H15. Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen Flashcards
Noem de 6 stoornissen onder deze categorie
- Oppositioneel-opstandige stoornis (OOS/ODD)
- Periodiek-explosieve stoornis (PES)
- Normoverschrijdend-gedragsstoornis (NG)
- Antisociale-persoonlijkheidsstoornis (APS)
- Pyromanie
- Kleptomanie
Wat hebben deze stoornissen gemeen?
Gedragsproblemen –>
- schending rechten van anderen en/of
- conflicten met autoriteitsfiguren en/of
- regelovertredingen
Noem 4 kenmerken van oppositioneel-opstandige stoornis (OOS)
- Brutaal gedrag (–> NG), prikkelbaarheid of boosheid (–> andere stoornissen, vb angst, depressie)
- Vroege kinderjaren, langdurig en negatieve invloed sociaal en maatschappelijk functioneren
- OOS –> NG –> APS, niet iedereen
- Zelfde problematiek die tijdens ontwikkeling toeneemt in ernst
Beschrijf 2 categorieen diagnostiek voor OOS
A. Patroon boze/prikkelbare stemming, ruziezoekend gedrag of wraakzucht, >6mnd met min 4 van:
geduld verliezen; lichtgeraakt; snel geirriteerd; ruzie gezagsfiguren; anderen schuld eigen fouten; hatelijk of wraakzuchtig (min 2x in 6 mnd)
B. Lijdensdruk zelf of andere
Noem 3 aandachtspunten voor diagnose van OOS
- Licht: 1 sociale omgeving
- Matig: min 2 sociale omgevingen
Differentiaaldiagnose bv NG en PES!
Beschrijf 2 diagnostische methoden voor OOS
- Verschillende informanten (sociale omgevingen)
- Volwassenen: CIDI: composite international diagnostic interview: aanwezigheid OOS symptomen in verleden en afgelopen jaar uitvragen
Noem 2 kenmerken van behandeling voor OOS
- CGT en systeemtherapie (MST) effectief
- Effectiviteit afhankelijk van leeftijd!!
Beschrijf 4 eigenschappen van CGT voor OOS
- V.a. 12 jr
- Leren agressie- en impulsregulatie verbeteren door emoties (boosheid) signaleren
- Sociale vaardigheden –> empathie
- Oefenen verbeteren probleemoplossend vermogen
Beschrijf 5 eigenschappen van MST voor OOS
- Multisystemische therapie (MST) = Intensieve systeemgerichte behandeling
- Pos effect of antisociaal gedrag jongeren va. 12 jr en volwassenen
- Gunstig effect criminele recidive, uithuisplaatsingen en schoolverzuim
- Gericht op factoren samenhangen probleemgedrag (vb slechte leef- of woonomstandigheden of antisociale vrienden)
- Interventies specifieke casus: uitgebreide analyse van sterke en zwakke kanten van betrokkenen en diens systeem
Beschrijf periodiek-explosieve stoornis (PES)
Buitensporige uitbarstingen van agressie die niet in verhouding staan tot voorafgaande gebeurtenis (vb grap van een vriend of voordringen bij kassa).
Agressie verbaal en/of fysiek. Tijdens uitbarsting niet in staat zichzelf te beheersen
Beschrijf 6 kenmerken van diagnostiek bij PES
- Patroon van uitbarstingen als uiting van niet beheersbare AGRESSIEVE IMPULSEN, verbaal OF fysiek (zonder blijvende schade)
- ±2x/week in 3 mnd
- Uitbarstingen niet vooraf gepland of gemotiveerd door persoonlijk winstbejag (zoals bij NG)
- –> problemen in sociale omgeving en onderhouden relaties
! aandacht differentiaaldiagnosen waarbij impulsieve agressie een van de criteria is zoals APS, borderline, delirium, neurocogn stoornis, persoonlijkheidsveranering door somatische aandoening en ontrekkingsverschijnselen
- PES vastgesteld als uitsluitsel andere stoornis
- Impulsieve agressie bij PES:
a) niet instrumenteel (zoals bij NG)
b) gevolg door spijt en nemen verantwoordelijkheid (itt vb APS)
Noem 2 diagnostische methoden voor PES
- Specifieke semi-gestructureerde interview beschikbaar, niet in NL
- Wel in NL: aanvullende module SCID-I
Beschrijf 2 kenmerken van behandeling voor PES
- Beetje bewijs effectiviteit SSRI fluoxetine (Prozac) en anti-epilepticum divalproex (Depakote)
- 1 studie over psychotherapie bij PES: pos effect CGT door relaxatietraining, cogn herstructurering, time-out gebruiken, oefenen nieuwe copingsvaardigheden
Noem 3 algemene kenmerken van normoverschrijdend-gedragsstoornis
- Reeks problematische en antisociale gedragingen, varierend van misleiding tm ernstige (seksuele) agressie
- Diagnose vaak in kindertijd / adolescentie, kan ook in volwassenheid
- Vaak voorloper APS: diagnose vanaf 18 jr
Noem 5 diagnostische kenmerken van normoverschrijdend-gedragsstoornis (NG)
- Herhaaldelijk schenden basisrechten anderen en gebrek respect maatschappelijke normen en waarden
- Min 3 gedragskenmerken in <12 mnd
- –> ernstige beperkingen functioneren sociaal, school of beroepsmatig
- Subtypen: ‘begin kindertijd’ en ‘begin adolescentie’
- Gradatie: licht, matig, ernstig
Beschrijf de twee subtypen van NG
- Begin kindertijd: min 1 symp < 10 jr, life-course-persistent
- Begin adolescentie: >10 jr, adolescence-limited
Welke 4 categorieen gedragskenmerken bestaan er voor NG?
- Agressie vb fysieke mishandeling of ongewenste seksuele handelingen
- Vernieling. vb opzettelijke en doelbewuste brandstichting
- Bedrog of diefstal
- Ernstige schending regels of voorwaarden (vb min 2x weggelopen en ‘s nachts weggebleven van huis)
Wat is in DSM-5 toegevoegd voor NG?
Beperkte prosociale emoties. Moeite met herkennen van emoties bij anderen. Min 2 kenmerken van:
- gebrek aan berouw of schuldgevoel
- gebrek aan empathie
- onverschilligheid over eigen prestaties
- vlak effect
Patroon van interpersoonlijk en emotioneel functioneren over 12 mnd in meerdere situaties.
Beschrijf prevalentie van NG
- NG bij kinderen 1 vd meest voorkomende stoornissen
- Prevalentie bij kinderen en adolescentie: ± 4%
- Prevalentie volwassenen: weinig bekend
Beschrijf 5 diagnostische methoden voor NG
- Zelfde instrumenten als OOS
- Meest voorkomende comorbiditeit: ADHD en OOS, ook stemmingsstoornissen, agnst-, leerstoornis, middelengerelateerde
- iit DSM-IV kan in DSM 5 NG EN OOS vaststellen
- > 18 jr: APS of psychopathie uitsluiten
- Differentiaaldiagnosen: PES, aanpassingsstoornissen
Hoe is behandeling voor NG?
Psychologisch: zelfde als OOS
Bij ernstig agressief en disruptief gedrag –> ook farmaca (psychostimulantia (methylfenidaat), atypische AP (risperidon))
Waarom valt antisociale persoonlijkheidsstoornis (APS) ook onder gedragsstoornissen in DSM-5?
Vanwege problemen met impulscontrole zonder oog voor de gevolgen voor anderen en de samenleving
Wat is psychopathie en hoe verhoudt het zich tot APS?
Ernstige vorm van APS. Naast impulsieve en antisociale gedrag ook gebrek aan prosociale emoties zoals empathie en berouw. Verbergen achter ‘masker van geestelijke gezondheid’. Prevalentie 1%
Noem 2 diagnostische methoden voor APS
- SCID-II
- Psychopathie: Psychopathie checklist reverse (PCL-R; Hare)