Zaburzenia osobowości i zachowania Flashcards
Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (F60-F69)
Podział
F60 - Specyficzne zaburzenia osobowości
F61 - Zaburzenia osobowości mieszane i inne
F62 - Trwałe zmiany osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani z choroby mózgu (po katastrofie lub po chorobie psychicznej)
F63 - Zaburzenia nawyków i popędów (impulsów)
F64 - Zaburzenia identyfikacji płciowej
F65 - Zaburzenia preferencji seksualnych
F66 - Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną
Charakteropatie
- organiczne zaburzenia osobowości (F07.0),
- najczęściej w wyniku uszkodzenia płatów czołowych lub połączeń podkorowo-czołowych mózgu.
Osobowość - definicja
Zespół względnie stałych postaw, cech i mechanizmów obronnych pozwalających utrzymać równowagę między światem wewnętrznym a zewnętrznym.
Określa zachowanie, myśli i emocje jednostki.
Osobowość - objawy
Egosyntoniczne
akceptowane przez daną osobę, „zgodne z ego”.
Egodystoniczne
uważane przez daną osobę za niepożądane, „niezgodne z ego”.
Zaburzenia osobowości
Definicja zaburzenia
Istotą jest przewlekły, stały wzorzec patologicznych zachowań i przeżywania.
Prowadzą do zaburzeń funkcjonowania społecznego i indywidualnego.
Rozpoczynają się w dzieciństwie lub adolescencji i trwają w okresie dorosłości.
Specyficzne zaburzenia osobowości (F60)
Paranoiczna (F60.0) Schizoidalna (F60.1) Dyssocjalna (F60.2) Chwiejna emocjonalnie (F60.3) Histrioniczna (F60.4) Obsesyjno-kompulsyjna / Anankastyczna (F60.5) Unikająca / Lękliwa (F60.6) Zależna (F60.7) Narcystyczna (F60.8)
Testy projekcyjne
– do badania zaburzeń osobowości.
Osobowość paranoiczna (F60.0)
- podejrzliwość, brak zaufania (np. dotyczące wierności współmałżonka)
- odbieranie obojętnych działań innych jako wrogich lub pogardliwych,
- długotrwałe przeżywanie przykrości, niewybaczanie zniewag,
- wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie,
- sztywne poczucie własnych praw,
- przecenianie własnego znaczenia, postawa ksobna,
- pochłonięcie wyjaśnieniami wydarzeń, często „spiskowymi”.
- NASILENIE zaburzeń ZWIĘKSZA SIĘ z wiekiem
(w przeciwieństwie do pozostałych typów)
Osobowość schizoidalna (F60.1)
- brak odczuwania POTRZEBY relacji międzyludzkich,
- tendencja do samotności,
- chłód emocjonalny,
- brak lub znikome działania służące przyjemności,
- słabe zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi,
- tendencja do fantazjowania i introspekcji,
- niewrażliwość wobec norm społecznych,
- początek w wieku młodzieńczym.
Osobowość dyssocjalna F60.2
- nieliczenie się z uczuciami innych,
- lekceważenie norm społecznych, IMPULSYWNOŚĆ, łamanie prawa,
- niemożność utrzymania związków, przy zachowanej zdolności do ich nawiązywania,
- niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji,
- niezdolność przeżywania winy i uczenia się na negatywnych doświadczeniach,
- skłonność do obwiniania innych i racjonalizacja swojego postępowania,
- od 15. roku życia,
- dotyczy 5% mężczyzn, 1% kobiet,
- podobne zaburzenia u ojca są istotnym czynnikiem predysponującym.
Osobowość chwiejna emocjonalnie (F60.3) Typu borderline (graniczna)
- niestabilność własnego wizerunku i poczucia tożsamości,
- uczucie pustki wewnętrznej,
- intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych,
- groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające,
- próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
- brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych).
Osobowość chwiejna emocjonalnie (F60.3)
Typ impulsywny
- konfliktowość oraz kłótliwość,
- skłonność do działań impulsywnych,
- niestabilny i kapryśny nastrój,
- częste reagowanie gniewem lub przemocą,
- trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą
szybkiej satysfakcji.
Osobowość histrioniczna (F60.4)
- starania o zwrócenie na siebie uwagi,
- teatralność,
- płytka i chwiejna uczuciowość,
- sugestywność,
- niestosowna uwodzicielskość,
- koncentracja na atrakcyjności fizycznej,
- początek w wieku młodzieńczym.
Osobowość obsesyjno-kompulsyjna / anankastyczna (F60.5)
- perfekcjonizm mogący przeszkadzać w wypełnianiu zadań,
- pochłonięcie przez szczegóły, regulaminy, harmonogramy, porządek lub schematy postępowania,
- sztywność i upór,
- nadmiar wątpliwości i ostrożności,
- pedanteria, uległość wobec konwencji społecznych,
- nadmierna sumienność z zaniedbaniem przyjemności i relacji międzyludzkich,
- irracjonalne przekonanie, że inni podporządkują swe działania sposobom działania pacjenta lub niechęć do przyzwalania innym na działanie,
- natarczywe, niechciane myśli i impulsy (NIE osiągające nasilenia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych),
- początek w wieku młodzieńczym.
Osobowość unikająca (lękliwa) F60.6
- poczucie własnej nieatrakcyjności, niższości społecznej,
- nadwrażliwość na negatywną ocenę,
- niechęć do wchodzenia w bliższe związki, gdy nie mają
pewności zaakceptowania, - ograniczony styl życia – zapewnianie sobie bezpieczeństwa,
- stałe napięcie i niepokój,
- unikanie kontaktów społecznych/zawodowych z obawy przed krytyką, brakiem akceptacji, odrzuceniem,
- początek w wieku młodzieńczym.
Osobowość zależna (F60.7)
- obawa przed opuszczeniem,
- ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych (zarówno w sprawach błahych jak np. smak lodów, jak i dużych życiowych - wyprowadzka, ślub),
- przenoszenie odpowiedzialności na innych,
- poczucie bezradności w sytuacji osamotnienia z powodu nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie,
- uległość wobec innych,
- początek w wieku młodzieńczym.
Osobowość narcystyczna (F60.8)
- nastawienie wielkościowe występujące w sposób STAŁY ( NIE pod wpływem epizodu podwyższonego nastroju),
- potrzeba bycia podziwianym,
- zawyżone poczucie własnej wartości,
- fantazjowanie o własnych sukcesach,
- tendencja do wykorzystywania innych do własnych celów,
- zazdrość i arogancja.
Zaburzenia osobowości
Leczenie
Podstawą jest PSYCHOTERAPIA (długoterminowa).
W przypadku borderline objawową skuteczność wykazują: normotymiki, LPP II gen. oraz SSRI.
Leczenie farmakologiczne stosować w przypadku:
- silnego niepokoju i pobudzenia,
- tendencji samobójczych,
- gwałtownych zachowań.
Trwałe zmiany osobowości nie wynikające z uszkodzenia, ani choroby mózgu (F62)
Do tej kategorii zaburzeń wlicza się zmiany osobowości w następstwie KATASTROFY (wroga lub nieufna postawa, wycofanie, uczucie pustki lub stałego napięcie/rozdrażnienia)
lub cierpienia związanego z CHOROBĄ PSYCHICZNĄ
(zależność, roszczeniowa postawa, przekonanie o stygmatyzacji przez chorobę co prowadzi do trudności w nawiązywaniu bliskich relacji i izolacji społecznej).
Utrzymują się co najmniej 2 lata.
Zaburzenia nawyków i popędów (impulsów) (F63)
Piromania
patologiczne podpalanie
– uporczywe zainteresowanie ogniem/pożarem,
- podpalenie lub jego próby,
- związane z uczuciem napięcia przed podpaleniem, a po nim z uczuciem przyjemności i ulgi.
Zaburzenia nawyków i popędów (impulsów) (F63)
Kleptomania
patologiczne kradzieże
– powtarzająca się chęć kradzieży nie ze względu na chęć posiadania danej rzeczy/materialną korzyść,
- napięcie przed kradzieżą i ulga/przyjemność po niej.
Zaburzenia nawyków i popędów (impulsów) (F63)
Patologiczny hazard
– prawie wyłącznie u mężczyzn.
Zaburzenia nawyków i popędów (impulsów) (F63)
Trichotillomania:
– impulsywne wyrywanie sobie włosów z postępującą ich utratą,
- napięcie przed wyrwaniem, ulga/przyjemność po.
Zaburzenia identyfikacji płciowej (F64)
Transseksualizm
- pragnienie życia i bycia akceptowanym jako osoba płci przeciwnej,
- niezadowolenie z własnych anatomicznych cech płciowych i chęć poddania się leczeniu hormonalnemu i operacji zmiany płci.
Zaburzenia identyfikacji płciowej (F64)
Transwestytyzm o typie podwójnej roli
- przebieranie się w odzież płci przeciwnej w celu odczuwania przyjemności, ale bez chęci trwałej zmiany płci i bez podniecenia seksualnego.
Zaburzenia identyfikacji płciowej (F64)
Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie
- zaczynające się przed pokwitaniem uporczywe niezadowolenie z własnej płci i chęć posiadania cech płci przeciwnej.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Fetyszyzm
- konieczność posiadania jakiegoś przedmiotu jako najważniejszego lub niezbędnego bodźca do osiągnięcia podniecenia i satysfakcji seksualnej.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Transwestytyzm fetyszystyczny
- przebieranie się w odzież płci przeciwnej w celu uzyskania podniecenia seksualnego.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Ekshibicjonizm
- uporczywa tendencja do pokazywania narządów płciowych obcym osobom w miejscach publicznych bez dążenia do bliższego kontaktu w celu uzyskania podniecenia,
- często z masturbacją.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Oglądactwo (skoptofilia, voyeurism)
- uporczywa tendencja do podglądania osób w czasie zachowań intymnych w celu uzyskania podniecenia.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Sadomasochizm
- dominującym lub niezbędnym do osiągnięcia zaspokojenia seksualnego bodźcem jest zniewolenie, zadawanie bólu i upokorzeń,
- gdy osoba woli być wykonawcą – jest sadystą, ofiarą – masochistą,
- masochizm - jedyna z dewiacji seksualnych o równej częstości u kobiet i u mężczyzn.
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65)
Pedofilia
- dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dziećmi w wieku przed dojrzewaniem,
- sprawca ma co najmniej 16 lat i jest przynajmniej 5 lat starszy od dziecka,
- hebefilia - stosunki płciowe z dziećmi w wieku 11 - 14 lat,
które osiągnęły już dojrzałość płciową. - Wśród sprawców pedofilii dominują mężczyźni między 40. a 70. rokiem życia.
- Ich ofiarami najczęściej są dziewczynki w wieku 8-10 lat lub chłopcy w wieku 10-13 lat
- leczenie: leki obniżające popęd seksualny (najczęściej stosowana metoda), psychoterapia indywidualna lub grupowa.
Zab. psychologiczne i zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną (F66)
Zaburzenia dojrzewania seksualnego
- osoba cierpi z powodu niepewności dotyczącej własnej tożsamości płciowej lub orientacji seksualnej
(hetero-, homo-, biseksualna).
Orientacja seksualna niezgodna z ego
- tożsamość płciowa lub orientacja seksualna nie budzą wątpliwości, ale dana osoba z powodu współistniejących zaburzeń psychologicznych i behawioralnych chciałaby,
by było inaczej i pragnie leczyć się w celu zmiany płci.
Zaburzenia pozorowane (F68.1)
Świadome, lecz wywoływane impulsywnie, wytwarzanie lub udawanie objawów chorobowych, w celu przyjęcia roli chorego.
Osoba pozorująca nie czerpie wtórnych korzyści natury ekonomicznej.
zespół Münchhausena
– wywoływanie objawów w celu otrzymania pomocy medycznej.
zespół Münchhausena by proxy = per procuram = przeniesiony
– jw. tylko objawy są wywoływane u osoby bliskiej, zależnej (najczęściej matki indukują objawy dzieciom).
Zaburzenia preferencji seksualnych (F65) - wymień
Fetyszyzm Transwestytyzm fetyszystyczny Ekshibicjonizm Oglądactwo Sadomasochizm Pedofilia
