Zaburzenia nerwicowe Flashcards
Zaburzenia nerwicowe
Definicja
Zwane są potocznie nerwicami (neurozami).
Podstawowym objawem jest lęk .
Zaburzenia nerwicowe
Klasyfikacja
Zaburzenia lękowe w postaci fobii F40
Inne zaburzenia lękowe F41
Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne F42
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne F43
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną F45
Zaburzenia nerwicowe
Epidemiologia
30% populacji ogólnej przynajmniej 1 raz w ciągu życia miało objawy zaburzeń lękowych.
Najczęściej występują zaburzenia lękowe (5-7% populacji ogólnej), dotyczą obu płci, jednak obciążenie chorobą jest większe u kobiet.
Zaburzenia lękowe
Epidemiologia
- zaburzenie lękowe uogólnione: 1-3%, częściej kobiety,
- fobie,
- OCD: 1-3%,
- zaburzenie lękowe z napadami lęku: 3-4%, częściej kobiety.
Zaburzenia związane ze stresem
Epidemiologia
- 1–3% populacji ogólnej,
- mogą wystąpić w każdym przedziale wiekowym,
Zaburzenia somatoformiczne
Epidemiologia
- hipochondryczne: 1–5% populacji ogólnej, początek we wczesnej dorosłości,
- somatyzacyjne: 0,2–2% populacji ogólnej, częściej kobiety, początek w okresie dojrzewania.
Zaburzenia nerwicowe
Przebieg
Najczęściej przewlekły, z tendencją do nawrotów lub nasileń po stresujących wydarzeniach życiowych.
Często współtowarzyszą: nadużywanie alkoholu/BDZ, dystymia i depresja.
Rokowanie jest istotnie gorsze, gdy zaburzenia współistnieją z depresją (wysokie ryzyko samobójstwa).
Zaburzenia nerwicowe
Etiologia
Czynniki biologiczne:
- czynniki genetyczne – mają największy udział dla zaburzenia panicznego i OCD,
- zaburzenia genów dla układów neuroprzekaźników - układ GABA-ergiczny,
- dysfunkcja OUN.
Czynniki psychologiczne i społeczne - stresujące wydarzenia życiowe.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii F40
Podstawowe objawy:
- lęk w określonej sytuacji,
- lęk przed wystąpieniem lękotwórczej sytuacji (antycypacyjny) ,
- unikanie tej sytuacji.
Częstymi objawami są:
- uczucie kołatania serca, lęk przed śmiercią,
- lęk przed utratą kontroli nad postępowaniem lub przed chorobą psychiczną.
Agorafobia
Silny lęk przed otwartą przestrzenią, tłumem ludzi, miejscami publicznymi
lub sytuacjami z których wydostanie się może być trudne
np. podróż środkami komunikacji, samotne podróżowanie, przebywanie w kościele, stanie w dużej kolejce
Doprowadza do unikania takich sytuacji i narastających trudności z wyjściem z domu, aż do niemożności jego opuszczenia bez towarzystwa innych osób (bliskich).
Lęk może przejawiać się w postaci napadu paniki.
Agorafobii (szczególnie długotrwałej i nasilonej) mogą towarzyszyć objawy depresyjne.
Fobia społeczna
Inaczej zespół lęku społecznego.
Lęk przed oceną i ośmieszeniem, „zbłaźnieniem się” przed innymi ludźmi w sytuacjach społecznych:
- pacjent obawia się, że w tych sytuacjach będzie miał zupełną pustkę w głowie lub to, co powie będzie nieodpowiednie,
Nasilający się w takich sytuacjach lęk doprowadza do całkowitego unikania sytuacji społecznych.
Towarzyszące objawy somatyczne to m.in.:
- kołatanie serca, uczucie braku tchu,
- uczucie gorąca, pocenie się, czerwienienie się,
- drżenie rąk i mięśni, parcie na mocz, nudności.
Objawy najczęściej rozpoczynają się w okresie dorastania.
Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 7%
Nierzadko współwystępują: depresja, uzależnienia od alkoholu/BDZ, innych SPA,
Duże ryzyko samobójstwa.
Fobia społeczna - postać izolowana
- charakteryzującą się pojawieniem się lęku tylko w jednej sytuacji społecznej, np. lęk podczas jedzenia w towarzystwie.
Fobie specyficzne
Lęk wyłącznie w przypadkach ograniczonych do konkretnych sytuacji lub zjawisk.
algofobia
- ból
akrofobia
– wysokość
arachnofobia
– pająki
awiatofobia
– podróżowanie samolotem
hemofobia
– krew (jedyna fobia, w której dochodzi do mobilizacji układu przywspółczulnego, co może prowadzić do omdlenia)
kancerofobia
- nowotwór
keraunofobia
– pioruny
klaustrofobia
- zamknięte, małe pomieszczenia
nyktofobia
– ciemność
odontofobia
– dentysta
tanatofobia
- śmierć
zoofobia
– zwierzęta
myzofobia
- lęk przed brudem
ailurofobia
- lęk przed kotami
brontofobia
- lęk przed burzą
musofobia
- lęk przed myszami, szczurami
ofidofobia
- lęk przed wężami
Lęk paniczny F41.0 - objawy
Napad paniki charakteryzuje się silnym lękiem z wyraźnymi objawami wegetatywnymi:
- kołatanie, przyśpieszenie akcji serca,
- ból w klatce piersiowej,
- uczucie duszności,
- uczucie dławienia,
- nudności,
- pocenie się, uderzenia gorąca,
- drżenie/dygotanie,
- zawroty głowy,
- derealizacja i depersonalizacja,
- parestezje,
- obawa śmierci, utraty kontroli, „utraty zmysłów”.
Lęk paniczny F41.0
Nagły początek, pełna intensywność do 10 minut,
a następnie stopniowo ustępują.
Napady pojawiają się bez związku ze znaną czy przewidywalną przyczyną.
Wg ICD-10, by postawić tę diagnozę, należy stwierdzić wystąpienia w ciągu około miesiąca co najmniej kilku napadów lęku z objawami autonomicznymi w sytuacjach, w których brak jest obiektywnego zagrożenia.
Objawy zespołu lęku napadowego prowadzą zwykle do narastania wtórnego lęku antycypacyjnego (lęku oczekiwania) - przed nieprzewidywalnymi napadami lęku.
Lęk paniczny F41.0
Należy wykluczyć schorzenia somatyczne, które mogą być przyczyną napadu paniki m.in:
- zaburzenia czynności tarczycy,
- zaburzenia czynności nadnerczy,
- zespół wypadania płatka zastawki dwudzielnej,
- ostre zespoły bólowe,
- intoksykacja (np. kofeiną, marihuaną)
Zaburzenia lękowe uogólnione F41.1
Są to przewlekłe zaburzenia lękowe występujące u 1-3% populacji ogólnej charakteryzujące się wolnopłynącymi, bezprzedmiotowymi stanami niepokoju i poczuciem zagrożenia niepowiązanym z sytuacją zewnętrzną.
Może wyprzedzać lub współwystępować z zaburzeniami depresyjnymi/ innymi zaburzeniami lękowymi.
(u około 80% chorych)
Rozpoznanie można postawić po 6 miesiącach utrzymywania się objawów.
Zaburzenia lękowe uogólnione F41.1
Objawy
- stałe uczucie zdenerwowania,
- zamartwianie się,
- napięcie i drżenie mięśniowe,
- zaburzenia koncentracji i uwagi,
- trudności ze snem,
- zawroty głowy,
- przyśpieszone bicie serca,
- dyskomfort w nadbrzuszu.
Leczenie zaburzeń lękowych
Psychoterapia
(głównie poznawczo-behawioralna)
- rozpoczyna się leczenie nią w mało nasilonych przypadkach.
Leczenie zaburzeń lękowych
Farmakoterapia
- doraźna redukcja lęku - BDZ o krótkim działaniu
(Alprazolam, Lorazepam, Oksazepam) - długoterminowa - leki przeciwdepresyjne
(SSRI, wenlafaksyna) - Leki II rzutu:
- przeciwpadaczkowe (pregabalina)
- Hydroksyzyna (ograniczone zastosowanie z powodu wywoływania dużej senności).
- zmniejszenie wegetatywnych objawów lęku (np. kołatanie serca) - beta-blokery,
- w przypadku OCD dawki leków przeciwdepresyjnych są wyższe niż w przypadku depresji lub innych zaburzeń nerwicowych.
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Epidemiologia
Nazywane również zespół anankastyczny lub„ nerwica natręctw”.
Rozpowszechnienie - ok. 1-3% populacji .
kobiety = mężczyźni
Zwykle przebiega przewlekle i nawraca (szczególnie w sytuacjach stresowych).
Do oceny służy skala natręctw Yale-Brown
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Występowanie nawracających natrętnych myśli, impulsów (obsesji) i/lub przymusowych czynności (kompulsji).
Treść obsesji jest zwykle związana z: zachowaniem czystości, seksem, religią, agresją.
Kompulsje najczęściej dotyczą: sprawdzania, zachowania czystości, liczenia.
Pacjent próbuje się przeciwstawiać takim myślom lub czynnościom (ocenia je jako przykre) , ale próby te zazwyczaj są bezskuteczne.
Wykonanie czynności natrętnych czasem na pewien czas redukuje przeżywane napięcie i lęk.
Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne F42
Rozpoznanie
Aby je rozpoznać, należy stwierdzić, że obsesje i/lub kompulsje
występują przez większość dni w ciągu co najmniej 2 tygodni
i powodują cierpienie pacjenta oraz pogorszenie jego codziennego funkcjonowania.
PANDAS
- dziecięce autoimmunologiczne zaburzenie związane z
infekcją streptokokiem beta-hemolitycznym gr. A (u dzieci z pląsawicą Sydenhama pojawiają się obsesje i kompulsje)
Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne F43
Klasyfikacja
Ostra reakcja na stres F43.0
Zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Ostra reakcja na stres
Przemijające zaburzenia o znacznym nasileniu, rozwijające się wskutek wyjątkowego stresu fizycznego lub psychicznego (np. katastrofa) u osoby uprzednio bez jakichkolwiek zaburzeń psychicznych.
Ostra reakcja na stres - kryteria czasowe
Rozwija się w ciągu minut od zadziałania stresora i zanika w ciągu godzin lub 2-3 dni.
Ostra reakcja na stres
Objawy
- „stan oszołomienia” z zawężeniem pola świadomości i uwagi,
- zaburzenia orientacji,
- możliwa jest niepamięć częściowa i całkowita tego stanu,
- stupor dysocjacyjny/pobudzenie,
- zamieranie/ucieczka,
- przyśpieszona akcja serca, pocenie się, zaczerwienienie,
Zaburzenie stresowe pourazowe F43.1
Inaczej zespół stresu pourazowego (PTSD).
Powstaje jako opóźniona (od kilku tygodni do kilku miesięcy po urazie – zwykle do 6 mies.)
i/lub przedłużona reakcja na stresujące wydarzenie o wyjątkowo zagrażającym charakterze, które dla każdego mogłoby stanowić przejmujące nieszczęście (np. wojna, katastrofa).
Przebieg jest falujący i zmienny.
U większości objawy ustępują całkowicie, u niewielkiej części może być przewlekłe z przejściem w trwałą zmianę osobowości.
Występuje u 7-25% osób, które doznały silnej traumy.
Zaburzenie stresowe pourazowe
Czynniki predysponujące
- zaburzenia psychiczne (głównie lękowe i afektywne),
- cechy osobowości (np. anankastyczna, asteniczna),
- płeć żeńska (2x częściej),
- podatność genetyczna i choroby psychiczne w rodzinie,
- przebyte wcześnie zdarzenia traumatyczne.
Na świecie występowanie waha się od 1% do 18%.
W Polsce występuje u około 10-16% populacji dorosłych.
Zaburzenie stresowe pourazowe
Typowe objawy
- reminiscensje – powtarzające się przeżywanie urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach lub snach,
- uporczywe poczucie „odrętwienia” i otępienia uczuciowego, odizolowania od innych ludzi,
- anhedonia,
- unikanie sytuacji mogących przypominać dawny uraz,
- mogą pojawiać się ostre wybuchy paniki lub agresji,
- zazwyczaj występuje stan pobudzenia układu autonomicznego ze wzmożonym stanem czuwania, bezsennością,
- często pojawia się lęk i depresja, nierzadko myśli samobójcze, nadużywanie alkoholu i leków.
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Powstają w wyniku sytuacji stanowiących duże i ważne zmiany w życiu pacjenta, nie przekraczających jednak granic zwykłego ludzkiego doświadczenia.
(np. utrata rodziców lub współmałżonka, rozpoczęcie nauki w szkole, urodzenie dziecka)
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Objawy
(w stopniu utrudniającym prawidłowe funkcjonowanie społeczne)
- obniżenie nastroju,
- lęk i zamartwianie się,
- poczucie bezradności,
- napięcie emocjonalne,
- wybuchy złości, zachowania agresywne (szczególnie u młodzieży),
- u dzieci - objawy regresu, np. powrót do moczenia nocnego, ssanie palca.
Zaburzenia adaptacyjne F43.2
Rozpoznanie
Zaburzenia adaptacyjne rozpoczynają się w ciągu MIESIĄCA od wystąpienia stresującego wydarzenia i trwają do pół roku.
Jeśli czas ich trwanie przekracza 6 miesięcy należy rozpocząć diagnostykę w kierunku depresji .
Leczenie zaburzeń związanych ze stresem
Postaci ostre - anksjolityki (hydroksyzyna, BDZ) , opieka i wsparcie.
Zaburzenia stresowe pourazowe - głównie leki przeciwdepresyjne (ale też normotymiki, LPP IIG) , psychoterapia (najczęściej CBT).
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44 - definicja
Utrata świadomej kontroli nad własną tożsamością, pamięcią, myśleniem, przeżywaniem czy własnym ciałem.
Częściej chorują kobiety (>60%),
ale amnezja i fuga częściej występują u mężczyzn.
Objawy są odbiciem wyobrażeń chorego, o tym jaki jest obraz i przebieg kliniczny określonej choroby.
Przyczyną jest uraz psychiczny, ale rolę w patogenezie odgrywają też nieprawidłowości OUN.
Ważne jest wykluczenie chorób somatycznych (w tym neurologicznych), innych psychicznych, a także symulacji.
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F44 - podział
Amnezja dysocjacyjna F44.0
Fuga dysocjacyjna F44.1
Osłupienie (stupor) dysocjacyjny F44.2
Trans i opętanie F44.3
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu F44.4
Drgawki dysocjacyjne F44.5
Dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego F44.6
Inne zaburzenia dysocjacyjne F44.8
- Zespół Gansera F44.80
- Osobowość mnoga F44.81
Amnezja dysocjacyjna
- częściowa, rzadziej całkowita, utrata pamięci, najczęściej na skutek traumatycznych wydarzeń życiowych.
Fuga dysocjacyjna
- pacjent wykonuje wiele różnych czynności, bardzo złożonych (np. podróżuje daleko od domu), których potem nie pamięta,
- fugi występują okresowo - najczęściej co kilka tygodni, miesięcy.
Trans i opętanie
- niezależnie od własnej woli pacjent traci kontrolę nad myślami, przeżywaniem, ciałem, własną tożsamością,
- dochodzi do zastąpienia jego własnej osobowości przez inną (postrzeganą często jako demoniczną, co może prowadzić do: przemawiania obcymi głosami, językami, wykazywania się nietypową dla jego osoby siłą).
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
- przejawiają się zaburzeniami w wykonywaniu ruchów dowolnych,
- przypominać mogą częściowy niedowład, a nawet całkowite porażenie.
Drgawki dysocjacyjne
- przypominają drgawki w przebiegu napadu padaczkowego, ale bez innych towarzyszących mu objawów (takich jak: przygryzania języka, oddania moczu), a świadomość pacjenta jest przy tym w pełni lub przynajmniej częściowo zachowana,
- często występują napady śmiechu lub płaczu.
Osłupienie dysocjacyjne
- całkowite niekontrolowane „odcięcie się” danej osoby od sytuacji, osób, miejsca, w którym się znajduje,
- obserwuje się zahamowanie ruchowe, mutyzm, odmowę przyjmowania pokarmów, brak kontaktu z otoczeniem, a nawet zanieczyszczanie się,
- pacjent jest przynajmniej w znacznym stopniu przytomny (wskazują na to napięcie mięśniowe, reakcje wegetatywne), jednak czasem obecne są krótkotrwałe zaburzenia świadomości.
Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego
- psychogenne zaburzenia czucia w zakresie różnych obszarów skóry czy narządów zmysłów, np. różnego rodzaju zaburzenia wzroku, słuchu (dysocjacyjna ślepota/głuchota).
Zespół Gansera
- zaburzenie reaktywne, określane jako zespół sytuacyjny z pogranicza psychoz, zaburzeń dysocjacyjnych i symulacji.
Przypomina świadome udawanie choroby psychicznej, polega na trudności w wykonywaniu niektórych prostych czynności czy odpowiedzi na proste pytania, (np. na pytanie „ile jest 2+2?”, pacjent podaje przybliżoną odpowiedź, czyli „pięć”),
Najczęściej jest reakcją na trudną sytuację chorego (np. zagrożenie więzieniem).
Osobowość mnoga
- występowanie u danej osoby przynajmniej dwóch osobowości, z własną odrębną tożsamością dla każdej z postaci i brakiem wzajemnych wspomnień pomiędzy nimi,
- powstaje po szczególnie traumatycznych przeżyciach.
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoformiczne) F45
Rozpoznanie stawia się wówczas, gdy występuje:
- co najmniej 2 letni okres utrzymywania się wielorakich i zmiennych dolegliwości somatycznych, przy braku stwierdzonych odpowiednich przyczyn somatycznych,
- uporczywe nieakceptowanie zapewnień lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych,
- upośledzenie funkcjonowania społecznego i rodzinnego.
Należy wykluczyć urojenia hipochondryczne (brak krytycyzmu w urojeniach).
W skład grupy zaburzeń somatoformicznych wchodzą:
Zaburzenie somatyzacyjne F45.0
Zaburzenie hipochondryczne F45.2
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną F45.3
Uporczywe bóle psychogenne F45.4
Zaburzenia somatyzacyjne
Związane są z licznymi i ciągłymi skargami pacjenta na wiele różnych, zmieniających się dolegliwości somatycznych, które niekoniecznie dotyczą konkretnej choroby czy chorób somatycznych,
Najczęstsze skargi dotyczą układu trawiennego, nieprzyjemnych doznań (np. swędzenie, pieczenie) oraz wykwitów skórnych.
Zaburzenia hipochondryczne
W zaburzeniu hipochondrycznym dominuje nieuzasadnione przekonanie o istnieniu przynajmniej jednej poważnej choroby somatycznej.
Chory zgłasza uporczywe skargi i stale skupia uwagę na objawach - normalne doznania są przez niego błędnie interpretowane jako nieprawidłowe, wyzwala to LĘK powodujący wystąpienie objawów wegetatywnych i uruchamia błędne koło nerwicowe.
DYSMORFOFOBIA
można zaliczyć do zaburzeń hipochondrycznych
zaburzenie obrazu ciała, występujące często u adolescentów i młodych dorosłych
Towarzyszy jej prawie zawsze: duża depresja, fobia społeczna, OCD, pewne typy zaburzeń osobowości, nadużywanie alkoholu lub BDZ.
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną
Związane są ze skargami pacjenta na dolegliwości związane z funkcjonowaniem układów kontrolowanych przez nerwowy układ autonomiczny, m.in. układu sercowo-naczyniowego, oddechowego czy pokarmowego;
Pacjent może zgłaszać np. objawy: „nerwicy serca”, „nerwicy żołądka”, psychogennej biegunki, wzdęć, niestrawności, czkawki, przyspieszony oddech, przyspieszone bicie serca, drżenie ciała.
Uporczywe bóle psychogenne
Polegają na przewlekle występujących uporczywych silnych bólach (np. głowy czy dolnego odcinka kręgosłupa), które nie są związane z zaburzeniami somatycznymi, a w ich powstawaniu i rozwoju główną rolę odgrywają czynniki psychologiczne.
WAŻNE - Pacjenci autentycznie cierpią i odczuwają ból !!!
A silny lęk i przekonanie o poważnej niezdiagnozowanej chorobie mogą prowadzić do samobójstwa.
Leczenie zaburzeń somatoformicznych
Podstawę leczenie stanowi psychoterapia (najczęściej poznawczo - behawioralna)
Gdy jednak konieczna jest farmakoterapia przy wyborze leku należy preferować lek dający jak najmniej objawów niepożądanych
- ich wystąpienie nasila lęk i może stać się powodem przerwania terapii, a także nasilenia zaburzeń.
Należy UNIKAĆ leków uspokajających z grupy BDZ.
NAJCZĘŚCIEJ leki z grupy SSRI lub SNRI, a w bólach psychogennych - duloksetyna / pregabalina
