HC.1 - Metabole ziekten Flashcards
wat zijn metabole ziekten
ziekten die ontstaan door erfelijke mutaties van genen coderend voor eiwitten betrokken bij de stofwisseling. dit zijn bijvoorbeeld genen die coderen voor enzymen, membraan transporteiwitten e cofactoren. metabole ziekten worden ook wel inborn errors of metabolism genoemd
Hoe kun je metabole ziekten indelen op basis van substraat?
- Intermediaire stofwisseling (omzetting voedingsstoffen)
- Neurotransmitterstofwisseling: purines en pyrimidines, mucopolusacchariden, glycolipiden, sterolen en galzuren, glycoproteinen, lipoproteinen, lysosomale stapeling en peroxisomale ziekten
- Biosynthese en afbraak complexe moleculen: tetrahydrobiopterinen, glycine en serine, GABA, sulfiet, creatine, biosynthese en transport
Hoe kun je metabole ziekten indelen op basis van biochemie?
- aminozuurmetabolisme: PKU
- koolhydraatmetabolisme: galactosemie of glycogeenstapelingsziekten
- vetzuurmetabolisme
- lysosomale stappelingsziekten: ziekte van gaucher of van pompe
- mitochondriale stoornissen: leigh syndroom
- peroxisomale stoornissen: ziekte van zeilweger
noem een voorbeeld van een metabole ziekte van de indeling het intermediair aminozuren metabolisme
PKU
Wat is de kliniek van PKU?
Stapeling van aminozuren door een deficientie van het enzym fenylalanine-hydroxylase hierdoor kan phenylalanine niet worden omgezet in tyrosine er ontstaan fenylketonen die toxisch zijn voor de hersenen. door het tekort aan tyrosine is er een gebrek aan synthese van neurotransmitters,:
- Verstandelijke beperking, epilepsie, microcefalie
- Achteruitgang, spasticiteit
- Blond haar en lichte huid
-> behandeling: PKU arm dieet en tyrosine suppletie
Hoe kun je metabole ziekten indelen op basis van organel?
Lysosomale stapelingsziekten
Peroxisomale ziekten
Mitochondriele ziekten
CDG (golgi)
ER (secretoire eiwitten)
Membraantransporters
Wat is een voorbeeld van een lysosomale stapelingsziekte?
Mucopolysaccharidose
- Intracellulaire stapeling in vacuolen (progressief)
-> dysmorfie, organomegalie, overbeharing, macrocefalie, groeistoornis, skeletafwijkingen en neurologische klachten
Wat is een voorbeeld van een peroxisomale ziekte?
Ziekte van Zellwenger
- Stapeling zeer lange keten vetzuren door tekort peroxisomen
-> Spierslapte, epilepsie, niercysten, fontanelafwijkingen, atrofie oogzenuw, doofheid, retinitis pigmentosa
Wanneer moet je denken aan een stofwisselingsziekte?
1- Problemen in groei en ontwikkeling (veel spugen, voedsel weigering, ernstige onbegrepen diarree,
p.m.achterstand, motorische klachten)
En/of
2- Progressieve klachten of achteruitgang (knik in ontwikkeling)
3- Familie geschiedenis positief
4- Opvallende bevindingen bij lichamelijk onderzoek
5 - Acute ontregeling / bewustzijnsdaling bij een eerder gezonde patiënt (kind) bij intercurrente infectie (na vasten of eiwitrijk voedsel)
Wat zijn voorbeelden van X-gebonden metabole ziekten?
Drager asymptomatisch: Menkes, Hunter, Lesch-Nyhan, G6PD
Drager symptomatisch: Fabry, creatine transporter defect, X-ALD, OTC
Waar in het lichaam treden vaak problemen op bij mitochondriele ziekten?
Organen die veel energie gebruiken: ogen, gehoor, hart, spieren, brein
Wat zijn opvallende bevindingen bij lichamelijk onderzoek?
Uiterlijke kenmerken/dysmorfie
Micro/macrocefalie
Groeistoornis/skeletafwijkingen
Organomegalie
Verandering uiterlijk met tijd
Neurologisch: achterstrand, hyper/hypotonie, ataxie, epilepsie
Geuren: muf (PKU), ahornsiroop (MSUD)
Wanneer kunnen metabole ziekten ontstaan?
Vaak na geboorte of op kinderleeftijd
- Soms voor geboorte of op volwassen leeftijd
Welke metabole afwijking ontstaat voor de geboorte?
Hydrop foetalis (1/2500)
- Oedeem in 2 of meer compartimenten (pleura, pericard, abdomen
- 50% mortaliteit (hartfalen, ademhalingsinsufficiëntie)
- geassocieerd met hepatosplenomegalie, hartfalen, anemie en ademhalingsinsufficientie
Wat zijn mogelijke oorzaken van hydrops foetalis?
Bloedgroep incompatibiliteit
Hemolytische anemie (bv sikkelcel)
Lysosomale of peroxidale ziekten
Erfelijke hartziekten
Chromosoomafwijkingen
Wat zijn mogelijke gevolgen van maternale PKU?
Ontwikkelingsachterstand, microcephalie en hartdefecten
-> controle Phe waarden
Welke stofwisselingsziekte ontstaat op de volwassen leeftijd?
Alkaptonurie, autosomaal recessief
-> Rugpijn, artrose, verkalking, zwarte verkleuring huidplooien, donkere urine
Hoe kunnen metabole ziekten verlopen?
Acuut: coma, braken, motore stoornis
Intermitterend (ontregeling)
Chronisch progressief (eventueel met regressie): kink in ontwikkeling of functie verlies
Wat zijn kenmerken van een non-ketotische hypoglycaemie?
Acute ontregeling MCADD
- Geen afbraak medium chain vetzuren mogelijk tijdens vasten
Wat zijn kenmerken van glutaar acidurie type 1?
Defect in lysine en tryptofaan metabolisme
-> Aanvallen van dystonie bij ontregelijk (bv koorts) -> waarbij necrose van de basale ganglia en degeneratie van witte stof optreedt
, postnatale macrocefalie, nek hypotonie
Wat zijn mogelijke therapieën bij metabole ziekten?
Behandeling van acute metabole decompensatie
Wegvangen van toxische stoffen
Dieet aanpassing (vermindering van substraten, suppletie)
Enzymvervangende therapie
Gentherapie
Waaruit bestaat de preventie van metabole ziekten?
Screening: 18 stofwisselingsziekten in hielprik
Counseling voor zwangerschap: preconceptionele dragerschapstest voor risicogroepen
Erfelijkheidsadvies: embryoselectie (PGT) en prenatale diagnostiek
