Uzależnienia Flashcards
1
Q
Cechy osobowości sprzyjające uzależnieniu
A
- Brak zdolności radzenia sobie ze stresem.
- Nadmierna zależność emocjonalna.
- Trudność w wyrażaniu uczuć.
- Niska samoocena.
- Niepokój w relacjach interpersonalnych.
- Impulsywność.
- Towarzyskość.
- Perfekcjonizm.
- Skłonność do ryzykownych sytuacji.
2
Q
Standardowa dawka alkoholu
A
odpowiednik 10 g czystego 100% alkoholu
- 200 g (200 ml) piwa 5%,
- 100 g wina 10%, 100 ml - 12,5%,
- 25 g (ok 30 ml) wódki 40%.
3
Q
Alkohol - kiedy osiąga najwyższe stężenie we krwi?
A
po 30-60 minutach po spożyciu
4
Q
Szybkość eliminacji alkoholu z organizmu
A
około 0,2 promila na godzinę
5
Q
Ryzykowne spożywanie alkoholu
A
- picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie),
- nie pociąga za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji,
- można oczekiwać pojawienia się konsekwencji, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony.
6
Q
Picie szkodliwe
A
- powoduje szkody zdrowotne, fizyczne, psychiczne, psychologiczne i społeczne,
- nie występuje uzależnienie od alkoholu.
7
Q
Alkoholizm w Polsce - statystyki
A
w Polsce jest ok. 600-800 tys. osób uzależnionych (ok. 2%)
oraz
ponad 2 mln osób pijących alkohol ryzykownie lub szkodliwie (ok. 12-15%).
8
Q
Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu - Skale punktowe / kwestionariusze
A
- MAST
(Michigan Alcohol Screening Test) - CAGE
(4 pytania: Cut down, Annoyed, Guilty, Eye opener) - AUDIT
(the Alcohol Use Disorders Identification Test)
9
Q
Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu - co oznaczyć?
A
- PEth (fosfatydyloetanol),
- GGTP,
- MCV,
- ALT, AST, CDT(transferyna desialowana) - przy spożywaniu podwyższone.
10
Q
Fazy uzależnienia od alkoholu
A
- Wstępna = prealkoholiczna faza objawowa
- Zwiastunowa
- Krytyczna
- Chroniczna
11
Q
Zatrucie alkoholem F10.0 (intoksykacja) - rozpoznanie
A
- Spożycie alkoholu w ostatnim czasie.
- Istotne zmiany w stanie klinicznym i zachowaniu
(agresja, zachowania na tle seksualnym, chwiejność nastroju, upośledzenie osądu).
- Jeden (lub kilka) spośród wymienionych objawów pojawiających się podczas lub krótko po spożyciu alkoholu
(zamazana mowa, pogorszenie koordynacji ruchowej, niestabilny chód, oczopląs, upośledzenie w zakresie uważności i pamięci, stupor/śpiączka).
12
Q
Zatrucie alkoholem F10.0 (intoksykacja) - objawy
A
- Osłabienie krytycyzmu i samokontroli.
- Upośledzenie struktur móżdżku („zalać robaka”).
- Zaburzenie koordynacji ruchowej.
- Zaburzenia funkcji intelektualnych.
- Wzrost drażliwości, wzrost BP i HR (początkowo).
- Spadek BP, HR i temperatury ciała (przy dalszym wzroście promili we krwi).
- Zaburzenia świadomości
(przy dalszym wzroście promili we krwi). - Porażenia ośrodka oddechowego (skrajne przypadki).
13
Q
Upicie patologiczne
A
- intoksykacja przebiegająca odmiennie niż zazwyczaj u danej osoby,
- po relatywnie małych dawkach alkoholu,
- występują czyny gwałtowne,
- bywa zakończone snem terminalnym,
- występuje niepamięć okresu zdarzenia.
14
Q
Uzależnienie od alkoholu F10.2
Potocznie: zespół zależności alkoholowej - ZZA
A
- Silna potrzeba picia (głód alkoholu).
- Upośledzona zdolność kontrolowania picia, np. trudności w unikaniu rozpoczęcia picia oraz w zakończeniu picia.
- Objawy zespołu abstynencyjnego i picie w celu ich złagodzenia.
- Stwierdzenie tolerancji.
Potrzeba picia coraz większych dawek do wywołania efektu powodowanego poprzednio mniejszymi dawkami. - Związane z piciem postępujące zaniedbywanie przyjemności, zainteresowań.
- Picie pomimo wiedzy o jego szkodliwości.
15
Q
Zespół abstynencyjny
A
Objawy pojawiające się po zaprzestaniu picia (po ok. kilku godzinach), gdy poziom alkoholu we krwi spada poniżej poziomu tolerancji.
- drżenie mięśni,
- nadciśnienie,
- gwałtowne bicie serca,
- nudności, wymioty, biegunki
- bezsenność, zaburzenia snu,
- rozszerzenie źrenic,
- wysuszenie śluzówek,
- wzmożona potliwość,
- nastrój drażliwy lub obniżony,
- lęk i tzw. picie na kaca, klinowanie - picie następnego dnia po piciu.
16
Q
Rozpoznanie zespołu uzależnienia
A
Występowanie łączne 3 lub więcej z powyższych 6-ciu objawów
przez co najmniej 1 miesiąc
lub
w przypadku, gdy utrzymywało się KRÓCEJ niż 1 miesiąc,
to występowało w sposób powtarzający się w okresie
12 miesięcy.
17
Q
Uzależnienie od alkoholu F10.2 - typy wg Cloningera
A
Typ 1
Uwarunkowany ŚRODOWISKOWO. Częściej u kobiet.
Początek około 25. rż, cechy osobowości - introwertyczne, neurotyczne, zależne.
SZYBKO prowadzi do poważnych szkód psychicznych i zdrowotnych.
Typ 2
Uwarunkowany GENETYCZNIE. Dziedziczenie w linii męskiej.
Początek około 16. rż, cechy osobowości - antyspołeczne, ekstrawertywne.
Szkody dopiero po DŁUGIM okresie picia.
18
Q
Uzależnienie od alkoholu F10.2 - leczenie farmakologiczne
A
- Disulfiram
- Akamprozat
- Naltrekson
19
Q
Disulfiram
A
blokada dehydrogenazy aldehydowej
↓
toksyczny aldehyd octowy ↑ ↑
↓
FLUSH SYNDROME
(zaczerwienienie twarzy, wzrost HR, spadek CTK, potliwość, wymioty, lęk, bóle głowy, duszność)
20
Q
Akamprozat
A
- wpływa na przekaźnictwo glutaminergiczne
- zmniejsza uczucie głodu alkoholowego
21
Q
Naltrekson
A
- antagonista opioidowy
- zmniejsza nagradzające działanie alkoholu
22
Q
Alkoholowy zespół abstynencyjny F10.3
A
Zespół różnych objawów somatycznych i psychopatologicznych
występujących w kilka godzin po zaprzestaniu / znacznym zredukowaniu przewlekłego picia alkoholu.
Może być powikłany drgawkami lub majaczeniem.
Łagodny, niepowikłany zespół abstynencyjny może się pojawiać nawet po jednorazowym nadużyciu alkoholu.
Mózg człowieka w ciągu zaledwie kilku godzin przyzwyczaja się do obecności alkoholu. Działa wtedy wolniej i staje się mniej reaktywny, co jest odbierane jako zrelaksowanie i rozluźnienie.
Wyłączenie takiego „hamulca” sprawia, że staje się on nadmiernie pobudzony i pojawiają się objawy przeciwne do tych, które występują po spożyciu - drżenie, poczucie nerwowości i roztrzęsienia.
23
Q
Majaczenie alkoholowe F10.4 (delirium tremens) - definicja
A
Ostry stan.
Powikłanie zespołu abstynencyjnego.
Występuje u co najmniej 5% uzależnionych.
Pełen zespół objawów pojawia się po 48-72 godz.
od odstawiania lub zredukowania dawki alkoholu.
Poprzedzone stanem predeliryjnym (objawy zespołu abstynencyjnego z bezsennością i omamami).
24
Q
Majaczenie alkoholowe F10.4 (delirium tremens) - kryteria ICD10
A
- Związek przyczynowy i czasowy między przerwaniem picia lub znacznym zredukowaniem dawki alkoholu a wystąpieniem zaburzeń.
- Stwierdzenie alkoholowych objawów abstynencyjnych oraz objawów typowych dla majaczenia.
- Wykluczenie odstawienia innej substancji psychoaktywnej lub choroby jako przyczyny majaczenia.
25
Majaczenie alkoholowe - Objawy
1. Zaburzenia świadomości
(dezorientacja co do miejsca i czasu).
2. Omamy i iluzje
(głównie wzrokowe).
3. Silne drżenie mięśniowe.
4. Urojenia
(dziania się, prześladowcze).
5. Podniecenie psychoruchowe.
6. Trudności z zaśnięciem albo odwrócony rytm snu i czuwania.
7. Nadaktywność układu autonomicznego
(wzrost: RR, HR, rozszerzenie źrenic).
26
Majaczenie alkoholowe - KLASYCZNA TRIADA
(nie jest konieczna do postawienia rozpoznania)
1. Zaburzenia świadomości
2. Omamy i iluzje
3. Silne drżenie mięśniowe
27
Objaw białej kartki (objaw Reichardta)
chory w sposób spektakularny czyta z niezapisanej, białej kartki lub sufitu po odpowiedniej sugestii badającego
28
Majaczenie alkoholowe F10.4 - charakterystyka
U części chorych pojawia się tzw. objaw białej kartki.
Zaburzenia świadomości mają falujący charakter, nasilają się w nocy.
Skala nasilenia alkoholowego zespołu abstynencyjnego: CIWA-Ar.
Majaczenie jest bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji.
29
Majaczenie alkoholowe F10.4 - leczenie
Benzodiazepiny:
- metodą szybkiego wysycania,
- zazwyczaj 30-60 mg diazepamu najlepiej doustnie
(lub ekwiwalent tej dawki lora-/oksazepamu),
- stosowanie neuroleptyków (np. haloperidolu)
ogranicza się do przypadków z nasilonymi objawami wytwórczymi.
Witamina B1 i B6,
leki przeciwpadaczkowe przy podejrzeniu padaczki alkoholowej.
Płynoterapia i.v.
Uważaj na zbyt szybkie wyrównywanie hiponatremii - ryzyko jatrogennej centralnej mielinolizy mostu!
30
Paranoja alkoholowa - zespół Otella:
- dominują usystematyzowane urojenia niewiary małżeńskiej,
- zachowania agresywne,
- występuje przeważnie u mężczyzn.
31
Przewlekła halucynoza alkoholowa:
- manifestuje się omamami, głównie słuchowymi,
| - wtórne urojenia prześladowcze.
32
Zespół amnestyczny Korsakowa:
- głębokie, trwałe, organiczne upośledzenie mózgu,
- upośledzenie zapamiętywania,
- wypełnianie luk pamięciowych konfabulacjami (chorzy są bezkrytyczni),
- w patogenezie istotną rolę odgrywa niedobór wit. B1,
- współtowarzyszy mu często polineuropatia obwodowa,
- leczenie wit. B1 parenteralnie.
33
Encefalopatia Wernickego - objawy
1. Ostry zespół neurologiczny, stan ciężki.
2. Zmiany otępienne.
3. Polineuropatie.
4. Oczopląs, podwójne widzenie, ataksja.
34
Endogenne opioidy:
enkefaliny, endorfiny i dynorfiny
35
Opiaty
grupa opioidów, która występuje naturalnie w maku i jego przetworach, np. opium (morfina i kodeina).
36
Opioidy - neurobiologia działania
Opioidy działają na receptory opioidowe: μ, κ, δ.
Duża koncentracja receptorów znajduje się w:
- układzie limbicznym,
- podwzgórzu,
- rogach czuciowych,
- przewodzie pokarmowym.
Działają na układ nagrody - powodują euforię!
W rdzeniu przedłużonym hamują ośrodki
oddechowy i krążenia, a także utrzymania czuwania.
37
Opioidy - epidemiologia
W Polsce:
- uzależnionych jest ok. 25-30 tys. osób,
- były przyjmowane najczęściej w postaci „kompotu” (ze słomy makowej) drogą i.v.
Powodują uzależnienie psychiczne i fizyczne.
Duży potencjał uzależniający.
38
Opioidy - drogi podania
Heroina: może być palona, wciągana do nosa, podawana w iniekcji.
Preparaty lecznicze: doustnie, w plastrach, w iniekcjach.
39
Opioidy - działanie
1. Euforia, zmniejszenie lęku i napięcia.
2. Zwężenie źrenic.
3. Przeciwbólowe.
4. Przeciwkaszlowe.
5. Powodują świąd.
6. Nasilają nudności i wymioty.
7. Hamują perystaltykę przewodu pokarmowego.
8. Hamują czynność oddechową.
40
Opioidy - przedawkowanie
1. Apatia, upośledzenie zdolności oceny, pamięci, uwagi.
2. Spowolnienie/pobudzenie psychomotoryczne.
3. Zaburzenia świadomości.
4. Zatrzymanie oddechu przy wyczuwalnym tętnie
(objaw patognomoniczny).
5. Szpilkowate źrenice niereagujące na światło.
6. Bradypnoe , płytki oddech.
7. Bradykardia i hipotensja.
Przedawkowania są częste, gdy próg tolerancji jest niski (np. po odtruciu) lub gdy osoba uzależniona zastosuje „złoty strzał”.
41
Opioidy - leczenie przedawkowania
Nalokson:
- antagonista receptorów opiodowych
- T1/2 wynosi 45 min.,
- fizjologiczny efekt heroiny utrzymuje się 4-6h.
42
Opioidy - zespół abstynencyjny
W przypadku uzależnienia i nagłego odstawienia/zmniejszenia dawki
pojawia się po ok. 6 - 12 h od przyjęcia ostatniej dawki.
Największe nasilenie w 48 - 72 godzinie, ustępuje po 7 - 10 dniach.
Nie jest uważany za stan zagrażający życiu
(w przeciwieństwie do zespołów abstynencyjnych alkoholowych i benzodiazepinowych)
43
Opioidy - zespół abstynencyjny - objawy:
- okres grypopodobny,
- niepokój i pobudzenie psychomotoryczne,
- bezsenność,
- szerokie źrenice,
- wzrost HR i BP ,
- potliwość ,
- biegunka i wymioty ,
- głód narkotykowy.
44
Opioidy - terapia uzależnienia
1. Psychoterapia, grupy samopomocowe.
2. Detoksykacja (leczenie odtruwające) .
3. Leczenie substytucyjne:
- łagodzące objawy abstynencyjne,
- sprzyja kontroli dawek, profilaktyce powikłań infekcyjnych, zmniejszeniu konfliktów z prawem,
- ogranicza ryzykowne zachowania seksualne.
45
Leczenie substytucyjne i detoksykacja:
- metadon – agonista rec. μ,
| - buprenorfina – częściowy agonista rec. μ oraz częściowy antagonista rec. κ.
46
Opioidy - rokowanie
Roczna umieralność wśród uzależnionych: 1-2%.
Najczęstsza przyczyna zgonów – przedawkowanie opiodów.
30-50% zgonów związanych jest z samobójstwem lub
przedawkowaniem.
Wskutek niesterylnych igieł i strzykawek mogą wystąpić odczyny zapalne żył i zakażenia wirusowe - HBV, HCV, HIV.
47
Zab. psychiczne i zachowania spowodowane używaniem kanabinoli F12
Główną substancją czynną jest THC (delta-9-tetrahydrokannabinol).
Należą do najczęściej używanych nielegalnych substancji psychoaktywnych - ok. 17% badanych w Polsce potwierdziło używanie ich kiedykolwiek w życiu.
Pospolity „joint” zawiera ok. 2-6% THC.
Olej haszyszowy zawiera >50% THC.
Mogą być palone, spożywane doustnie z pokarmem lub w postaci naparu.
48
THC - neurobiologia działania
Większość THC wchłania się w górnych drogach oddechowych.
Kumuluje się w tkance tłuszczowej, dlatego może być wykryty w organizmie nawet miesiąc po użyciu.
THC prowadzi do zwiększenia uwalniania dopaminy przez neurony nakrywki brzusznej.
Wiąże się z receptorami kannabinoidowymi (CB) ,
które znajdują się m.in. w korze mózgu, hipokampie i pniu mózgu w obszarach odpowiedzialnych za np.:
- odczuwanie przyjemności,
- pamięć, myślenie, koncentrację,
- percepcję czasu,
- koordynację ruchową.
49
Kanabinole - objawy
Efekt pojawia się szybko po inhalacji i utrzymuje się przez ok. 1 - 6 h.
1. Zaczerwienienie spojówek.
2. Wzrost HR i obniżenie BP.
3. Zwiększenie apetytu.
4. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi i koordynacji.
5. Suchość śluzówek, kaszel.
6. Objawy psychiczne są zależne od wyjściowego samopoczucia:
- rozluźnienie, dobrostan ,
- „wyostrzenie zmysłów”,
- lęk i podejrzliwość,
- halucynacje wzrokowe i słuchowe,
- zaburzone myślenie i pamięć.
W przypadku spożycia ciasteczek haszyszowych
efekt jest nieprzewidywalny, może być intensywny i długo utrzymujący się.
50
Kanabinole - zespół abstynencyjny
Początek po ok. 24 h od ostatniego użycia, ma największe nasilenie w ciągu pierwszych 3 dni,
trwa ok. 2 tygodni.
Ma łagodny przebieg - wynika to z faktu, że kanabinoidy kumulują się w tkance tłuszczowej i uwalniają się z niej przez wiele dni, co łagodzi objawy.
Objawy:
- głód psychiczny kanabinoli,
- rozdrażnienie,
- bezsenność,
- lęk,
- spadek łaknienia.
51
Kanabinole - uzależnienie
Uzależniają przede wszystkim psychicznie .
Mają relatywnie mały potencjał uzależniający.
Dotyczy ok. 10 % używających.
Używający codziennie uzależniają się częściej - 25-50 %.
Zaczynający wcześniej (jako nastolatki) – 17 %.
52
Kanabinole - powikłania
Jointy prowadzą do osadzania się o 1/3 substancji smolistych więcej niż w przypadku palenia papierosów i zwiększają ryzyko raka nosogardła, raka płuc oraz choroby wieńcowej (są palone bez filtra, używający głęboko się zaciągają i długo trzymają dym w płucach).
Niektórzy uważają, że ich używanie podwaja ryzyko
rozwoju schizofrenii.
(szczególnie u osób z predyspozycją do schizofrenii,
które zaczynają stosować kanabinole przed 15. rokiem życia).
53
Kanabinole - leczenie
Jedyną terapią uzależnienia jest psychoterapia.
54
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem lekówuspokajających i nasennych F13
Benzodiazepiny
Niebenzodiazepinowe leki nasenne
Barbiturany
55
Benzodiazepiny (BZD)
- stanowią w Polsce 2-gą co do częstości zalecania grupę leków (po lekach przepisywanych z powodów sercowo-naczyniowych),
- pierwsza benzodiazepina na rynku farmaceutycznym to chlordiazepoksyd.
56
Niebenzodiazepinowe leki nasenne
- zolpidem, zopiklon i zaleplon,
| - również mają potencjał uzależniający i są często nadużywane.
57
Barbiturany
- mają większy potencjał uzależniający i toksyczny niż BDZ (zostały przez nie wyparte),
- podobnie jak BDZ wykazują krzyżową reakcję z alkoholem.
58
Benzodiazepiny - neurobiologia działania
Najczęściej są spożywane doustnie, ale dostępne są też w postaci dożylnej i domięśniowej.
Po podaniu doustnym ich biodostępność jest prawie całkowita.
Maksymalne stężenie w surowicy osiągają po 30-90 min.
Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach i łatwo przenikają barierę krew-mózg, łożyskową i do mleka matki.
Ulegają przemianom metabolicznym w wątrobie.
59
Benzodiazepiny - neurobiologia działania
Działają na receptor BDZ związany z receptorem GABA-A i wzmacniają odpowiedź tego receptora na działanie GABA (hiperpolaryzacja), czyli zwiększają aktywność układu GABA-ergicznego i działanie hamujące na OUN .
60
BZD - 5 podstawowych obszarów działania:
- uspokajające,
- nasenne,
- przeciwlękowe,
- przeciwdrgawkowe,
- zmniejszające napięcie mięśniowe.
61
Benzodiazepiny - intoksykacja
1. Senność aż do śpiączki.
2. Odprężenie, czasem euforia.
3. Ustąpienie lęku.
4. Upośledzenie pamięci i uwagi.
5. Ataksja, niepewny chód.
6. Zaburzenia równowagi.
7. Obniżenie napięcia mięśniowego.
8. Spadek BP.
9. Bełkotliwa mowa.
10. Oczopląs.
11. Zaburzenia oddychania, aż do depresji ośrodka oddechowego.
62
Benzodiazepiny - co zwiększa ryzyko uzależnienia?
- stosowanie dużej dawki,
- długi okres przyjmowania leku,
- krótszy okres półtrwania leku,
- uzależnienie od substancji psychoaktywnych w przeszłości,
- przewlekła dysforia,
- bezsenność i żywe marzenia senne,
- niskie poczucie własnej wartości, oczekiwanie katastrofy,
- osobowość bierno-zależna,
- płeć żeńska.
63
Benzodiazepiny - uzależnienie
Uzależnienie występuje u ok. 9% użytkowników.
Uzależniają fizycznie i psychicznie.
Tolerancja na działanie uspokajające zaczyna się rozwijać po 2-3 dniach stosowania i wyraźna staje się już w drugim tygodniu.
64
Benzodiazepiny - zespół abstynencyjny
Stwierdza się go częściej podczas stosowania krótko działających, o dużej sile działania.
Pojawia się zwykle po 2-3 dniach od ostatniej dawki,
maksymalne nasilenie osiąga 7.-10. dnia.
Trwa od kilku dni do kilku tygodni.
Może być groźny dla życia.
65
Benzodiazepiny - zespół abstynencyjny - objawy:
- niepokój i lęk
(mylony z lękiem pierwotnym),
- nadwrażliwość na bodźce słuchowe i światło,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- wzrost HR i BP,
- wzmożona potliwość,
- napady drgawkowe, majaczenie
66
Benzodiazepiny - terapia uzależnienia
Detoksykacja - zamiana leku na preparat o długim okresie półtrwania i stopniowe obniżanie dawki leku (np. o 5-10% na tydzień).
Skala Tyrera - określa sztywny okres redukcji leku
(korzystniejsze jest podejście bardziej dynamiczne i indywidualne).
```
Pomocniczo działające leki:
- karbamazepina,
- walproiniany,
- leki przeciwdepresyjne
(przy współwystępujących zaburzeniach depresyjno-lękowych).
```
Psychoterapia.
67
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem kokainy (F14) oraz innych stymulantów, w tym kofeiny (F15)
Amfetamina - syntetyk, Polska jest jednym z ważniejszych europejskich producentów,
Metamfetamina - pochodna amfetaminy,
Kokaina - alkaloid pozyskiwany z liści koki,
MDMA (3,4-metylenodioxy-N-methylamfetamina, czyli ECSTASY),
Pseudoefedryna
68
Amfetamina
- przyjmowana doustnie, dożylnie, palona, wdychana przez nos,
- zwiększa wydzielanie i hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, powoduje stymulację układu nagrody w OUN (euforia i uzależnienie),
- hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny (działa sympatykomimetycznie) i serotoniny.
69
Kokaina
- przyjmowana donosowo, doustnie, dożylnie (rzadko), palona („crack” – krystaliczna forma kokainy, palona, działa bardzo silnie),
- zwiększa wydzielanie i hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, powoduje stymulację układu nagrody w OUN (euforia i uzależnienie).
- hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny (działa sympatykomimetycznie) i serotoniny,
- hamuje MAO i blokuje szybkie kanały sodowe
(analgezja miejscowa, poszerzenie QRS).
70
Stymulanty - neurobiologia działania
Najczęstszym modelem przyjmowania są epizody intensywnego używania (przewlekłe przyjmowanie wyczerpuje organizm).
71
Stymulanty - działanie
1. Podwyższenie nastroju i euforia.
2. Zwiększenie energii, pewności siebie i czujności.
3. Zniesienie zmęczenia.
4. Wzrost napędu, pobudzenie, słowotok.
5. Obniżenie progu agresji.
6. Zmniejszenie apetytu.
7. Niekiedy iluzje, omamy, urojenia, lęk i napady paniki.
8. Wzrost BP i HR, temperatury ciała.
9. Skurcz naczyń wieńcowych.
10. Rozszerzenie źrenic.
11. Rozkurcz oskrzeli.
72
Stymulanty - zespół abstynencyjny
1. Depresja.
2. Dysforia.
3. Niepokój i lęk.
4. Zmęczenie.
5. Zaburzenia snu
(senność, nasilenie fazy REM z odbicia, żywe marzenia senne).
6. Głód substancji.
73
Stymulanty - uzależnienie
Stymulanty uzależniają psychicznie.
17 % używających kokainę uzależnia się od niej.
74
Stymulanty - przedawkowanie
Wywołuje aktywację układu współczulnego
(tachykardia, arytmia, nadciśnienie, hipertermia).
Czasami może również powodować objawy zespołu serotoninergicznego.
75
Stymulanty - leczenie
Psychoterapia uzależnienia.
U silnie pobudzonego pacjenta można zastosować
benzodiazepiny, a w przypadku nasilonych objawów depresyjnych – leki przeciwdepresyjne.
76
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem halucynogenów (F16)
LSD (dietylamid kwasu lizergowego),
Ketamina,
Psylocybina (grzyby halucynogenne),
Meskalina
Fencyklidyna
MDMA (ecstasy)
Ayahuasca
77
LSD
- najczęściej przyjmowany doustnie (ssanie/lizanie bibułki),
- początek działania po 30-90 min. od przyjęcia i utrzymuje się przez 3-12h,
- efekt halucynogenny jest związany z agonistycznym działaniem na receptor serotoninowy 5-HT2A ,
- działa również stymulująco przez zwiększone uwalnianie dopaminy ,
- tolerancja rozwija się bardzo szybko z powodu zmniejszenia wrażliwości receptorów (nie rozwija się zależność fizyczna) .
78
Psylocybina
- początek działania ok. 30-60 min. po spożyciu i utrzymuje się przez 4-8h,
- efekt halucynogenny jest związany z agonistycznym działaniem na receptor serotoninowy 5-HT1A.
79
Ketamina
- wykazuje znaczny efekt „pierwszego przejścia”, dlatego najczęściej jest przyjmowana w iniekcji lub donosowo,
- jest antagonistą receptorów NMDA (podobnie jak fencyklidyna),
- ma działanie sympatykomimetyczne i przeciwbólowe .
80
Halucynogeny - objawy
1. Omamy
(głównie wzrokowe, ale też słuchowe, dotykowe).
2. Zniekształcenia spostrzegania
(np. dźwięki są widziane, kolory słyszane).
3. Euforia, ale możliwe są również wahania nastroju.
4. Urojenia.
5. Lęk i napad paniki - „bad trip”
(działanie na układ współczulny).
6. Wzrost: temperatury ciała, potliwości.
7. Wzrost: BP i HR.
8. Rozszerzenie źrenic.
9. Drżenie mięśniowe.
10. Nudności i wymioty.
11. Oczopląs obrotowy po fencyklidynie.
81
„ Flashbacks”
Epizody, podczas których wracają wcześniejsze przeżycia towarzyszące przyjęciu LSD, niezwiązane z aktualnym użyciem substancji (u ok. 15% użytkowników LSD).
82
Halucynogeny - uzależnienie
Nie rozwija się zależność fizyczna, użytkownicy nierzadko sami przerywają przyjmowanie.
Przewlekłe używanie wiąże się z uzależnieniem psychicznym (chęć i dążenie do zdobywania tych środków i bycia pod ich wpływem).
Nie opisano zespołu abstynencyjnego.
83
Halucynogeny - leczenie
Psychoterapia w przypadku uzależnienia.
Niekiedy konieczne jest podanie benzodiazepin lub małych dawek atypowych neuroleptyków.
84
Skala Fagerstroma
do oceny uzależnienia on nikotyny i jego głębokości
Suma punktów 0 - 3 świadczy o niskim stopniu uzależnienia od nikotyny.
Suma punktów 4 - 6 świadczy o średnim stopniu uzależnienia od nikotyny.
Suma punktów 7 - 10 świadczy o silnym stopniu uzależnienia od nikotyny.
85
Skala Schneider
do oceny motywacji do zaprzestania palenia
Przy sumie punktów ≥ 7 osoba paląca ma więcej szans na porzucenie nałogu.
Przy sumie punktów < 7 osobie palącej trzeba pomóc w zwiększeniu motywacji.
86
Palenie tytoniu - neurobiologia działania
Po wypaleniu 1-go papierosa wchłania się 1-2 mg nikotyny (ok. 30% zawartości), reszta ulega spaleniu.
Dawka śmiertelna nikotyny: 50-75 mg.
Nikotyna jest szybko metabolizowana, unieczynniana w wątrobie i wydalana z moczem (po 2h od wypalenia 3 papierosów, 90% wchłoniętej nikotyny rozkłada się lub wydala).
Małe dawki nikotyny pobudzają receptory cholinergiczne N w zwojach autonomicznych i rdzeniu nadnerczy, wywołując sympatykotonię i katecholaminemię (działanie stymulujące – rozszerzenie źrenic, zanik głodu).
Ośrodkowe pobudzenie jest odczuwane jako miłe pobudzenie lub uspokojenie w zależności od stanu emocjonalnego.
Nikotyna pobudza układ nagrody (pobudzenie wydzielania dopaminy).
87
Palenie tytoniu - zatrucia
Ostre zatrucie nikotyną może spowodować:
- porażenie ośrodka oddechowego,
- zaburzenia czynności serca i zgon.
Najczęstsze jest przewlekłe zatrucie dymem tytoniowym
(będące czynnikiem ryzyka wielu nowotworów).
88
Palenie tytoniu - objawy odstawienne
1. Głód papierosa
2. Wzrost napięcia
3. Niepokój
4. Agresywność
5. Trudności w koncentracji uwagi
6. Depresyjność
7. Bezsenność
8. Zwiększone łaknienie
9. Spadek BP i HR
10. Zmiany EKG
11. Spadek: kortyzolu i katecholamin
12. Wzrost m.c.
13. Zaburzenia pamięci
(są najsilniejsze w ciągu pierwszego miesiąca od rzucenia palenia, potem stopniowo ustępują).
89
Palenie tytoniu - leczenie uzależnienia
32% używających się uzależnia.
Osobie uzależnionej należy zapewnić wsparcie metodą 5P.
Skuteczna jest terapia substytucyjna nikotyną
(np. w postaci gumy do żucia).
Bupropion:
- hamuje wychwyt zwrotny D i NA,
- zmniejsza przyrost masy ciała w czasie abstynencji,
- można go stosować jeszcze w czasie palenia.
Psychoterapia.
90
Minimalna interwencja przeciwnikotynowa - metoda 5P
```
Pytaj,
Poradź,
Planuj,
Pomóż,
Pamiętaj.
```
Po zastosowaniu interwencji minimalnej (5P) całkowite zaprzestanie palenia (abstynencja przez rok) uzyskuje się u 5–10% palących.
91
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem lotnych rozpuszczalników (F18) - Definicja
Są zawarte w ogólnodostępnych artykułach gospodarstwa domowego: klejach, rozpuszczalnikach, farbach, markerach.
Butan, etylobenzen, ksylen, toluen, trójchloroetylen, aceton, eter, butapren…
Są tanie i łatwo dostępne – są używane przez dzieci i nastolatki (ok. 10–14 lat), często w grupie, np. po lekcjach.
Tzw. „wąchanie kleju”.
92
Lotne rozpuszczalniki - drogi przyjmowania
Sposoby przyjmowania:
- wdychanie par rozpuszczalnika z plastikowej torebki,
- wdychanie ze szmatki nasączonej rozpuszczalnikiem,
- w aerozolu.
Wdychane substancje łatwo przenikają przez:
- błony śluzowe nosa i pozostałych odcinków układu oddechowego,
- barierę krew-mózg.
93
Lotne rozpuszczalniki - neurobiologia działania
Cechują się dużym powinowactwem do struktur mózgu bogatych w lipidy (błon komórek nerwowych i glejowych).
Działają tłumiąco na OUN przez wpływ na układ GABA.
94
Lotne rozpuszczalniki - objawy
1. Działają szybko, efekt utrzymuje się ok. 30 min.
2. Euforia
3. Halucynacje
4. Lęk
5. Niewyraźna mowa
6. Agresja
7. Zaburzenia koordynacji
8. Oczopląs
9. Zaburzenia świadomości
10. Światłowstręt, nieostre widzenie
11. Ból i zawroty głowy
12. Wzrost HR
13. Nudności, wymioty
14. Katar, podrażnienie spojówek, łzawienie
95
Lotne rozpuszczalniki - zespół abstynencyjny
U ok. 50% uzależnionych, po 2-5 dniach od odstawienia.
Objawy:
- bezsenność,
- drażliwość, napady złości, przygnębienie,
- niepokój,
- uczucie wyczerpania,
- halucynacje,
- drżenia i kurcze mięśniowe,
- nudności i bóle brzucha,
- bóle głowy.
Najczęściej objawy są niespecyficzne i słabo wyrażone.
Rzadko:
- objawy psychotyczne
(np. majaczenie po odstawieniu toluenu).
Zaburzenia nastroju i snu mogą utrzymywać się do kilku tygodni.
96
Lotne rozpuszczalniki - powikłania
Uzależnia się ok. 4% używających.
Przewlekłe przyjmowanie prowadzi do uszkodzenia wątroby, neuropatii obwodowych, zespołu móżdżkowego.
Wśród 15-latków
- 10% wszystkich zgonów spowodowanych jest
przyjmowaniem substancji wziewnych.
- 20% wszystkich zgonów - zachowaniem gwałtownym
związanym z ich przyjmowaniem.
Częstsze zgony są wśród chłopców.
97
Lotne rozpuszczalniki - leczenie
Psychoterapia.
98
Zaburzenia psychotyczne związane z używaniem SPA
Objawy mogą występować w trakcie przyjmowania SPA
lub wkrótce po odstawieniu:
- omamy (zwykle słuchowe), nieprawidłowe utożsamianie osób, nastawienie ksobne, urojenia paranoidalne (prześladowcze), zaburzenia psychomotoryczne (pobudzenie, osłupienie), zaburzenia afektu, zwykle bez zaburzeń świadomości.
Kryteria diagnostyczne:
1. Początek w okresie przyjmowania substancji lub do 2 tygodni od zakończenia przyjmowania
2. Objawy trwają > 48 godzin, czas trwania zaburzenia ≤ 6 miesięcy
