H4. Farmacotherapie

Question 1

Wat zijn psychotrope stoffen?

Answer 1

Doel het denken, voelen, willen en handelen te beïnvloeden

Question 2

Wat zijn psychofarmaca?

Answer 2

Categorie psychotrope stoffen. Beïnvloeden psychische functies door fysiologische processen in het brein te veranderen.
NIET: stoffen die psychisch functioneren via processen BUITEN de hersenen beïnvloeden (zoals cortisol, schildklierhormoon)

Question 3

Wat is farmacokintiek?

Answer 3

Wat doet het LICHAAM met het geneesmiddel?

Absorptie, verdeling, halfwaardetijd

Question 4

Wat is absorptie?

Answer 4

Transport van geneesmidddel van plaats van toediening naar bloed. BBB

Question 5

Wat is verdeling?

Answer 5

Verspreiding na absorptie. Eiwitbinding bepaalt werkzaamheid: vrij opgelost of gebonden aan bloedeiwitten

Question 6

Noem het belangrijkste systeem van metabolisme

Answer 6

1. Leverenzymen: P450-systeem
2. Hoeveelheid P450-enzymen verschilt tussen personen en etnische groepen en erfelijk bepaald –> individuele verschillen!

Question 7

Waar vindt uitscheiding plaats?

Answer 7

Gal –> darmen –> ontlasting / urine.

Ook: zweet, speeksel, moedermelk

Question 8

Wat is de halfwaardetijd?

Answer 8

1. Tijd die het lichaam nodig heeft om een bepaalde concentratie geneesmiddel in het bloed tot de helft terug te brengen.
2. Belangrijke maat voor metabolisme en uitscheidiing
3. Bepaalt in sterke mate de duur van de werking en bijwerkingen van een middel.
4. Lange halfwaardetijd –> lagere dosering

Question 9

Wat is farmacodynamiek?

Answer 9

Wat doet het GENEESMIDDEL met het lichaam?

Neurotransmitter, dosis-responscurve, therapeutische index, bloedspiegel

Question 10

Wat is een smalle therapeutische index?

Answer 10

Effectieve concentratie van het middel in het bloed (bloedspiegel) dichtbij toxische bloedspiegel.

Dus iets lagere dosis is niet effectief, maar een hogere dosis is toxisch

Question 11

Noem 6 klinische werkingsprincipes

Answer 11

Behandelaar moet:
1. Kennis hebben over farmacodynamiek en kinetiek, interacties met andere medicijnen, alternatieve behandelvormen en pt informeren hierover. VOORLICHTING
2. Kennis van nut van ONDERHOUDSBEHANDELING
3. Beoordelen of middel vio op cognitief functioneren, rijvaardigheid, bediening machines
4. Kennis manier waarop psychiatrische stoornissen kunnen interacteren met klinisch geneesmiddelengebruik (vb pt met vergifitingswaan overtuigen dat antipsychotica nuttig zijn)
5. Farmacotherapie en psychotherapie zien als complementaire behandelmethoden
6. Kennis hebben over algehele huidige lichamelijke gezondheidstoestand van pt

Question 12

Wat zijn antipsychotica?

Answer 12

1. = neuroleptica
2. Stoffen met kalmerende en onverscilligmakende (=neuroleptiserende) werking. Onrustige en angstige pt –> gekalmeerd; geremde pt –> actiever
3. Pt weerstand door gevoel van distantie tov eigen beleving, lichte depersonalisatie of emotionele vervlakking.
4. Veel verschillende, effecten vergelijkbaar.
5. Typische en atypische

Question 13

Hoe verschillen typische en atypische antipsychotica?

Answer 13

Atypische selectievere beïnvloeding DA systeem, minder cholinerge en histaminerge systeem –> minder bewegingsstoornissen als bijwerking

Question 14

Geef wat voorbeelden van typische antipsychotica

Answer 14

Haloperidol
Flufenzazine
Flupentixol
Perfenazine
Pimozide
Pipamperon
Sulpiride
Zulcopenthixol

Question 15

Geef wat voorbeelden van atypische antipsychotica

Answer 15

Aripiprazol
Clozapine
Paliperidin
Quetiapine
Risperidon
Sertindol

Question 16

Wat is het extrapiramidaal systeem (EPS)?

Answer 16

1. Gedeelte van bewuste motorische systeem van het CZS dat niet via de achterstrengen van het ruggenmerg loopt (piramidale banen).
2. Stoornissen –> tremoren, stijfheid spieren, bewegingsarmoede, vb: parkinsonisme

Question 17

Noem de 4 belangrijkste EPS bijwerkingen van antipsychotica

Answer 17

1. Acute dystonieën: spierspasmen
2. Parkinsonisme
3. Akathisie: niet stil kunnen zitten
4. Tardieve dyskinesieën: laat optredende bewegingsstoornissen

Vooral bij typische AP vanwege werking op serotonine, acetylcholine of histamine systeem.

Question 18

Wat is het metaboolsyndroom?

Answer 18

1. Blokkade histaminereceptoren –> sufheid, gewichtstoename
2. Blokkade acetylcholinereceptoren –> droge mond, moeite scherpstellen ogen
3. Blokkade noradrenerge receptoren –> orthostatische hypothensie en slaperigheid

Question 19

Wat is orthostatische hypotensie?

Answer 19

Duizeligheid bij houdingsverandering

Question 20

Wat is malinerge neurolepticumsyndroom?

Answer 20

Zeldzame en levensbedreigende bijwerking van antipsychotica. Overgevoeligheidsreactie op midddel –> stijfheid, koorts, leverfunctiestoornissen, ontregeling van hartfunctie, centrale temperatuur en bloeddruk.

Question 21

Beschrijf kort antidepressiva (AD)

Answer 21

Antidepressief, angstremmend, vio agressie en suïcidaliteit. Voor depressie, angsttoornissen, OCD en eetstoornissen.

Via noradrenalinereceptor of serotoninereceptor

Question 22

Waardoor treedt een klinische effect van AD pas op na 3/4 weken?

Answer 22

Door down-regulatie. In eerste weken vooral bijwerkingen, daarna pas aanpassing van het evenwicht en dus effect.

Question 23

Wat is het risico van plotseling staken van AD?

Answer 23

Mogelijke onttrekkingsverschijnselen: slaapklachten, agitatie, angst. Geleidelijk afbouwen!

Question 24

Beschrijf stemmingsstabilisatoren kort

Answer 24

Stabiliseren stemming in zowel te positieve (manie) als sombere (depressie) stemming. Lithium bekendst.

Question 25

Wat zijn anxiolytica

Answer 25

Stoffen die angst verminderen

Question 26

Wat zijn hypnotica?

Answer 26

Slaapmiddelen

Question 27

Welke psychofarmaca kan gebruikt worden bij alcoholonthoudingsdelier of GHB?

Answer 27

Benzo’s: gaan onthoudingsverschijnselen tegen die optreden bij staken van downers

Question 28

Wat werkt beter bij paniekstoornis, GAD, OCD, serotonerge AD of benzo’s?

Answer 28

Serotonerg werkende AD effectiever. Benzo’s kunnen wel angsttoename in beginfase AD verminderen.

Question 29

Wat is kruistolerantie? Bij benzo’s

Answer 29

Mensen die al bepaalde mate tolerant zijn voor andere sederende stof zoals alcohol zullen vergelijkbare tolerantie hebben voor benzo’s

Question 30

Wat zijn stimulantia?

Answer 30

Stoffen met een stimulerende werking op het brein. ADHD belangrijkste indicatie, ritalin meest toegepast.

Question 31

Wat is atomexine?

Answer 31

0. (Strattera)
1. Nieuw middel dat bij ADHD ingezet kan worden.
2. Remming heropname noradrenaline.
3. Geen stimulant!

Question 32

Noem 4 kenmerken van slaap- en waaktherapie

Answer 32

1. Niet-farmacologisch, biologische, slaap- en waaktherapieën zoals melatonine en slaapdeprivatie
2. Grijpen direct in op de slaap
3. Doel: herstel in slaap-waakmechanisme en opbouw van slaap normaliseren
4. m.n. toegepast bij depressie

Question 33

Noem 3 kenmerken van melatonine

Answer 33

1. Hormoon dat slaap-waakritme reguleert, in pijnappelklier (glandula pinealis) geproduceerd
2. Concentratie hoogst in avond en vroege nacht
3. Vooral bij jetlag, ADHD, demente ouderen.
4. Niet zinvol bij slaapstoornissen

Question 33

Noem 7 kenmerken van slaaponthoudingstherapie/slaapdeprivatie

Answer 33

1. Niet-medicamenteuze behandelmogelijkheid m.n bij depressie
2. Slaapdeprivatie
3. Therapeutisch effect door onthouden 2e helft vd slaap
4. Goede effecten, korte duur (1-2 dgn)
5. Kan hypomanie of manische ontremming veroorzaken
6. 2-3 nachten deprivatie –> langer effect
7. Zeer intensief. Soms toegepast bij TRD

Question 34

Noem 4 kenmerken van lichttherapie

Answer 34

1. Dagelijks toedienen enkele uren intens helder kunstlicht bij mensen met winterdepressie.
2. Hoeveelheid licht op netvlies = werkingselement.
3. Effectief bij 80%
4. Verband lichtintensiteit en duur behandeling: hoger –> kortere duur
5. 5x achtereen 3u/dag. 2500 lux of 30 min/dag 10 000 lux.
6. Onvoldoende effect of terugval –> herhalen
7. Alleen klinisch effect bij WINTERdepressie.

Question 35

Noem 2 soorten kenmerken van winterdepressie

Answer 35

1. Depressie kenmerken: moeheid, lusteloosheid, concentratieverlies, libidoverlies
2. Atypische: toegenomen slaapbehoefte en eetlust (koolhydraatrijk voedsel))

Question 36

Noem 2 onderbouwingen voor de rol van licht bij winterdepressie

Answer 36

1. Winterdepressie reageert gunstig op kunstlicht
2. Samenhang prevalentie en geografische ligging (breedtegraad hoger –> groter)
   –> OOK gedrags- en psychologische factoren tga winterdepressie

Question 37

Noem 7 kenmerken van ECT

Answer 37

1. Elektroden elektrische energie door hersenen –> epileptisch insult beide hersenhelften min 20 sec. Tijdens narcose en met spierverslappers.
2. Zeer veilig en effectief.
3. Specifieke werking onbekend. Verhoogde neurotransmitter afgifte en toename contact neuronen.
4. Indicaties: ernstige depressie (mn psychotische depressies, therapieresistente depressie en catatone toestandsbeelden); therapieresistente manie en delier (ECT zeldzaam).
5. 8-12 behandelingen, 2-3 sessies/week.
6. Vervolgmedicatie noodzakelijk ter voorkomen terugval. En/of onderhouds ECT lage freq.
7. Bijwerkingen: direct: hoofdpijn, desoriëntatie, geheugenverlies. Soms schiet depressie door in manie. Geen blijvende hersenbeschadigingen.

Question 38

Wat is unilaterale ECT?

Answer 38

ECT op rechterhersenhelft –> voldoende om antidepressieve effect te bereiken

Question 39

Noem 3 eigenschappen van transcraniële magnetische stimulatie (TMS)

Answer 39

1. Spiel bij hoofd –> magnetisch veld –> potentiaalveranderingen in neuronen cortex.
2. Hyp: Versterking frontale functies en werkgeheugen.
3. TRD en hallucinaties.
4. Effecten wisselend en korte duur.

Question 40

Noem 2 kenmerken van psychochirurgie

Answer 40

1. Vooral bij zeer ernstige TRD OCD of depressie

2 methoden:
a) Doorsnijding: laesie connecties frontale gebieden en basale ganglia
b) DBS –> functionele uitschakeling (reversibel). Nadeel: beperkte levensduur batterij