Psychiatria sądowa Flashcards
Psychiatria sądowa
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określa, że:
- w dokumentacji dotyczącej badań i przebiegu leczenia, także tej wydanej na żądanie uprawnionego organu państwowego NIE WOLNO utrwalać oświadczeń osoby badanej, obejmujących przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego.
- badania sądowo-psychiatryczne powinny odbywać się w zakładach opieki zdrowotnej, a nie na terenie sądu, prokuratury lub policji.
Opiniowanie w sprawach karnych i cywilnych
W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje:
- co najmniej 2-óch biegłych psychiatrów w postępowaniu karnym
- przynajmniej jednego biegłego psychiatrę w postępowaniu cywilnym.
Opiniowanie w sprawach karnych
Opinia biegłych psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i aktualnego stanu jego zdrowia oraz zdolności do udziału w postępowaniu.
Decyzja i przeprowadzenie obserwacji sądowo-psychiatrycznej
O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, który określa czas i miejsce obserwacji.
Obserwacja nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie, jednak na wniosek zakładu, sąd może przedłużyć ten okres na czas określony, nie przekraczający łącznie 8 tygodni obserwacji.
Opiniowanie w sprawach karnych
Obserwacja sądowo- psychiatryczna
W przypadku np. trudności diagnostycznych, skomplikowanych okoliczności, bardzo dużej wagi zarzucanych oskarżonemu czynów, biegli składają wniosek o badanie oskarżonego połączone z obserwacją psychiatryczną w zakładzie leczniczym.
Opiniowanie w sprawach karnych
Najważniejsze dla psychiatrii są następujące przepisy kk
– dot. oceny poczytalności tempore criminis :
Art.31 kk
§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim
postępowaniem.
§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 3. Przepisów w § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał lub mógł przewidzieć.
Do chorób psychicznych znoszących poczytalność zaliczamy
- zaburzenia psychiczne przebiegające z objawami psychotycznymi,
- ciężkie epizody depresji i manii,
- znacznego stopnia otępienie o różnej etiologii,
- głęboką niepełnosprawność intelektualną
- “inne zakłócenia czynności psychicznych”, w których zaburzona jest świadomość lub zdolność rozeznania rzeczywistości
Ponadto za stany znoszące poczytalność uznawane są również tzw. “stany wyjątkowe w psychiatrii”. Są to krótkotrwałe stany psychozy, przebiegające najczęściej z zaburzeniami świadomości. Zaliczamy do nich:
upojenie patologiczne - jako stan będący okolicznością łagodzącą, jest traktowany jedynie wtedy, gdy dotyczy zatrucia alkoholem, który spowodował objawy upojenia patologicznego nie występujące nigdy wcześniej
zespół Gansera - jaskrawo niedostosowane zachowanie przy ograniczeniu kontaktu, orientacji i komunikacji, opisany szerzej
afekt patologiczny - stan zamroczeniowy, zwykle na podłożu organicznego uszkodzenia OUN, z nagłym początkiem, krótkim czasem trwania, o skrajnym natężeniu emocji, po którym następuje okres wyczerpania i snu terminalnego, często pokryty niepamięcią.
upojenie przysenne (zespół Elpenora) - stan zamroczeniowy prosty, krótkotrwały, po nagłym wybudzeniu. Cechuje się niezrozumiałym zachowaniem, dezorientacją, czasem gwałtowną ekspresją emocji.
Sprawca, który popełnił czyn zabroniony w stanie niepoczytalności, nie popełnia przestępstwa z uwagi na fakt, że nie można przypisać mu winy. Uniemożliwia to zastosowanie wobec niego kary.
Możliwe jest jednak zastosowanie środków zabezpieczających, do których należą:
- elektroniczna kontrola miejsca pobytu,
- terapia,
- terapia uzależnień,
- detencja (internacja) - umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym.
W Polsce wyróżnia się 3 typy zakładów psychiatrycznych
podstawowego, wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia.
Celem każdego środka zabezpieczającego jest zapobieżenie ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego.
Opiniowanie w sprawach cywilnych
Nie mają zdolności do czynności prawnych:
osoby do 13. roku życia oraz ubezwłasnowolnione całkowicie.
Ograniczoną zdolność do czynności mają małoletni, którzy ukończyli 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Ubezwłasnowolnienie
z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie mogą wystąpić:
- małżonek
- krewni w linii prostej
- rodzeństwo
- przedstawiciel ustawowy (opiekun)
- prokurator
- osoba mająca zostać poddana ubezwłasnowolnieniu.
Merytoryczną wypowiedź co do celowości ubezwłasnowolnienia orzeka sąd w składzie trzech sędziów.
Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu jest bezterminowe.
Dopuszcza się jednak uchylenie bądź zmianę typu ubezwłasnowolnienia, jeśli stan zdrowia psychicznego osoby ubezwłasnowolnionej ulegnie zmianie.
Wniosek o uchylenie bądź zmianę orzeczenia może złożyć ubezwłasnowolniony, jego opiekun lub kurator.
Decyzję dotyczącą zmiany bądź zniesienia ubezwłasnowolnienia podejmuje sąd.
Ubezwłasnowolnienie
Całkowite
Przesłankami do wydania orzeczenia są:
- ukończony 13. rok życia +
- choroba psychiczna/ niepełnosprawność intelektualna/ inny rodzaj zaburzeń psychicznych ( w szczególności uzależnienie od alkoholu i narkotyków) +
- niemożność kierowania swoim postępowaniem w kwestiach dotyczących spraw cywilnoprawnych (rodzinnych, prawa pracy), osobistych (potrzeba leczenia i opieki) i majątkowych.
- dla ubezwłasnowolnionego całkowicie, obowiązkowo ustanawia się opiekę w postaci opiekuna prawnego (chyba, że ubezwłasnowolniony pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską),
- ubezwłasnowolnienie powinno być celowe – tzn. służyć niesieniu pomocy osobie, która ma być ubezwłasnowolniona, w załatwianiu jej spraw.
Konsekwencje ubezwłasnowolnienia całkowitego
Osoba ubezwłasnowolniona nie może:
- zawrzeć małżeństwa,
- uznać swojego ojcostwa lub wytoczyć samodzielnie powództwa o ustalenie albo zaprzeczenie ojcostwa,
- sprawować władzy rodzicielskiej,
- nawiązać stosunku pracy,
- głosować i brać udziału w referendach,
- sporządzić i odwołać testamentu.
Ubezwłasnowolnienie
Częściowe
- może dotyczyć osoby chorej psychicznie, niepełnosprawnej intelektualnie, ujawniającej innego rodzaju zaburzenia psychiczne (pijaństwo/narkomania), w sytuacji gdy stan takiej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz wskazuje na potrzebę pomocy dla prowadzenia jej spraw,
- dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratelę,
- osoba taka może: zawrzeć umowę dot. bieżących, drobnych spraw codziennych, rozporządzać własnymi dochodami (jeśli sąd opiekuńczy nie zdecyduje inaczej), za zgodą kuratora dysponować pewnymi przedmiotami, nawiązać stosunek pracy, przyjąć darowiznę,
