Schizofrenia Flashcards
Schizofrenia (F20)
Definicja
Pojęcie „schizofrenia” wprowadził Eugen Bleuler na początku XX w;
pochodzi od greckich słów „schizis” (rozszczepienie) i „phren” (umysł)
Choroba przewlekła należąca do grupy zaburzeń
psychotycznych.
Występują w niej zaburzenia myślenia i spostrzegania,
niedostosowany i spłycony afekt, a także pewne deficyty poznawcze.
Schizofrenia (F20)
Epidemiologia
Częstość w populacji: 1 %
Rozpoczyna się zwykle w:
- 26-45 r.ż. (kobiety) - przebieg najczęściej ostry, dominują objawy psychotyczne,
- 20-25 r.ż. (mężczyźni) - przebieg mniej korzystny, przewlekły, dominują objawy negatywne.
Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej: 1 - 1,5%
Częstość zachorowań u kobiet = mężczyzn
Częściej chorują osoby urodzone zimą/wczesną wiosną
(teoria neuroinfekcyjna - prenatalna ekspozycja na wirus grypy)
Schizofrenia (F20)
Czynniki etiologiczne
Organiczne:
m.in. poszerzenie komór bocznych mózgu, „hipofrontalność” (niepatognomoniczne),
Infekcyjne (domniemane)
Genetyczne
(bliźniaki monozygotyczne – ok. 48% ryzyko zachorowania)
Biochemiczne
– teoria dopaminowa, transmisja serotoninergiczna, glutaminergiczna,
Teoria neurorozwojowa
– zmiany w OUN w okresie rozwoju płodowego,
Teoria uwrażliwienia (vulnerability)
– czynniki zewnętrzne i wewnętrzne wykształtowały nadmierną wrażliwość danej osoby na stres,
Teorie społeczno-psychologiczne.
Objawy osiowe wg Bleulera “ 4A”
Autyzm – skupienie na życiu wewnętrznym, wycofanie się z rzeczywistości.
Afekt tępy – sztywność emocjonalna, skąpa ekspresja nie odzwierciedla przeżyć wewnętrznych, „chłód uczuciowy”.
Objawy „Ambi” – ambiwalencja, ambisentencja, ambitendencja.
Zaburzenia Asocjacji – rozkojarzenie myślenia i wypowiedzi.
Objawy – dwie grupy wg T. Crowe’a
Negatywne - ubytkowe
(spadek aktywności dopaminergicznej w korze przedczołowej)
Alogia i inne zaburzenia mowy
Apatia, Abulia, Awolicja
Anhedonia
Afekt płaski (blady, obojętny, uboga mimika i reakcja emocjonalna) lub niedostosowany (katatymiczny, atymiczny, paratymiczny)
Formalne zaburzenia myślenia - np. rozkojarzenie
Ambiwalencja
Objawy depresyjne i zaburzenia funkcji poznawczych
(traktowane niekiedy jako oddzielna kategoria)
Objawy – dwie grupy wg T. Crowe’a
Pozytywne - wytwórcze
(wzrost aktywności dopaminergicznej w układzie limbicznym)
Omamy SŁUCHOWE- komentujące, imperatywne.
Urojenia - TYPOWO odnoszące, ksobne i oddziaływania.
Rzadko inne urojenia i halucynacje.
Doznania typowe dla schizofrenii
(echo myśli, nasyłanie myśli, odciąganie myśli)
Zachowania katatoniczne
(stupor, podniecenie)
Schizofrenia (F20)
Inne objawy
Zaburzenia poznawcze:
- zmniejszenie tempa przebiegu czynności intelektualnych,
- zaburzenia uwagi, pamięci, zdolności do wyciągania wniosków,
- zaburzenie poznania społecznego (rozpoznawania stanów emocjonalnych innych osób),
Objawy neurologiczne:
- rzadkie i niecharakterystyczne, typu „soft signs”
- np. dysgrafia, zaburzenia chodu, niezdarność, astereognozja.
Schizofrenia (F20)
Rozpoznawanie wg klasyfikacji ICD-10
Kryteria wykluczenia
Kryteria wykluczenia:
- epizod manii lub depresji,
- choroba organiczna mózgu,
- zatrucie,
- uzależnienie od substancji psychoaktywnej lub jej odstawienie.
Schizofrenia (F20)
Początek i przebieg
Początek schizofrenii może być
nagły (rozwija się w ciągu kilku dni),
szybki (kilka tygodni)
lub
stopniowy (z objawami narastającymi powoli przez miesiące, lata).
Przebieg z reguły przewlekły, nawrotowy.
Może być ciągły (objawy stale obecne).
W ok. 10% przypadków tylko JEDEN epizod.
Typy schizofrenii
Paranoidalna
Katatoniczna
Hebefreniczna
Niezróżnicowana
Prosta
Rezydualna
Schizofrenia paranoidalna (F20.0)
Najczęstsza.
Urojenia luźno powiązane (paranoidalne)
- głównie prześladowcze, ale również ksobne i odnoszące.
Pseudohalucynacje
- głównie słuchowe (komentujące lub rzadziej imperatywne).
Zaburzenia napędu (pobudzenie).
Niedostosowanie afektu.
Postawy wielkościowe.
Schizofrenia hebefreniczna (F20.1)
Dominują objawy afektywne
- niedostosowanie, sztywność afektu.
Rozkojarzenie myślenia.
Zachowanie pełne bezładu, manieryzmy, grymasy, stereotypie.
Skłonność do błaznowania.
Rzadziej niż w innych typach występują omamy i urojenia prześladowcze.
Bardzo rzadki typ, dotyczy głównie osób bardzo młodych.
Schizofrenia katatoniczna (F20.2)
Zaburzenia napędu psychoruchowego
– od zahamowania do pobudzenia.
Ponadto zaburzenia popędów (np. odżywiania), i bardzo utrudniony kontakt z chorym.
Schizofrenia katatoniczna - postać hiperkinetyczna
nadmierne, niekontrolowane pobudzenie
OSTRA, ŚMIERTELNA KATATONIA: - hipertermia ośrodkowa - wysoka leukocytoza - podwyższona kinaza kreatynowa - sztywność mięśni - utrata przytomności - niewydolność narządów i w konsekwencji śmierć
Schizofrenia katatoniczna - zahamowanie katatoniczne
- postępujące spowolnienie psychoruchowe
- mutyzm
- brak interakcji z otoczeniem
- zaprzestanie przyjmowania pokarmów i płynów
- wstrzymanie wydalania (w skrajnych przypadkach)
Schizofrenia katatoniczna (F20.2)
Charakterystyczne dla katatonii objawy ruchowe
Charakterystyczne dla katatonii objawy ruchowe to :
- giętkość woskowa,
- zjawisko tzw. poduszki powietrznej (gdy pacjent leży, głowę ma uniesioną nad łóżkiem tak jakby leżała na niewidocznej poduszce)
- negatywizm (opór przeciwko wykonywaniu poleceń)
Powyższe objawy są RZADKO obserwowane, natomiast warto jest mieć ich świadomość, ponieważ KATATONIA może zagrażać życiu!!
(Podobne objawy mogą też występować w przypadku zapalenia mózgu - różnicowanie!!).
Schizofrenia niezróżnicowana (F20.3)
Postać spełniająca kryteria ogólne dla schizofrenii,
ale nie przypomina konkretnego jej typu lub zawiera różne objawy występujące w poszczególnych typach.
Depresja poschizofreniczna (F20.4)
Objawy depresji są dominujące.
Występuje jako reakcja na ciężką chorobę i objawy psychotyczne, zazwyczaj po pierwszym epizodzie.
Duże ryzyko próby samobójczej.
UWAGA!
Wszystkie leki blokujące receptor D₂ mogą działać prodepresyjnie.
Schizofrenia rezydualna (F20.5)
Przewlekły etap rozwoju schizofrenii, w którym obecnie nie występują objawy pozytywne wymienione w kryteriach ogólnych (pomimo wcześniejszego występowania), natomiast nastąpił wyraźny postęp psychozy z długotrwającymi, (choć nie zawsze nieodwracalnymi) objawami “negatywnymi”.
Schizofrenia prosta (F20.6)
Dominują objawy negatywne.
Zmiana zachowania:
zamknięcie w sobie, wycofanie z życia społecznego, regres zawodowy/szkolny,
Nie występują omamy i urojenia.
Schizofrenia
Stan somatyczny
Ryzyko wystąpienia schorzeń somatycznych u chorych na schizofrenię jest większe niż w populacji.
Najczęściej występują:
otyłość, zaburzenia metaboliczne, choroby układu krążenia, nadużywanie SPA, choroby neurologiczne i endokrynologiczne, urazy.
Śmiertelność: 1,5- 2x wyższa.
Próby samobójcze u 50% chorych,
10-12% z nich kończy się śmiercią
(depresja poschizofreniczna, poprawa krytycyzmu, utrata więzi rodzinnych).
Częstsze u osób młodych i u mężczyzn.
Schizofrenia
Leczenie
Farmakoterapia:
- podstawowa forma leczenia, należy ją zacząć jak najwcześniej.
Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki atypowe) usuwają objawy i zapobiegają nawrotom.
np. olanzapina 10-20mg (max 20mg/d)
- lek 1-go wyboru przy nowo rozpoznanej schizofrenii.
U kobiet w ciąży jest ostatecznością, jeśli zawodzą inne metody terapii!!!
Wspomagającąco (przy niebudzących wątpliwości wskazaniach):
- leki uspokajające,
- normotymiczne,
- przeciwdepresyjne
(schizofrenię z objawami depresyjnymi lepiej leczyć lekami p/psychotycznymi działającymi na objawy afektywne, czyli głównie LP II gen).
Schizofrenia
Leczenie
Oddziaływania pozafarmakologiczne:
- niebiologiczne:
psycho: -terapia, -edukacja, praca z rodziną, - biologiczne:
elektrowstrząsy (np. w typie katatonicznym)
W ściśle uzasadnionych przypadkach,
(np. skrajnie nasilonych epizodów schizofrenii
z myślami i tendencjami samobójczymi, objawów katatonicznych, lekooporności czy u kobiet w ciąży)
można rozważyć leczenie elektrowstrząsami.
Schizofrenia
Rokowanie
W miarę upływu czasu słabnie intensywność objawów pozytywnych (omamów i urojeń),
Nasilają się rezydualne objawy ubytkowe (stępienie reakcji emocjonalnych, dziwaczne zachowania, zmniejszenie/brak dbania o higienę i wygląd).
Lepsze rokowanie u kobiet.
Schizofrenia
Rokowanie - „ Reguła trzech ”
⅓ - prowadzi względnie normalne życie,
⅓ - wykazuje objawy, ale dobrze funkcjonuje społecznie,
⅓ - ma znaczne zaburzenia funkcjonowania i wymaga częstych hospitalizacji,
z czego 10 % wymaga długotrwałej instytucjonalizacji.
Schizofrenia
Skale
SANS – Scale of Assesment of Negative Symptoms
SAPS - Scale of Assesment of Positive Symptoms
PANSS – Positive and Negative Syndrom Scale
Program “Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi” - 10 tez
- Schizofrenia jest chorobą.
- Schizofrenia jest zaburzeniem wielowymiarowym.
- Schizofrenia nie jest tylko chorobą.
- Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną.
- Schizofrenia nie jest chorobą nieuleczalną.
- Jest schizofrenia, nie ma schizofreników.
- Chorzy na schizofrenię mają takie same prawa jak inni.
- Chorzy na schizofrenię nie zagrażają innym bardziej, niż osoby zdrowe.
- Chorzy na schizofrenię oczekują szacunku, zrozumienia i pomocy.
- Schizofrenia odkrywa pytania wspólne chorym i zdrowym.
