H19. Somatisch-symptoomstoornissen en verwante stoornissen

Question 1

Wat zijn somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen (SSVS)?

Answer 1

Lichamelijke symptomen die al dan niet bekende medische aandoening doen vermoeden, en warvan de persoon aanzienlijke hinder heeft

Question 2

Beschrijf 7 veranderingen van SSVS in DSM-IV naar 5

Answer 2

Aanta, benaming en omschrijving somatoforme stoornissen veranderd.

1. DSM-IV nadruk medisch gezien onvoldoende verklaarde lichamelijke verschijnselen. DSM 5: nadruk aanwezigheid psychologische en gedragsmatige factoren
2. Body dismorphic disorder naar OCD
3. Hypochondrie weg als afzonderlijke diagnose
4. Pijnstoornis onderdeel somatisch-symptoomstoornis
5. Nieuw: ziekteangststoornis
6. ‘psychologische factoren vio .. ‘ en ‘nagebootste stoornis’ vanuit andere categorien naar SSVS gebracht
7. Conversiestoornis gelijk gebleven

Question 3

Beschrijf somatisatie

Answer 3

Een proces (en geen diagnose) dat belangrijke rol speelt bij SVSS –> lichamelijk reageren op stressor en zich naar die reactie gedragen.

Normaal verschijnsel, klinische aandacht nodig als het de overhand krijgt.

vb. Hoofdpijn bij examenstress en daar pijnstiller voor nemen

Question 4

Wat zijn psychosomatische stoornissen?

Answer 4

1. Veel bekritiseerde aanduiding.
2. Psychologische oorzaak van lichamelijke aandoeningen.
3. Unieke oorzaak bij specifieke ziekten zoals hoge bloeddruk, maagzweer, astma nooit aangetoond.
4. Achterhaald want psychologische aspecten bij vrijwel ALLE lichamelijke ziekten een rol

Question 5

Wat is het tweesporenbeleid?

Answer 5

Lichamelijke EN psychologsiche aspecten van lijden meegenomen in diagnostiek en behandeling

Question 6

Met welke 2 andere categorieen hebben SSVS veel overeenkomsten?

Answer 6

Sterke relatie met angststoornissen en depressieve stoornissen zowel in klinisch beeld als comorbiditeit

Question 7

Noem 5 kenmerken van somatisch-symptoomstoornis

Answer 7

1. 1 of meer lichamelijk klachten die dagelijks leven verstoren
2. Excessieve gedachten, gevoelens of gedragingen die samenhangen met lich. klachten, min 1 kenmerk van: peristerende GEDACHTEN, ONGERUSTHEID, TIJD EN ENERGIE
3. Niet elke afzonderlijke klacht hoeft steeds aanwezig te zijn, maar hebben klachten op zich dient wel persisterend (>6mnd) te zin
4. Specificatie: mn pijnklachten
5. Ernst: gradaties waarin bovenstaande kenmerken zich voordoen

Question 8

Noem 3 kritieken op de nieuwe diagnose van somatisch-symptoomstoornis

Answer 8

1. Diagnose te makkelijk te geven,
2. naamgeving te vaak
3. naam geen deel dagelijkse of professionele taalgebruik

Question 9

Noem 3 kenmerken van diagnostiek voor somatisch-symptoomstoornis

Answer 9

1. Geen vragenlijsten
2. Zelfregistratie dmv dagboek –> zicht op frequentie en intensiteit symptomen
3. Belangrijk: bestudering medisch dossier en persoonlijk en sociaal functioneren

Question 10

Noem 3 kenmerken van somatisch-symptoomstoornis met vnl pijn

Answer 10

1. Pijn Coping en Cognitielijst (PCCL) met subschalen: catastroferen, pijn coping, interne pijnbeheersing en externe pijnbeheersing.
2. Pijn Cognitielijst (voorloper PCCL) inventariseert 5 cogn onderdelen pijn, waaronder catastroferen en berusting
3. Tampa schaal voro kinesieofobie: angst voor bewegen bepalen

Question 11

Beschrijf 6 kenmerken van ziekteangststoornis

Answer 11

1. oude diagnose: hypochondrie
2. Preoccupatie met hebben of krijgen van ernstige ziekte staat op de voorgrond, lichamelijke symptomen niet aanwezig of licht
3. Sterke angst, snel ongerust over eigen gezondheid
4. Excessief gezondheidsgerelateerd gedraag of maladaptieve vermijding
5. Preoccupatie min 6 mnd, hoewel specifieke ziekte die wordt gevreesd kan veranderen
6. Specificatie toevoegen voor zorgzoekend of zorgmijdend gedrag

Question 12

Wat zijn de Whitely Index en Illness Scales?

Answer 12

Instrumenten voor bepalen centrale onderwerp van ziekteangststoornis

Question 13

Noem 4 kenmerken van conversiestoornis

Answer 13

1. Vertonen 1 of meer symptomen van verandering in willekeurige of sensorische functies (anders dan neurologische of somatische aandoeningen)
   vb. motorische symptomen als verkamping, verlamming, pseudo-epileptische aanvallen, slikproblemen. Of zintuigelijk functieverlies.
2. Criterium rol psychologische factoren rol vervallen in dsm 5
3. Zeldzaam, wss door verbeterde neurologische diagnostische mogelijkheden.
4. Prevalentie NL: 0.2% onder algemene medische patienten

Question 14

Beschrijf 4 diagnostische aspecten van conversiestoornis

Answer 14

1. Leren kennen lichamelijke factoren en beperkingen EN psychologische toestand pt
2. Medisch specialist, mn neuroloog, motorische en sensorische symptomen onderzoeken
3. Psycholoog: uitokkende en instandhoudende factoren onderzoeken. vb traumatische achtergronden, via Schokverwerkingslijst
4. Geen instrumenten om conversieverschijnselen direct te meten

Question 15

Noem 3 kenmerken van psychologische factoren vio somatische aandoeningen

Answer 15

1. Brede diagnose, nieuw in DSM
2. Somatisch symptoom of somatische aandoening (GEEN psychische stoornis) is aanwezig, waarvan psychische of gedragsfactoren ongustige invloed hebben
3. Factoren kunnen ontstaan, beloop of voortbestaan van lichamelijke ziekten en aandoeningen beinvloeden

Voorbeelden
- ontstaan verband met onhandige copingstijlen (stressgerelateerde hoofdpijn)
- type A persoonlijkheid (grote ambitie en prestatiegerichtheid) verband met hart- en vaatziekten
- pt die ziek-zijn ontkent en nalaat om medische zorg te zoeken
- therapie-ontrouw
- vrouw die vanwege geloofsovertuiging niet door mannelijke arts behandeld wil worden
- gedragingen die tot extra, aantoonbare gezondheidsrisico’s kunnen leiden zoals iemand met longaandoening die rookt
- emotionele factoren die lichamelijke aandoeningen verergeren, zoal astma en hoge bloeddruk, en bij depressie na myocardinfarct

Question 16

Beschrijf diagnostiek voor psychologische factoren vio somatische aandoeningen

Answer 16

Gerichte vragen stellen en observeren van pt en situatie –> afwijkende of niet goed te begrijpen medische bevindingen kunnen hieraan bijdrage leveren

Question 17

Noem 5 kenmerken van nagebootste stoornis

Answer 17

1. Voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen of het doelbewust opwekken van verwonding of ziekte waarbij enerzijds aantoonbaar sprake is van misleiding en anderzijds geen externe geldelijke of ander materiele beloning tegenover staat
2. Voorgewende lich. symp subjectief (vb pijn, vermoeidheid) of zelf-aangedaan (vb injecteren gevaarlijke middelen)
3. Presenteren als ziek, gehandicapt, gewond, leiden tot ziekenhuisopname of medische ingrepen
4. DSM 5 onderscheid ‘nagebootste stoornis opgelegd aan zichzelf’ en ‘.. opgedrongen aan iemand anders (by proxy)’
5. Prevalentie .5% –> moeilijke diagnose omdat pt geen hulpvraag heeft. Ontmaskering dus geen instrumenten!

Question 18

Noem 5 transdiagnostische factoren van SVSS

Answer 18

1. Cognitieve
2. Gedragsmatige
3. Emotionele
4. Sociale en culturele
5. Dokter-pt relatie: iatrogene factoren

Question 19

Beschrijf cogn transdiagnostische factoren

Answer 19

Afwijkende interpretaties van lichamelijke symptomen, verstoorde ziekte-opvattingen, selectieve aandacht voor medische informatie en lichamelijke verschijnselen, ziektegerelateerde informatie wordt beter opgeslagen en beter herinnerd

Question 20

Beschrijf gedragsmatige transdiagnostische factoren

Answer 20

Vragen om geruststelling, bezoeken van artsen, inactieve levensstijl zijn belangrijke instandhoudende factoren die voortvloeien uit de vertekende ziekte-opvattingen

Question 21

Beschrijf emotionele transd. factoren

Answer 21

Vroeger werd gemeend dat pt met veel lichamelijke klachten alexitymie hadden. Meer bewijs, namelijk dat pt minder goed in staat zijn om stressgerelateerde emoties te reguleren –> verhoogde fysiologische arousal en kwetsbaarheid ziekten

Question 22

Wat is alexithymie?

Answer 22

Onvermogen om emoties van zichzelf en anderen te herkennen, beschrijven en uit te drukken

Question 23

Beschrijf sociale en culturele transdiagnostische factoren

Answer 23

In westerse culturen sterke medicalisering –> grote culturele variatie in het tot uitdrukking komen van lichamelijke verschijnselen en interpretaties daarvan.

Idioms of distress

Question 24

Wat zijn idioms of distress?

Answer 24

Cultuurspecifieke manieren om effecten van stressvolle gebeurtenissen te verklaren en te beleven

Question 25

Geef een voorbeeld van iatrogene factoren

Answer 25

Angstige pt vreest voor hartziekte. Huisarts kan niets vinden, verwijst pt naar cardioloog. Pt ongeruster, want waarom zou zo’n onderzoek nodig zijn als hij zou denken dat er niets mis is?

Question 26

Beschrijf 5 algemene uitgangspunten bij behandeling

Answer 26

1. Tweesporenbeleid –> multidisciplinaire aanpak
2. Strategie gevolgd om tav lichamelijke klachten aanvankelijk aan te sluiten bij pt en serieus te nemen –> verbreden naar psychosociale factoren
3. Psychologische behandelingen richten op transdiagnostische mechanismen van voortbestan (vooral met CGT) –> pos effecten (omgaan met klachten, afname preoccupatie, betere kwali van leven) –> deze formuleren als expliciete behandeldoelen zodat mislukking of tegengestelde verachte uitkomsten vermeden worden
4. Opvattingen van hulpverleners grote invloed op richting diagnostiek en behandeling.
   vb. behandelaar die zich richt op de oorzaak vd stoornis zal minder effectief zijn dan die zich richt op gevolgen symptomen
5. CGT meest onderzocht en voldoende effectief. Tehcnieken vaak toegepast: ontspanningsmehtoden, cogn herstructurereing, exposure en responspreventie, zelfcontrole technieken en sociale-vaardigheidstraining

Question 27

Waarom is er weinig onderzoek naar SVSS?

Answer 27

Weinig onderzoek. Veel casuistiek met uiteenlopende interventies.

Door onheldere terminologie, grote comorbiditeit, recent sterk veranderde diagnostische systemiek en criteria –> onverzichtelijk!

Question 28

Beschrijf 4 kenmerken van behandeling van somatisch-symptoomstoornis

Answer 28

1. Case-management: huisarts centrale rol, consulterend psychiater, pt op vaste tijden naar huisarts.
2. –> kwali leven omhoog.
3. Focus veranderen betekenis van klachten en rol daarvan

Question 29

Beschrijf behandeling voor somatisch-symptoomstoornis met PIJN

Answer 29

1. Gradueel opbouwen beweging en belasting effectief
2. Accupunctuur (korte termijn effectief) en fysiotherapie
3. Bij kinesiofobie: functionele beperkingen aanpakken mbv fysio.
4. Psycholoog: misinterpretaties en catastrofale gedachten behandelen

Question 30

Noem 2 kenmerken van behandeling van ziekteangststoornis

Answer 30

1.CGT, behavioral stress management, psycho-educatie –> pos veranderingen.

2. Farmaca: paroxetine (SSRI) en CGT vergelijkbare resultaten.

Question 31

Noem 4 aspecten van CGT bij ziekteangststoornis

Answer 31

1. Opsporen en uitdagen hypochondere gedachte, mn misinterpretatie van lichamelijke verschijnselen
2. Vermindering vragen geruststelling, veelvuldige controles van lichaam, opzoeken medische info. Responspreventie: weglaten bezoeken artsen en opzoeken internet
3. Blootstellen onderwerpen die pt mijdt, zoals medische programma’s of aanraking bepaalde lichaamsdelen
4. Idiosyncratische karakter maakt het goed probleemanalyse nodig en individueel behandelplan!

Question 32

Beschrijf 3 kenmerken van behandeling van conversiestoornis

Answer 32

1. In NL 2 studies pos effecten HYPNOTHERAPIE bij motorische type: zintuigelijke waarnemingen beinvloeden.
2. Gebrek aan integratie van impliciete en expliciete sensorische en/of motorische informatieverwerking. Hypnose beoogt deze dissociatie te herstellen
3. Doel: meervoudig: opheffen functieberkingen, leren herkennen vroege voorafgaande signalen van lichamelijke symptomen, in psychosociaal opzicht weer functioneren,..

Question 33

Beschrijf hypnose voor conversiestoornis motorische type

Answer 33

Veranderende toestand van bewustzijn waarbij het mogelijk is de aandacht selectief te richten en waarbij gemakkelijk een toestand van spierontspanning wordt bereikt.

Question 34

Beschrijf behandeling van psychologische factoren vio somatische aandoeningen

Answer 34

Geen specifiek onderzoek maar uitgaande van transdiagnostsiche facotren wel therapeutische aangrijpingspunten:

1. pt die zich niet aan medische regime houden –> zelfcontroletechnieken
2. pt die gezondheidsrisico’s lopen –> lifestyletraining (vb gezonde eetgewoonten)

Question 35

Noem 3 kenmerken van behandeling van nagebootste stoornis

Answer 35

1. Probleem: pt in behandeling krijgen
2. Confronteren leugens niet effectief
3. Wel: ondersteunende en begrijpende houding en geleidelijk pt in behandeling te loodsen –> leren adequater gedrag vertonen en steun andere ontlokken.
4. Mogelijke aangrijpingspunten: vergroten zelfcontrole en zelfwaardering, opbouwen adequate relaties, verminderen zelfdestructief gedrag. Vergelijkbaar behandeling borderline