Psychiatria dziecięca Flashcards
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi)
Wg ICD-10 określane jako zaburzenie hiperkinetyczne (F90)
Należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym (F90-F98).
ADHD - 3 grupy objawów
deficyt uwagi + nadruchliwość + impulsywność
ADHD - rozpoznanie
Objawy występują w co najmniej dwóch środowiskach (deficyt uwagi + nadruchliwość + impulsywność), utrzymują się przez minimum 6 miesięcy.
Wykluczyć całościowe zaburzenia rozwojowe, epizod: maniakalny/depresyjny, zaburzenia lękowe.
Zaburzenie musi znacznie wpływać na funkcjonowanie dziecka.
ADHD - epidemiologia
W zależności od użytych kryteriów diagnostycznych rozpowszechnienie: 4-6%.
Początek objawów przed 7. rokiem życia (zazwyczaj przed 5. r.ż.)
Częściej rozpoznawane u chłopców
ADHD - etiologia
Czynniki genetyczne - determinują występowanie w 75% przypadków.
Czynniki epigenetyczne - palenie papierosów, alkoholizm, zażywanie leków przez matkę w ciąży, urazy okołoporodowe, bardzo niska masa urodzeniowa, ekspozycja na ołów.
Czynniki neurorozwojowe – odmienność struktur i funkcji OUN.
ADHD - obraz kliniczny
Nadruchliwość
- jest pobudzone - wierci się, porusza rękami i nogami,
- dziecko nie umie dostosować swojego zachowania do okoliczności,
- nie potrafi „wysiedzieć w jednym miejscu”,
- podczas zabawy często zachowuje się głośno, nie umie odpoczywać w ciszy i spokoju.
ADHD - obraz kliniczny
Zaburzenia uwagi
- koncentruje się tylko na krótko (szczególnie w sytuacjach dla niego nieciekawych),
- łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych, nie potrafi wybrać najistotniejszego w danej sytuacji bodźca,
- przerywa wykonywanie zadań lub obowiązków i nie kończy ich, przechodzi do następnych czynności,
- unika zadań wymagających długotrwałego wysiłku umysłowego,
- podczas nauki, wykonywania obowiązków dziecko nie zwraca uwagi na szczegóły,
- gubi rzeczy,
- często zapomina o codziennych obowiązkach (np. pościeleniu łóżka).
ADHD - obraz kliniczny
Impulsywność
- podejmuje działania bez przewidywania konsekwencji
(wiąże się to z upadkami, urazami), - jest gadatliwe, mówi to co myśli bez zastanowienia,
- w sytuacjach grupowych (np. w grach) nie umie spokojnie czekać na swoją kolej,
- przerywa innym rozmowę lub czynność.
ADHD - przebieg, rokowanie
Początkowo w obrazie klinicznym dominują objawy nadruchliwości i impulsywności.
Gdy dziecko podejmuje obowiązek szkolny - na pierwszy plan wysuwają się objawy deficytu uwagi.
Zaburzenia zachowania współwystępują w 30-80%.
Nadpobudliwość u chłopców jest czynnikiem ryzyka rozwinięcia się osobowości antyspołecznej.
Dzieci te wcześniej kończą edukację szkolną.
Narażenie na urazy i wypadki komunikacyjne.
ADHD - leczenie
Psychoedukacja i interwencje behawioralne.
Psychoterapia poznawcza, trening umiejętności społecznych, zastępowania agresji.
Farmakoterapia:
- gdy powyższe są nieskuteczne,
- w praktyce leki są odstawiane na okres wakacji,
stosuje się monoterapię:
- leki psychostymulujące – 1 rzut: METYLOFENIDAT i dekstramfetamina (mogą wywołać tiki),
- ATOMOKSETYNA (może powodować tachykardię i myśli samobójcze),
- inne: TLPD, bupropion, klonidyna, guanfacyna.
Zaburzenia tikowe (F95) Tiki ruchowe
- spontaniczne nierytmiczne mimowolne ruchy,
- najczęściej dot. twarzy, głowy, szyi, barków, rąk, tułowia,
- mogą być: proste (np. mrużenie oczu) lub złożone (np. wąchanie swoich rąk).
Zaburzenia tikowe (F95) Tiki wokalne
- spontaniczne mimowolne wydawanie dźwięków, słów, zdań,
- proste (np. chrząkanie) lub złożone (np. koprolalia, palilalia).
Zaburzenia tikowe (F95) Tiki czuciowe
- krótkotrwałe doznania somatyczne, zlokalizowane w konkretnej części ciała,
np. mrowienie skóry, swędzenie.
Zaburzenia tikowe - obraz kliniczny
Początek zwykle między 2. a 15. rokiem życia.
Objaw początkowy u 50% to pojedynczy tik ruchowy.
Z wiekiem tiki stabilizują się lub znikają.
Współwystępują z nimi: OCD (20-60%), ADHD (40-70%).
Zaburzenia tikowe - podział
Przemijające - tiki głosowe i/lub ruchowe, co najmniej 1 mies., ale krócej niż 1 rok.
Przewlekłe tiki ruchowe albo wokalne - co najmniej 1 rok
Zespół tików głosowych i ruchowych (zespół Gillesa de la Tourette’a) - dłużej niż 1 rok.
Zaburzenia tikowe - epidemiologia
Przemijające: 3-15%
Przewlekłe ruchowe lub wokalne: 2-5%
Zespół Tourette’a (choroba tikowa): 0,1-0,2%
Zaburzenia tikowe - etiologia
- czynniki genetyczne - wyższa penetracja u chłopców,
- czynniki epigenetyczne związane z ciążą,
- zakażenia (gł. paciorkowce).
Zaburzenia tikowe - leczenie
Psychoedukacja:
- tiki nasilane są przez: zaburzenia snu, kofeinę, substancje dopaminergiczne.
Psychoterapia:
- metody behawioralne, metody relaksacyjne.
Farmakoterapia:
Należy unikać leków psychotropowych u dzieci, czasem jednak jest to konieczne w przypadku uciążliwych tików.
Zaleca się małe dawki leków przeciwpsychotycznych II generacji, np. risperidon
Całościowe zaburzenia rozwoju (F84) – należą do zaburzeń rozwoju psychicznego (F8).
Opóźnienie lub nieprawidłowości w 3 sferach:
- komunikacja,
- interakcje społeczne,
- zachowanie i zabawa.
Z wiekiem u większości dzieci następuje poprawa funkcjonowania wynikająca z uczenia się zachowań społecznych.
U 10-20% - pogorszenie objawów.
Całościowe zaburzenia rozwoju - etiologia
Nieprawidłowy rozwój / wczesne uszkodzenie przez czynniki:
- genetyczne,
- infekcyjne,
- powikłania w ciąży i okołoporodowe.
Wśród wad chromosomalnych najczęstszą przyczyną całościowych zaburzeń rozwoju jest zespół kruchego chromosomu X.
Całościowe zaburzenia rozwoju - obraz kliniczny
Okres niemowlęcy i wczesnodziecięcy
- brak zabaw z naśladowaniem,
- brak dzielenia uwagi (podążania wzrokiem za wzrokiem rodziców),
- brak wskazywania protodeklaratywnego (dziecko nie wskazuje palcem na przedmiot, którym jest zainteresowane),
- obojętność, unikanie kontaktu fizycznego, brak reakcji na głos rodziców,
- nieprawidłowy rozwój mowy: echolaliczna, wymyślanie własnych słów, monotonna – bez intonacji, odwracanie zaimków osobowych,
- część dzieci autystycznych nigdy nie zaczyna mówić.
Całościowe zaburzenia rozwoju - obraz kliniczny
Okres przedszkolny i szkolny
- brak zainteresowania uczestnictwem w zabawach grupowych,
- wąskie zainteresowania,
- stereotypowe zabawy,
- brak rozumienia sytuacji społecznych,
- brak umiejętności podtrzymania rozmowy,
- braki w myśleniu abstrakcyjnym,
- opór przed zmianami.
Autyzm dziecięcy (F84.0)
Objawy ujawniają się przed 3. rokiem życia .
Objawy ze wszystkich 3 grup – upośledzenie: komunikacji, interakcji społecznych, zachowania i zabawy.
Upośledzenie umysłowe w 65-88% przypadków.
Często występują: fobie, zaburzenia snu i odżywiania, (auto-)agresja, napady złości.
Autyzm atypowy (F84.1)
Różni się WIEKIEM w którym się pojawia (zazwyczaj dopiero po 3. roku życia) oraz nie spełnia wszystkich 3 kryteriów diagnostycznych.
Zespół Aspergera (F84.5)
Występują zaburzenia w zakresie interakcji społecznych, zachowania i zabawy - SŁABE zrozumienie stanów psychicznych innych osób.
Przy prawidłowym funkcjonowaniu intelektualnym i bez ewidentnych zaburzeń rozwoju mowy.
Objawy widoczne dopiero w wieku przedszkolnym lub szkolnym.
Nasilone, wyizolowane zainteresowania oraz ograniczone stereotypowe zachowania.
Osoby chore są często postrzegane jako dziwacy, źle wychowane.
Zespół Retta (F84.2)
Uwarunkowany genetycznie - mutacja genu na chrom. X, występuje u dziewczynek, dla chłopców w większości jest wadą letalną.
Początkowo prawidłowy rozwój dziecka, zaburzenia pojawiają się zwykle pomiędzy 7. a 24. miesiącem życia.
Po ok. 5. miesiącach:
- częściowa/całkowita utrata mowy,
- utrata umiejętności lokomocyjnych i posługiwania się rękami - stereotypie (klaskanie, zacieranie)
- zahamowanie wzrostu czaszki
- regres lub zanik umiejętności komunikacyjnych i społecznych
- – 10. rok życia – poprawa kontaktu wzrokowego, maleje obojętność.
U ok. 80% - napady padaczkowe.
Zespół Hellera (Dziecięce Zaburzenie Dezintegracyjne)
2 letni okres prawidłowego rozwoju.
Początek zwykle ostry, przebieg postępujący.
Pierwsze objawy między 3. a 4. rokiem życia - utrata umiejętności w co najmniej 2 obszarach:
- ekspresja i rozumienie mowy,
- zabawa,
- umiejętności społeczne,
- kontrola oddawania moczu i stolca,
- umiejętności ruchowe.
Całościowe zaburzenia rozwojowe - leczenie
- psychoedukacja
- interwencje behawioralne
- leczenie logopedyczne
Farmakoterapia
- jedynie wspomagająco, np. w przypadkach znacznej agresji.
Niepełnosprawność intelektualna (F70)
Zahamowany lub niepełny rozwój umysłowy charakteryzujący się upośledzeniem umiejętności stanowiących o poziomie inteligencji: poznawczych, mowy, motorycznych, społecznych.
W teście Wechslera – IQ poniżej 70 pkt.
(ma znaczenie orientacyjne, niezbędna jest całościowa ocena funkcjonowania).
Niepełnosprawność intelektualna - epidemiologia
Częstość - 1- 3 % populacji.
85% to niepełnosprawność w stopniu lekkim.
Klasyfikacja ICD-10 wciąż jeszcze używa zwrotu “upośledzenie umysłowe”. Należy pamiętać, że nie jest on już stosowany!
Niepełnosprawność intelektualna - etiologia
Czynniki genetyczne
– np. zespół Downa (najczęściej).
Czynniki w okresie ciąży i okołoporodowym
– infekcje, alkoholizm matki, niedotlenienie OUN dziecka.
Czynniki działające we wczesnym okresie rozwojowym
(np. zapalenia mózgu i opon mózgowych, urazy głowy).
Zaniedbania fizyczne, emocjonalne, brak stymulacji rozwoju.
Niepełnosprawność intelektualna - podział
Stopnie:
Lekki (F70), IQ 50-69
Wiek mentalny w dorosłości 9-12 lat.
Umiarkowany (F71), IQ 35-49
Wiek mentalny w dorosłości 6-9 lat
Znaczny (F72), IQ 20-34
Wiek mentalny w dorosłości 3-6 lat
Głęboki (F73), IQ < 20
Wiek mentalny w dorosłości < 3 lat
Niepełnosprawność intelektualna - stopień lekki (F70)
IQ 50-69
Wiek mentalny w dorosłości 9-12 lat.
Niepełnosprawność intelektualna - stopień umiarkowany (F71)
IQ 35-49
Wiek mentalny w dorosłości 6-9 lat
Niepełnosprawność intelektualna - stopień znaczny (F72)
IQ 20-34
Wiek mentalny w dorosłości 3-6 lat
Niepełnosprawność intelektualna - stopień głęboki (F73)
IQ < 20
Wiek mentalny w dorosłości < 3 lat
Niepełnosprawność intelektualna - opis
Przy IQ < 50 częściej występują zaburzenia somatyczne,
np. wady rozwojowe oraz psychiczne.
Zaburzenia psychiczne występują 3-4x częściej:
– zaburzenia zachowania i emocji, nastroju, lękowe, nadruchliwość
- problemem są zaburzenia kontroli impulsów, zachowania agresywne i stereotypowe, także o typie samouszkodzeń.
Niepełnosprawność intelektualna - leczenie
Głównie rehabilitacja.
Psychoedukacja.
Farmakoterapia w zależności od współwystępowania innych zaburzeń, np. agresja - atypowe neuroleptyki.
