5: Veirumargföldun

Question 1

Hvað er “susceptible cell”?

Answer 1

Frumutegund sem hefur viðtaka sem viðkomandi veira getur bundist, ekki þó gefið að veiran geti margfaldast í frumunni.

Question 2

Hvað er “resistant cell”?

Answer 2

Frumutegund sem hefur EKKI viðtaka fyrir viðkomandi veiru, segir ekkert um mögulega margföldun veiru í frummunni.

Question 3

Hvað er “permissive” cell?

Answer 3

Frumutegund sem getur margfaldað veiruna, óháð því hvort veiran komist inn í frumuna eða ekki. Fruman verður að vera bæði permissive og susceptible til að margföldun verði.

Question 4

Í hvaða 3 stig skiptist vaxtarferill veira? (growth curve)

Answer 4

1. Veira festist við yfirborð frumu og fer inn.
2. Nýmyndun mRNA, prótína (fyrri og seinni) og erfðaefnis. Myndun veiruagna.
3. Veiruagnir losaðar í umhverfið. (Ef losun án lysis, verður aflíðandi kúrfa, t.d. herpes, annars brött, t.d. lambda.)

Question 5

Veiruviðtakar frumna eru oftast…

Answer 5

…eðlileg prótín frumuhimnunnar, t.d. hormónaviðtakar.

Question 6

Hvað er bein innspýting (pore-mediated penetration)?

Answer 6

Veiruhylkið binst viðtaka, prótín á yfirborði veiru mynda göng í gegnum frumuhimnuna. Erfðaefni veirunnar er svo flutt inn gegnum göngin. Notað t.d. af polioveirunni.

Question 7

Hvað er himnusamruni?

Answer 7

Hjúpaðar veirur hafa prótín á yfirborði sínu sem valda samruna veiruhjúps og frumuhimnu eftir að veira hefur bundist yfirborðsviðtaka á frumunni. T.d. notað af inflúensuveiru.

Question 8

Hvað er innfrumun?

Answer 8

Endocytosis - fruma tekur veiruögn upp með innfrumun. Veiruhylkið nær að losa erfðaefnið út í umfrymi þegar sýrustig innan blöðrunnar lækkar.

Question 9

Hvað er Baltimore flokkun fyrir veirur?

Answer 9

7 flokkar veira sem byggir á gerð erfðaefnis og þeim leiðum sem veirurnar nota til að búa til mRNA (veirur verða að búa til mRNA til að geta framleitt prótín).

Question 10

Hvernig virkar +RNA?

Answer 10

…eins og mRNA. Sýnist þurfa að breyta því í -RNA og svo í +mRNA til að prótínframleiðsla geti orðið.

Question 11

Hverjir eru Baltimore flokkarnir 7?

Answer 11

1) Tvíþátta DNA (+/-), papilloma, polyoma, adeno, herpes, pox.
2) Einþátta DNA (+), parvo
3) Tvíþátta RNA (+/-), rota
4) Einþátta RNA (+), calici, astro, picorna, toga, corona, hepatitis C.
5) Einþátta RNA (-), rabies, inflúensa, paramyxo.
6) Einþátta RNA (+) m/reverse transciptasa, retro
7) Tvíþátta DNA (+/-), hepatitis B. Skrýtinn flokkur.

Question 12

Hvernig frumu sýkir flokkur 2, ssDNA og hver er eina þekkta veiran?

Answer 12

Eina mannaveiran sem er svona er Parvo. Hún er lítil og framleiðir fá prótín og er því háð frumum í örri skiptingu, þ.e. í húð og fóstrum. Eftirmyndun fer fram í kjarna frumu, lykkjur á endum eru prímerar. Nota splæsingu til að fá fleiri ORF.

Question 13

Hvaða veiruflokkur er líkastur okkar eigin systemi?

Answer 13

Flokkur eitt, dsDNA. Hafa TATA box, 5´3´ og poly A hala. Mismunandi stýrlar fyrir early, intermediate og late prótín. Nota splæsingu.

Question 14

Hvar fer umritun poxveira fram?

Answer 14

Í umfrymi, notar eigin RNA polymerasa til að búa til eingena mRNA.

Question 15

Hvar fer eftirmyndun Herpes, papilloma og polyomaveira fram?

Answer 15

Í kjarna frumunnar, nota DNA dependent RNA polymerase II, sem er frumuensím.

Question 16

Hvar fer eftirmyndun adeno og pox fram?

Answer 16

Báðar nota strand displacement. Adeno margfaldaðar inni í kjarna, pox eru stórar og margfaldaðar í umfrymi með sínum eigin DNA polymerasa.

Question 17

Baltimore flokkur 7 er skrýtinn. Hvers vegna?

Answer 17

Sko! Erfðamengið er að hluta dsDNA fyrst, en verður það alveg eftir flutning í kjara. mRNA og +ssRNA eru mynduð með frumu DNAdependent RNA polymerasa. RNA dependent DNA polymerasi er myndaður, +ssRNA flutt í umfrymi og RNA:DNA myndað. RNA þráðurinn er svo brotinn niður og dsDNA myndað en það er þó ekki að fullu tvíþátta.

Question 18

Hvernig er 6. flokkurinn, retro?

Answer 18

Eftir að veira kemst í umfrymi er reverse transcriptase notaður til að breyta ssRNA í RNA:DNA og svo dsDNA. Það er flutt í kjarna og svo innlimað í frumuerfðaefnið - sem útskýrir hvers vegna er næstum ómögulegt að losna við HIV.

Question 19

Hvað nota retroveirur sem prímer?

Answer 19

tRNA sameind (frá frumunni). mRNAið sem er notað í erfðaefni fyrir nýjar veiruagnir hafa 5´cap og 3´polyA hala.

Question 20

Hvar fer fram hjá +ssRNA notkun þeirra á erfðaefni beint í mRNA?

Answer 20

Í blöðrum (vesicles) í umfryminu. Mynda svo oft eitt polyprótín sem er klofið með prótínösum. Mynda dsRNA og svo +ssRNA sem erfðamengi fyrir nýjar veiruagnir.

Question 21

dsRNA veirur (3. flokkur): Hvar fer fram hjá þeim að breyta erfðaefni í mRNA?

Answer 21

Í umfrymi. Hafa erfðamengið í segmentum. Umrita ssRNA í mRNA, mRNA svo notað fyrir nýjar veiruagnir en BREYTT í dsRNA INNI Í nýmynduðu veiruögnunum!

Question 22

Hvernig er gangur mála í flokki 5, -ssRNA?

Answer 22

Ath. að ss þurfa alltaf að hafa bindiprótín, annars er erfðaefnið brotið niður. Hafa RNA dependent RNA polymerasa og umrita -ssRNA yfir mRNA, sem svo er þýtt í prótín. Í replication fasa er allt erfðamengið umritað í +ssRNA sem svo er mót fyrir -ssRNA handa nýju veiruögnunum.

Question 23

Hvort er flóknari umritun DNA eða RNA veira?

Answer 23

DNA veira, almennt. Hjá þeim er overlap í genum, skýr skil milli early og late fasa og einnig innraðir sem klipptar eru burt í umritunarferlinu.

Question 24

Hvað stýrir því hvar umritun hefst?

Answer 24

Stýrlar, promoters, ca. 100 núkleótíðum framan við genið.

Question 25

Hvað gera viðbragðsþættir, responsive elements?

Answer 25

Þeir ýmist hvetja eða letja umritun, og geta bæði verið framan við eða aftan við upphaf umritunar. Eru virkjaðir með bindingu veiru- eða frumu DNA bindiprótína.

Question 26

Hvernig er mRNAið snyrt og umbreytt?

Answer 26

5´cap 7-methylguanosine hjálpar við tengingu mRNA við 40S ríbósómið og hjálpar þannig þýðingu af stað.
50-200 adenóhali á 3´enda, ver gegn niðurbroti.
Methylering.
Splæsing - intron fjarlægðar, exon tengdar saman.

Question 27

Í hverju felst posttranslational modification?

Answer 27

Fosfóleringu, fatty acid acylation (fyrir ísetningu í himnu), glýkólýsering (fyrir festingu við frumu), og posttranslational cleavage (prótínasar kljúfa fjölprótín í einingar).

Question 28

Veirur án hjúps (envelope)…

Answer 28

…raðast yfirleitt saman sjálfkrafa, icosahedral. Safnast saman í umfrymi og losna út þegar fruman deyr.

Question 29

Veirur með hjúp (envelope)…

Answer 29

…nota knappskot, fara flestar í gegnum frumuhimnu. Veiruprótín sett inn í himnuna og hylkisprótínin raðast upp við þau - knappskot fer af stað. Sumar taka með sér himnur, t.d. frá golgí (corona) eða innri kjarnahimnu (herpes).