Zaburzenia nastroju (afektywne) Flashcards
Choroby afektywne - wymień
F30 – epizod maniakalny
F31 – choroba afektywna dwubiegunowa
F32 – epizod depresyjny
F33 – zaburzenia depresyjne nawracające
F34 - uporczywe zaburzenia nastroju (cyklotymia, dystymia)
Epizod maniakalny (F30) - rozpoznanie
Dominacja nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego w stopniu zdecydowanie nieprawidłowym dla danej osoby.
Zmiana nastroju jest wyraźna i trwa co najmniej 1 tydzień.
Co najmniej 3 z 9 następujących objawów, prowadzących do zaburzenia codziennego funkcjonowania:
- Wzmożona aktywność / niepokój fizyczny
- Nadmierna gadatliwość
- Zmniejszona potrzeba snu
- Utrata normalnych zahamowań społecznych - zachowania niestosowne do okoliczności
- Zachowania bezceremonialne / lekkomyślne z niedocenieniem ryzyka (np. wydatki, nierozsądne interesy)
- Wzmożona energia seksualna / seksualne nietakty
- Łatwość w zmianie aktywności / planów
- Wzmożona samoocena / poczucie wyższości
- Gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich przyspieszenia
Urojenia w manii
zwykle zgodne z nastrojem : wielkościowe, prześladowcze, erotyczne
Hipomania
- trwa co najmniej 4 dni,
- łagodne podwyższenie nastroju lub jego drażliwość,
- mniejsze zakłócenie codziennego funkcjonowania
Mania
- trwa co najmniej 7 dni
- znaczne podwyższenie nastroju lub wysoka drażliwość
- silne zakłócenie codziennego funkcjonowania
Epizod maniakalny (F30) - etiologia
Czynniki zewnętrzne mogące wywołać stan maniakalny:
- uraz głowy,
- choroba mózgu: np. infekcja (kiła, AIDS), guz, udar,
- nadczynność tarczycy/nadnerczy,
- GKS,
- leki dopaminergiczne,
- amfetamina, kokaina,
- leki antycholinergiczne.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - epidemiologia
Nazywana dawniej cyklofrenią .
2% populacji.
Częstość: kobiety = mężczyźni
Początek zwykle około 30 rż.
Współwystępowanie z nadużywaniem SPA: 20-40% (najczęstsza przypadłość psychiczna wśród uzależnionych).
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - etiologia
Czynniki genetyczne odgrywają bardzo ważną rolę:
– zachorowania u bliźniąt monozygotycznych: 60-80%
(niektóre geny jako predysponujące są wspólne dla ChAD i schizofrenii)
Teoria neuroprzekaźnikowa:
- nadmierna aktywność układów dopaminergicznego i noradrenergicznego
Zaburzenia: osi stresu i tarczycowej, rytmów dobowych, układu odpornościowego.
Zmiany strukturalne w OUN.
Koncepcja kindlingu (rozniecania).
Koncepcja kindlingu (rozniecania)
- zakłada możliwość istnienia ognisk rozniecania w ciałach migdałowatych (układ limbiczny),
- nawroty ChAD powodowałyby uwrażliwienie i zwiększenie aktywności tych ognisk - co powodowałby kolejne nawroty choroby,
- przesłanki: karbamazepina (podobnie jak lit), lek działający profilaktycznie przeciwko nawrotom choroby afektywnej, przeciwdziała zjawisku kindlingu w ciałach migdałowatych (ogniska takie wywoływano eksperymentalnie u zwierząt).
- ważne przy interpretacji zaburzeń typu rapid cycling.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - rozpoznanie
Obecny epizod spełnia kryteria hipomanii, manii, epizodu depresyjnego
W przeszłości stwierdzono co najmniej 1 epizod afektywny (hipomaniakalny, maniakalny, depresyjny, mieszany),
Przynajmniej 1 z tych epizodów afektywnych był inny niż depresyjny
Epizody nie są spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych ani zaburzeniami organicznymi.
ChAD (F31)
Typ I - KLASYCZNY
- występuje 1 lub więcej epizodów manii (średnio przez 2 tygodnie do 5 miesięcy)
i 1 lub więcej epizodów depresji (4-9 miesięcy),
- najczęściej stosunek liczby epizodów depresyjnych do maniakalnych wynosi 4:1,
- do typu I zaliczamy też stan, w którym chorzy doświadczają jedynie manii.
ChAD (F31)
Typ II - KLASYCZNY :
- występuje 1 lub więcej epizod depresji i co najmniej 1 epizod HIPOMANII,
- okres jaki pacjent spędza w depresji jest istotnie dłuższy,
- kobiety chorują częściej.
ChAD z szybką zmianą faz - rapid cycling
- nawroty okresów depresji lub manii co najmniej 4 razy w roku,
- pomiędzy nimi bardzo krótkie okresy zdrowia, a nawet brak okresów remisji,
- u 2/3 chorych pojawia się po wielu latach przebiegu klasycznego (częściej u kobiet i częściej z wcześniejszym przebiegiem t. II)
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - cechy epizodu depresji
1) częste nawroty,
2) lekooporność (przy leczeniu przeciwdepresyjnym),
3) cechy PSYCHOZY,
4) poważne PRÓBY SAMOBÓJCZE,
5) drażliwość,
6) nadmierna senność,
7) MŁODY WIEK pierwszego epizodu (przed 25 rż),
8) SZYBKIE narastanie i ustępowanie objawów (godziny/dni),
9) wywiad w kierunku ChAD / samobójstwa w rodzinie.
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - przebieg i rokowanie
Nawracająca (nawroty w 100%) i przewlekła.
Średnia liczba epizodów w ciągu życia to ok. 10.
Cykl (okres od jednego epizodu do początku następnego) pierwszy - jest zwykle dłuższy, drugi krótszy, następne – nieregularne.
Epizod depresji trwa 4–9 miesięcy, manii 2 tygodnie–5 miesięcy.
Rokowanie w przypadku leczenia jest pomyślne.
Ale ok. 15% pacjentów z ChAD popełnia samobójstwo.
Pacjenci częściej zgłaszają się do lekarza w depresji, bowiem w manii często bagatelizują swoje objawy (także somatyczne).
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - farmakoterapia
Leczenie epizodu manii
normotymik i LPP
ew. LPP o działaniu normotymicznym (np. arypiprazol)
Choroba afektywna dwubiegunowa / ChAD (F31) - farmakoterapia
Leczenie depresji
- OSTROŻNIE z lekami przeciwdepresyjnymi - mogą zwiększać ryzyko wystąpienia manii!
(większe ryzyko w przypadku TLPD i wenlafaksyny niż SSRI, większe w typie I niż II),
W razie konieczności stosowania LPD, powinny być one łączone z normotymikami i stosowane w takich samych dawkach jak przy leczeniu depresji.
ChAD (F31) - farmakoterapia - ciężka depresja z objawami psychotycznymi
leki przeciwpsychotyczne II generacji - ATYPOWE
( olanzapina, kwetiapina)
W przypadku ciężkiej depresji wskazane jest również stosowanie elektrowstrząsów.
ChAD (F31) - farmakoterapia - lekka/umiarkowana depresja bez objawów psychotycznych
normotymik o działaniu przeciwdepresyjnym w monoterapii
( lamotrygina , kwetiapina, lit )
lub w połączeniu z LPD
Choroba afektywna dwubiegunowa - farmakoterapia
Profilaktyka nawrotów
- wskazaniem do długotrwałego leczenia są 2 epizody choroby, z których jeden był hipomanią lub manią,
Lit:
- lek pierwszego wyboru (UWAGA na ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy)
- gdy brak efektu (ocena po roku) dodać inny normotymik
- postacie atypowe – leki przeciwdrgawkowe (walproinian, karbamazepina),
- Rapid cycling – 2 leki: lit + karbamazepina/walproinian,
- lekooporność: klozapina
ChAD (F31) - psychoterapia
Może poprawić efektywność farmakoterapii.
Wskazana jest także psychoedukacja.
Depresja - podział ICD-10
Epizod depresyjny (F32) - pierwszy epizod
Zaburzenia depresyjne nawracające (ZDN) (F33)
Depresja (F33)- epidemiologia
Częstość występowania w populacji wynosi około 5-17%
( około 7% ♀ i 4% ♂)
Ryzyko zachorowania w ciągu życia wynosi około 14,4 - 18%
(10-25% ♀ i 5-12% ♂)
Ryzyko zachorowania na dystymię 6% ( 8% ♀ i 5% ♂)
Depresja (F33)- epidemiologia
Szczyt zachorowalności na ZDN: 20.–40. rok życia
Najczęstsze, oprócz otępienia, zaburzenie psychiczne w podeszłym wieku
Jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych w praktyce lekarza rodzinnego.
(wg M.Jaremy do najczęstszych przyczyn zgłaszania się chorych do opieki medycznej należą zaburzenia nerwicowe)
Depresja (F33)- etiologia
Czynniki genetyczne: 43-53% w przypadku bliźniąt monozygotycznych (ryzyko dla potomstwa: 10-13%).
Współczesne modele opierają się na hipotezie monoaminoergicznej: dysfunkcje w zakresie neuroprzekaźnictwa dopaminy (DA), acetylocholiny (ACh), noradrenaliny (NA) i serotoniny (5-HT).
Czynniki hormonalne:
- nadmierna aktywność osi ukł. limbiczny-podwzgórze-przysadka-nadnercza (LPPN),
- zaburzenia funkcji tarczycy (gł. niedoczynność),
- rola hormonów płciowych u kobiet.
Zmiany strukturalne w OUN.
Zaburzenia układu odpornościowego - hipoteza zapalna.
Zaburzenia rytmów dobowych.
Teoria NEUROROZWOJOWA - mechanizmy epigenetyczne (łączy w całość wszystkie hipotezy psychologiczne, takie jak teoria poznawcza, wydarzenia stresowe, czynniki behawioralne).
Wydarzenia stresowe.
Teoria poznawcza - triada Becka.
Niedobory wit. B12 i kwasu foliowego oraz wit. D.
Triada depresyjna Becka
Według Arona Becka, przedstawiciela podejścia poznawczego, u podłoża zaburzeń depresyjnych leżą dwa mechanizmy:
Triada poznawcza (=triada Becka) - sposób myślenia wynikający z trzech przekonań: negatywnej oceny samego siebie, własnej przeszłości i sytuacji obecnej oraz przewidywania negatywnych zdarzeń:
“Nic mi się w życiu nie udało”
“Świat jest zagrażający” -
“Nic dobrego mnie już nie spotka”
Błędy logiczne w myśleniu - przypisywanie jedynie sobie odpowiedzialności za negatywne zdarzenia.
Epizod depresyjny- rozpoznanie
Aby stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego (F32), muszą występować
przez co najmniej 2 tygodnie przynajmniej dwa
z trzech objawów podstawowych
oraz
dwa lub więcej objawów dodatkowych.
Zaburzenia depresyjne nawracające - rozpoznanie
Aby rozpoznać zaburzenia depresyjne nawracające musi wystąpić
co najmniej jeden przebyty epizod depresyjny,
oddzielony od obecnego epizodu co najmniej 2 miesiącami wolnymi od zaburzeń
oraz
brak występowania manii / hipomanii w przeszłości.
Depresja - objawy podstawowe
1) Obniżenie nastroju .
2) Utrata zainteresowań i anhedonia .
3) Zmniejszenie energii, wzmożona męczliwość, zmniejszenie aktywności.
Depresja - objawy dodatkowe
- osłabienie pamięci i koncentracji uwagi,
- niska samoocena i mała wiara w siebie,
- poczucie winy,
- lęk,
- myśli i czyny samobójcze,
- zmiana aktywności,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia apetytu.
Depresja (F33)- podtypy
- melancholiczna
- atypowa
- psychotyczna
- sezonowa
- w wieku starszym
- w następstwie żałoby
- krótkotrwała nawracająca
- maskowana
Depresja melancholiczna
- „typowa”,
- główne objawy to smutek z anhedonią,
- złe samopoczucie rano i wczesne budzenie („zespół katastrofy porannej”),
- utrata masy ciała, utrata apetytu, zahamowanie.
Depresja atypowa
- „na odwrót”: nadmierna senność i łaknienie, złe samopoczucie wieczorem, reaktywność nastroju.
Depresja psychotyczna
- z urojeniami depresyjnymi: winy, hipochondrycznymi,
nihilistycznymi (z. Cotarda).
Depresja sezonowa
- w miesiącach jesienno–zimowych (deficyt światła).
Depresja w wieku starszym
- przybiera postać upośledzenia funkcji poznawczych,
- może być zwiastunem otępienia (np. AD).
Depresja w następstwie żałoby
- powyżej 2 miesięcy po utracie bliskiej osoby.
Krótkotrwała nawracająca
- epizody trwające kilka dni, powtarzające się ok. 1 raz w miesiącu.
Depresja maskowana = Ekwiwalent depresji
Typowe objawy są w małym nasileniu, na pierwszy plan wysuwają się inne objawy:
- somatyczne: dławica piersiowa rzekoma, bóle, świąd, zespół jelita drażliwego, zespół niespokojnych nóg,
- psychopatologiczne: fobie, zaburzenia odżywiania i snu, używanie SPA, natręctwa, zaburzenia lękowe.
Częstość depresji w chorobach somatycznych
Częstość depresji w:
- przewlekłych zespołach bólowych 30-60%
- nowotworach 20-40%
- chorobach tarczycy 20-30%
- cukrzycy 15-20%
- po zawale serca 15-20%
- po udarze mózgu 15-20%
Depresja może predysponować do wystąpienia:
- cukrzycy
- zaburzeń krążenia mózgowego
- ChNS
Gdzie występują objawy podobne do depresji?
Objawy podobne do depresji (apatia, męczliwość, osłabienie, brak energii) występują w zespole Glińskiego-Simmondsa (niedoczynność przysadki).
Leki i substancje chemiczne, które mogą wywołać objawy depresji:
Leki hipotensyjne (beta-blokery, klonidyna, rezerpina, hydralazyna, ACEI),
GKS
Interferony
Hormonalne środki antykoncepcyjne
Leki przeciwpsychotyczne (chlorpromazyna, haloperidol, flufenazyna, trifluoperazyna),
Glikozydy naparstnicy (digoksyna, digitoksyna, acetylodigoksyna),
Antagoniści kanału wapniowego (werapamil, nifedypina),
Leki dopaminergiczne (L-dopa, bromokryptyna),
Leki przeciwhistaminowe (cymetydyna),
Inhibitory 5-alfa-reduktazy (finasteryd),
Leki przeciwgruźlicze (izoniazyd, etionamid),
Leki przeciwnowotworowe (winkrystyna, winblastyna),
Agoniści GnRH (leuprolid).
skale oceniające nasilenie objawów depresyjnych
Skala Depresji Becka - opisowa,
Skala Depresji Hamiltona - obserwacyjna,
Skala Depresji Montgomery-Asberg - obserwacyjna.
GDS – Geriatryczna Skala Oceny Depresji jedna z częściej stosowanych skal w wieku podeszłym.
Depresja (F33)- rokowanie
Ryzyko nawrotu: 50-60%.
Każdy kolejny epizod zwiększa ryzyko następnego.
W chorobach afektywnych samobójstwa dotyczą 15-20% pacjentów.
Depresja (F33)- leczenie farmakologiczne
- leki przeciwdepresyjne - leczenie ostrego epizodu i kontynuacja do uzyskania remisji
(np. SERTRALINA - lek typu SSRI zalecana jako PIERWSZY WYBÓR) - leki przeciwpsychotyczne - w depresji psychotycznej (olanzapina, klozapina)
UWAGA: zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego!
Depresja (F33) - Psychoterapia
- także wspomagająco przy lekach
- głównie poznawcza, ale też interpersonalna
Depresja (F33)- leczenie - inne metody
- fototerapia - w depresji sezonowej,
- elektrowstrząsy - przy ciężkiej opornej depresji,
- deprywacja snu, gimnastyka, metody inwazyjne.
Leczenie depresji lekoopornej
- leczenie dwoma LPD,
- zmiana LPD na inny LPD,
- augmentacja
(potencjalizacja działania LPD za pomocą innego leku, niebędącego antydepresantem).
Uporczywe zaburzenia nastroju (afektywne) (F34) -podział
F34.0 - Cyklotymia - stałe wahania nastroju
F34.1 - Dystymia - przewlekłe obniżenie nastroju
Cyklotymia (F34.0) - definicja
Zaburzenie afektywne polegające na utrzymujących się stale wahaniach nastroju i aktywności w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują naprzemiennie.
Żaden z epizodów nie spełnia kryteriów epizodu manii lub depresji (umiarkowanego lub ciężkiego).
Zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi.
Trwa minimum 2 lata.
Dystymia F34.1
W ciągu co najmniej 2 lat występowanie co najmniej 3 następujących objawów:
- zmniejszenie energii,
- bezsenność,
- brak wiary w siebie,
- problemy z koncentracją,
- płaczliwość,
- anhedonia,
- poczucie bezradności,
- pesymizm,
- nieradzenie sobie z codziennością,
- wycofanie społeczne,
- zmniejszona rozmowność.
„Podwójna depresja”
- gdy u osoby cierpiącej na dystymię pojawi się epizod depresji.
