het Cushing syndroom?
Te veel cortisol door tumor hypofyse ( geeft ACTH af nadat het gestimuleerd wordt door CRH), nier of iatrogeen
- Afbuigende lengtecurve met toename gewicht tot obesitas
- Emotionele problemen, moeheid, spierzwakte, vollemaans gezicht, striae en hirsutisme
Wat vraag je uit in de anamnese bij kleine groei?
- Medischevoorgeschiedenis, - medicatie
- Ontwikkeling
- Psychosociale anamnese, uitgebreide tractusanamnese, voedingsanmnese
- Familie anamnese mn tav lengte en leeftijd puberteit ouders
- Reconstructie lengte- en gewichtscurve incl geboortegewicht/lengte/SO
Waar let je op bij lichamelijk onderzoek bij kleine groei?
Lengte, gewicht, hoofdomtrek, tensie
Zithoogte, spanwijdte
Lengte van ouders meten
Proporties, dysmorfe kenmerken
Algemeen intern LO
Puberteitsstadium (incl testisvolume)
wat moet er worden gedaan bij alle kinderen < 2 jaar met een kleine lengte van SD < -2
bloedonderzoek
waarna wordt gekeken bij bloedonderzoek bij een kleine lengte
- Hb, erytrocyten -> anemie door chronische ziekte
- TSH, Ft4 -> hypothyreoïdie
- IGF-I -> groeihormoondeficiëntie
- anti-TTG IgA, totaal IgA -> coeliakie
- Na, K, Ca, P, creatinine -> bot-, nierziekte
AO bij kleine lengte
meisjes met lengte SD < -2 en/of > 1,6 SD korter dan TH -> turner syndroom (snp-array)
- < 3 jaar met afgenomen groei -> serum IGFBP-3 voor groeihormoondefiiciëntie, renale tubulaire acidose
- > 10 jaar met afgenomen groei en een lage BMI SD < 1 -> bezinking, bloedcellen, calprotectine in feces voor IBD
- X-hand -> botleeftijd
Welke vervolgonderzoeken kun je doen bij kleine lengte?
- GH stimulatie test: clonidine en/of arginine, wordt gegeven. meisjes > 8 jaar en jongens > 9 jaar worden vooraf geprimed hierbij krijgen ze enkele dagen vooraf geslachtshormonen toegediend om de gevoeligheid voor de testen te vergroten.
-> kijken naar deficiëntie of resistentie afhankelijk van IGF-I waarde en oploop van groeihormoon - Karyogram of SNP array bij meisjes (Turner)
- uitgebreide NGS panel bij skeletdysplasie, groeistoornissen, grote lengte
- NGS genpanel analyse bij kleine lengte
- Methyleringsonderzoek: prader-willi syndroom en silver-russell syndroom
- WES/WGS bij dysmorfe kenmerken of ontwikkelingsstoornissen alleen door klinische geneticus
Wat zijn kenmerken van grote lengte groei?
2-12% heeft een onderliggende pathologische oorzaak
- Referentie > 2 SDS
- Target height > 1,6 SDS
- Groeiversnelling > 1 SDS
- BMI meenemen -> er is vaak een grotere lengtegroei bij obesitas (+ 1SD) en Botleeftijd vaak 1-3 jaar voorlopend op kalenderleeftijd
Wat zijn mogelijke oorzaken voor grote lengte?
- Constitutioneel snelle rijping: hoog-normale eindlengte, hetzelfde groeipatroon als 1 of beide ouders, fysiologische variant: expectatief beleid
- Obesitas geinduceerd: uiteindelijk normale eindlengte
- Polygeen familair: meest voorkomende vorm door 1 of beide ouders die lang zijn. geen pathologie
- Monogenetisch: heterogene groep van overgroeisyndromen
- Hormonale overproductie: vroegtijdige puberteitskenmerken of hyperthyreoidie, zeldzaam: GH overproductie
voorbeelden van primaire groeistoornissen bij lange lengte
- monogenetische afwijkingen:
metabool -> homocystinurie
symmetrische overgroei syndromen -> sotos, weaver, stickler
asymmetrische overgroei syndromen -> beckwith-wiedemann
bindweefselaandoeningen -> marfan ehlers danlos - geslachtschromosoomafwijkingen:
klinefelter, triple-x-syndroom
Wat zijn kenmerken van het Klinefelter syndroom?
47, XXY
- 1-1,5 per 1000 jongens
- slechts 10% wordt gediagnosticeerd voor de puberteit
- afwijkingen in motorische en spraakontwikkeling, leer en gedragsproblemen, verminderde spier en haarvorming, kleine testis, gynaecomastie
- Groeiversnelling tussen 5-8 jaar, verstoorde puberteitsontwikkeling -> door te weinig testosteron
- er is overlap met de normale curve, dus niet iedereen is langer dan de normale bevolking
Wat zijn kenmerken van het Marfan syndroom?
Autosomaal dominant waarbij de lengte vaak binnen de TH valt
- 23 per 100.000
- Tumb and wrist sign: lange dunne vingers
- Cardiale pathologie, visusproblemen
wat is thumb sign
het bovenste kootje van de duim komt voorbij de pink bij het insluiten van de duim in de handpalm
wat is wrist sign
dan kunnen de duim en pink de pols helemaal omsluiten waarbij de vingertoppen elkaar met een kootje overlapen
Wat zijn kenmerken van pubertas praecox?
Versnelde groei en verhoogde botleeftijd door vroege puberteit
Wat vraag je uit in de anamnese bij grote lengte?
- Geboortegewicht, lengte en schedelomtrek: primair of secundair
- Groeicurve
- Gedrags/ontwikkelingsproblematiek: syndromaal
- Visusproblemen: Marfan
- Puberteit: pubertas praecox
- Familieanamnse
Waar let je op bij het lichamelijk onderzoek bij grote lengte?
- Lengte, gewicht, zithooge, spanwijdte
- Ontwikkelingsniveau, gedrag
- Tanner stadia, gynaecomastie
- Dysmorfe kenmerken
- Beighton score: Marfan
wat moet je doen bij beighton score
- elleboog > 10 graden strekken
- pink 90 graden dorsaalflexie
- duim tegen onderarm
- knie > 10 graden overstrekken
- handen plat op de grond met gestrekte benen
Welk aanvullend onderzoek doe je bij grote lengte?
- Lab: IGF, TSH, LH/FSH/T/E2
- Röntgen hand
- Genetisch onderzoek op indicatie
welke genetische onderzoek op indicatie zijn er bij te grote lengte
- gericht DNA-onderzoek
- CNV analyse
- grote lengte of overgroei panel
- WES
behandeling te grote lengte
epifysiodese -> beschadigen van de groeischrijven
lengte reductie van 7 cm bij jongens (moet voor de 14 jaar) en 6 cm bij meisjes (moet voor 12,5 jaar)
bij een voorspelde eindlengte > 205 cm bij jongens en 185 cm bij meiden kan er doorverwezen worden naar een uitvoerend centrum
