Uzależnienia Flashcards
Cechy osobowości sprzyjające uzależnieniu
- Brak zdolności radzenia sobie ze stresem.
- Nadmierna zależność emocjonalna.
- Trudność w wyrażaniu uczuć.
- Niska samoocena.
- Niepokój w relacjach interpersonalnych.
- Impulsywność.
- Towarzyskość.
- Perfekcjonizm.
- Skłonność do ryzykownych sytuacji.
Standardowa dawka alkoholu
odpowiednik 10 g czystego 100% alkoholu
- 200 g (200 ml) piwa 5%,
- 100 g wina 10%, 100 ml - 12,5%,
- 25 g (ok 30 ml) wódki 40%.
Alkohol - kiedy osiąga najwyższe stężenie we krwi?
po 30-60 minutach po spożyciu
Szybkość eliminacji alkoholu z organizmu
około 0,2 promila na godzinę
Ryzykowne spożywanie alkoholu
- picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie),
- nie pociąga za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji,
- można oczekiwać pojawienia się konsekwencji, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony.
Picie szkodliwe
- powoduje szkody zdrowotne, fizyczne, psychiczne, psychologiczne i społeczne,
- nie występuje uzależnienie od alkoholu.
Alkoholizm w Polsce - statystyki
w Polsce jest ok. 600-800 tys. osób uzależnionych (ok. 2%)
oraz
ponad 2 mln osób pijących alkohol ryzykownie lub szkodliwie (ok. 12-15%).
Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu - Skale punktowe / kwestionariusze
- MAST
(Michigan Alcohol Screening Test) - CAGE
(4 pytania: Cut down, Annoyed, Guilty, Eye opener) - AUDIT
(the Alcohol Use Disorders Identification Test)
Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu - co oznaczyć?
- PEth (fosfatydyloetanol),
- GGTP,
- MCV,
- ALT, AST, CDT(transferyna desialowana) - przy spożywaniu podwyższone.
Fazy uzależnienia od alkoholu
- Wstępna = prealkoholiczna faza objawowa
- Zwiastunowa
- Krytyczna
- Chroniczna
Zatrucie alkoholem F10.0 (intoksykacja) - rozpoznanie
- Spożycie alkoholu w ostatnim czasie.
- Istotne zmiany w stanie klinicznym i zachowaniu
(agresja, zachowania na tle seksualnym, chwiejność nastroju, upośledzenie osądu).
- Jeden (lub kilka) spośród wymienionych objawów pojawiających się podczas lub krótko po spożyciu alkoholu
(zamazana mowa, pogorszenie koordynacji ruchowej, niestabilny chód, oczopląs, upośledzenie w zakresie uważności i pamięci, stupor/śpiączka).
Zatrucie alkoholem F10.0 (intoksykacja) - objawy
- Osłabienie krytycyzmu i samokontroli.
- Upośledzenie struktur móżdżku („zalać robaka”).
- Zaburzenie koordynacji ruchowej.
- Zaburzenia funkcji intelektualnych.
- Wzrost drażliwości, wzrost BP i HR (początkowo).
- Spadek BP, HR i temperatury ciała (przy dalszym wzroście promili we krwi).
- Zaburzenia świadomości
(przy dalszym wzroście promili we krwi). - Porażenia ośrodka oddechowego (skrajne przypadki).
Upicie patologiczne
- intoksykacja przebiegająca odmiennie niż zazwyczaj u danej osoby,
- po relatywnie małych dawkach alkoholu,
- występują czyny gwałtowne,
- bywa zakończone snem terminalnym,
- występuje niepamięć okresu zdarzenia.
Uzależnienie od alkoholu F10.2
Potocznie: zespół zależności alkoholowej - ZZA
- Silna potrzeba picia (głód alkoholu).
- Upośledzona zdolność kontrolowania picia, np. trudności w unikaniu rozpoczęcia picia oraz w zakończeniu picia.
- Objawy zespołu abstynencyjnego i picie w celu ich złagodzenia.
- Stwierdzenie tolerancji.
Potrzeba picia coraz większych dawek do wywołania efektu powodowanego poprzednio mniejszymi dawkami. - Związane z piciem postępujące zaniedbywanie przyjemności, zainteresowań.
- Picie pomimo wiedzy o jego szkodliwości.
Zespół abstynencyjny
Objawy pojawiające się po zaprzestaniu picia (po ok. kilku godzinach), gdy poziom alkoholu we krwi spada poniżej poziomu tolerancji.
- drżenie mięśni,
- nadciśnienie,
- gwałtowne bicie serca,
- nudności, wymioty, biegunki
- bezsenność, zaburzenia snu,
- rozszerzenie źrenic,
- wysuszenie śluzówek,
- wzmożona potliwość,
- nastrój drażliwy lub obniżony,
- lęk i tzw. picie na kaca, klinowanie - picie następnego dnia po piciu.
Rozpoznanie zespołu uzależnienia
Występowanie łączne 3 lub więcej z powyższych 6-ciu objawów
przez co najmniej 1 miesiąc
lub
w przypadku, gdy utrzymywało się KRÓCEJ niż 1 miesiąc,
to występowało w sposób powtarzający się w okresie
12 miesięcy.
Uzależnienie od alkoholu F10.2 - typy wg Cloningera
Typ 1
Uwarunkowany ŚRODOWISKOWO. Częściej u kobiet.
Początek około 25. rż, cechy osobowości - introwertyczne, neurotyczne, zależne.
SZYBKO prowadzi do poważnych szkód psychicznych i zdrowotnych.
Typ 2
Uwarunkowany GENETYCZNIE. Dziedziczenie w linii męskiej.
Początek około 16. rż, cechy osobowości - antyspołeczne, ekstrawertywne.
Szkody dopiero po DŁUGIM okresie picia.
Uzależnienie od alkoholu F10.2 - leczenie farmakologiczne
- Disulfiram
- Akamprozat
- Naltrekson
Disulfiram
blokada dehydrogenazy aldehydowej
↓
toksyczny aldehyd octowy ↑ ↑
↓
FLUSH SYNDROME
(zaczerwienienie twarzy, wzrost HR, spadek CTK, potliwość, wymioty, lęk, bóle głowy, duszność)
Akamprozat
- wpływa na przekaźnictwo glutaminergiczne
- zmniejsza uczucie głodu alkoholowego
Naltrekson
- antagonista opioidowy
- zmniejsza nagradzające działanie alkoholu
Alkoholowy zespół abstynencyjny F10.3
Zespół różnych objawów somatycznych i psychopatologicznych
występujących w kilka godzin po zaprzestaniu / znacznym zredukowaniu przewlekłego picia alkoholu.
Może być powikłany drgawkami lub majaczeniem.
Łagodny, niepowikłany zespół abstynencyjny może się pojawiać nawet po jednorazowym nadużyciu alkoholu.
Mózg człowieka w ciągu zaledwie kilku godzin przyzwyczaja się do obecności alkoholu. Działa wtedy wolniej i staje się mniej reaktywny, co jest odbierane jako zrelaksowanie i rozluźnienie.
Wyłączenie takiego „hamulca” sprawia, że staje się on nadmiernie pobudzony i pojawiają się objawy przeciwne do tych, które występują po spożyciu - drżenie, poczucie nerwowości i roztrzęsienia.
Majaczenie alkoholowe F10.4 (delirium tremens) - definicja
Ostry stan.
Powikłanie zespołu abstynencyjnego.
Występuje u co najmniej 5% uzależnionych.
Pełen zespół objawów pojawia się po 48-72 godz.
od odstawiania lub zredukowania dawki alkoholu.
Poprzedzone stanem predeliryjnym (objawy zespołu abstynencyjnego z bezsennością i omamami).
Majaczenie alkoholowe F10.4 (delirium tremens) - kryteria ICD10
- Związek przyczynowy i czasowy między przerwaniem picia lub znacznym zredukowaniem dawki alkoholu a wystąpieniem zaburzeń.
- Stwierdzenie alkoholowych objawów abstynencyjnych oraz objawów typowych dla majaczenia.
- Wykluczenie odstawienia innej substancji psychoaktywnej lub choroby jako przyczyny majaczenia.
Majaczenie alkoholowe - Objawy
- Zaburzenia świadomości
(dezorientacja co do miejsca i czasu). - Omamy i iluzje
(głównie wzrokowe). - Silne drżenie mięśniowe.
- Urojenia
(dziania się, prześladowcze). - Podniecenie psychoruchowe.
- Trudności z zaśnięciem albo odwrócony rytm snu i czuwania.
- Nadaktywność układu autonomicznego
(wzrost: RR, HR, rozszerzenie źrenic).
Majaczenie alkoholowe - KLASYCZNA TRIADA
(nie jest konieczna do postawienia rozpoznania)
- Zaburzenia świadomości
- Omamy i iluzje
- Silne drżenie mięśniowe
Objaw białej kartki (objaw Reichardta)
chory w sposób spektakularny czyta z niezapisanej, białej kartki lub sufitu po odpowiedniej sugestii badającego
Majaczenie alkoholowe F10.4 - charakterystyka
U części chorych pojawia się tzw. objaw białej kartki.
Zaburzenia świadomości mają falujący charakter, nasilają się w nocy.
Skala nasilenia alkoholowego zespołu abstynencyjnego: CIWA-Ar.
Majaczenie jest bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji.
Majaczenie alkoholowe F10.4 - leczenie
Benzodiazepiny:
- metodą szybkiego wysycania,
- zazwyczaj 30-60 mg diazepamu najlepiej doustnie
(lub ekwiwalent tej dawki lora-/oksazepamu),
- stosowanie neuroleptyków (np. haloperidolu)
ogranicza się do przypadków z nasilonymi objawami wytwórczymi.
Witamina B1 i B6,
leki przeciwpadaczkowe przy podejrzeniu padaczki alkoholowej.
Płynoterapia i.v.
Uważaj na zbyt szybkie wyrównywanie hiponatremii - ryzyko jatrogennej centralnej mielinolizy mostu!
Paranoja alkoholowa - zespół Otella:
- dominują usystematyzowane urojenia niewiary małżeńskiej,
- zachowania agresywne,
- występuje przeważnie u mężczyzn.
Przewlekła halucynoza alkoholowa:
- manifestuje się omamami, głównie słuchowymi,
- wtórne urojenia prześladowcze.
Zespół amnestyczny Korsakowa:
- głębokie, trwałe, organiczne upośledzenie mózgu,
- upośledzenie zapamiętywania,
- wypełnianie luk pamięciowych konfabulacjami (chorzy są bezkrytyczni),
- w patogenezie istotną rolę odgrywa niedobór wit. B1,
- współtowarzyszy mu często polineuropatia obwodowa,
- leczenie wit. B1 parenteralnie.
Encefalopatia Wernickego - objawy
- Ostry zespół neurologiczny, stan ciężki.
- Zmiany otępienne.
- Polineuropatie.
- Oczopląs, podwójne widzenie, ataksja.
Endogenne opioidy:
enkefaliny, endorfiny i dynorfiny
Opiaty
grupa opioidów, która występuje naturalnie w maku i jego przetworach, np. opium (morfina i kodeina).
Opioidy - neurobiologia działania
Opioidy działają na receptory opioidowe: μ, κ, δ.
Duża koncentracja receptorów znajduje się w:
- układzie limbicznym,
- podwzgórzu,
- rogach czuciowych,
- przewodzie pokarmowym.
Działają na układ nagrody - powodują euforię!
W rdzeniu przedłużonym hamują ośrodki
oddechowy i krążenia, a także utrzymania czuwania.
Opioidy - epidemiologia
W Polsce:
- uzależnionych jest ok. 25-30 tys. osób,
- były przyjmowane najczęściej w postaci „kompotu” (ze słomy makowej) drogą i.v.
Powodują uzależnienie psychiczne i fizyczne.
Duży potencjał uzależniający.
Opioidy - drogi podania
Heroina: może być palona, wciągana do nosa, podawana w iniekcji.
Preparaty lecznicze: doustnie, w plastrach, w iniekcjach.
Opioidy - działanie
- Euforia, zmniejszenie lęku i napięcia.
- Zwężenie źrenic.
- Przeciwbólowe.
- Przeciwkaszlowe.
- Powodują świąd.
- Nasilają nudności i wymioty.
- Hamują perystaltykę przewodu pokarmowego.
- Hamują czynność oddechową.
Opioidy - przedawkowanie
- Apatia, upośledzenie zdolności oceny, pamięci, uwagi.
- Spowolnienie/pobudzenie psychomotoryczne.
- Zaburzenia świadomości.
- Zatrzymanie oddechu przy wyczuwalnym tętnie
(objaw patognomoniczny). - Szpilkowate źrenice niereagujące na światło.
- Bradypnoe , płytki oddech.
- Bradykardia i hipotensja.
Przedawkowania są częste, gdy próg tolerancji jest niski (np. po odtruciu) lub gdy osoba uzależniona zastosuje „złoty strzał”.
Opioidy - leczenie przedawkowania
Nalokson:
- antagonista receptorów opiodowych
- T1/2 wynosi 45 min.,
- fizjologiczny efekt heroiny utrzymuje się 4-6h.
Opioidy - zespół abstynencyjny
W przypadku uzależnienia i nagłego odstawienia/zmniejszenia dawki
pojawia się po ok. 6 - 12 h od przyjęcia ostatniej dawki.
Największe nasilenie w 48 - 72 godzinie, ustępuje po 7 - 10 dniach.
Nie jest uważany za stan zagrażający życiu
(w przeciwieństwie do zespołów abstynencyjnych alkoholowych i benzodiazepinowych)
Opioidy - zespół abstynencyjny - objawy:
- okres grypopodobny,
- niepokój i pobudzenie psychomotoryczne,
- bezsenność,
- szerokie źrenice,
- wzrost HR i BP ,
- potliwość ,
- biegunka i wymioty ,
- głód narkotykowy.
Opioidy - terapia uzależnienia
- Psychoterapia, grupy samopomocowe.
- Detoksykacja (leczenie odtruwające) .
- Leczenie substytucyjne:
- łagodzące objawy abstynencyjne,
- sprzyja kontroli dawek, profilaktyce powikłań infekcyjnych, zmniejszeniu konfliktów z prawem,
- ogranicza ryzykowne zachowania seksualne.
Leczenie substytucyjne i detoksykacja:
- metadon – agonista rec. μ,
- buprenorfina – częściowy agonista rec. μ oraz częściowy antagonista rec. κ.
Opioidy - rokowanie
Roczna umieralność wśród uzależnionych: 1-2%.
Najczęstsza przyczyna zgonów – przedawkowanie opiodów.
30-50% zgonów związanych jest z samobójstwem lub
przedawkowaniem.
Wskutek niesterylnych igieł i strzykawek mogą wystąpić odczyny zapalne żył i zakażenia wirusowe - HBV, HCV, HIV.
Zab. psychiczne i zachowania spowodowane używaniem kanabinoli F12
Główną substancją czynną jest THC (delta-9-tetrahydrokannabinol).
Należą do najczęściej używanych nielegalnych substancji psychoaktywnych - ok. 17% badanych w Polsce potwierdziło używanie ich kiedykolwiek w życiu.
Pospolity „joint” zawiera ok. 2-6% THC.
Olej haszyszowy zawiera >50% THC.
Mogą być palone, spożywane doustnie z pokarmem lub w postaci naparu.
THC - neurobiologia działania
Większość THC wchłania się w górnych drogach oddechowych.
Kumuluje się w tkance tłuszczowej, dlatego może być wykryty w organizmie nawet miesiąc po użyciu.
THC prowadzi do zwiększenia uwalniania dopaminy przez neurony nakrywki brzusznej.
Wiąże się z receptorami kannabinoidowymi (CB) ,
które znajdują się m.in. w korze mózgu, hipokampie i pniu mózgu w obszarach odpowiedzialnych za np.:
- odczuwanie przyjemności,
- pamięć, myślenie, koncentrację,
- percepcję czasu,
- koordynację ruchową.
Kanabinole - objawy
Efekt pojawia się szybko po inhalacji i utrzymuje się przez ok. 1 - 6 h.
- Zaczerwienienie spojówek.
- Wzrost HR i obniżenie BP.
- Zwiększenie apetytu.
- Zawroty głowy i zaburzenia równowagi i koordynacji.
- Suchość śluzówek, kaszel.
- Objawy psychiczne są zależne od wyjściowego samopoczucia:
- rozluźnienie, dobrostan ,
- „wyostrzenie zmysłów”,
- lęk i podejrzliwość,
- halucynacje wzrokowe i słuchowe,
- zaburzone myślenie i pamięć.
W przypadku spożycia ciasteczek haszyszowych
efekt jest nieprzewidywalny, może być intensywny i długo utrzymujący się.
Kanabinole - zespół abstynencyjny
Początek po ok. 24 h od ostatniego użycia, ma największe nasilenie w ciągu pierwszych 3 dni,
trwa ok. 2 tygodni.
Ma łagodny przebieg - wynika to z faktu, że kanabinoidy kumulują się w tkance tłuszczowej i uwalniają się z niej przez wiele dni, co łagodzi objawy.
Objawy:
- głód psychiczny kanabinoli,
- rozdrażnienie,
- bezsenność,
- lęk,
- spadek łaknienia.
Kanabinole - uzależnienie
Uzależniają przede wszystkim psychicznie .
Mają relatywnie mały potencjał uzależniający.
Dotyczy ok. 10 % używających.
Używający codziennie uzależniają się częściej - 25-50 %.
Zaczynający wcześniej (jako nastolatki) – 17 %.
Kanabinole - powikłania
Jointy prowadzą do osadzania się o 1/3 substancji smolistych więcej niż w przypadku palenia papierosów i zwiększają ryzyko raka nosogardła, raka płuc oraz choroby wieńcowej (są palone bez filtra, używający głęboko się zaciągają i długo trzymają dym w płucach).
Niektórzy uważają, że ich używanie podwaja ryzyko
rozwoju schizofrenii.
(szczególnie u osób z predyspozycją do schizofrenii,
które zaczynają stosować kanabinole przed 15. rokiem życia).
Kanabinole - leczenie
Jedyną terapią uzależnienia jest psychoterapia.
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem lekówuspokajających i nasennych F13
Benzodiazepiny
Niebenzodiazepinowe leki nasenne
Barbiturany
Benzodiazepiny (BZD)
- stanowią w Polsce 2-gą co do częstości zalecania grupę leków (po lekach przepisywanych z powodów sercowo-naczyniowych),
- pierwsza benzodiazepina na rynku farmaceutycznym to chlordiazepoksyd.
Niebenzodiazepinowe leki nasenne
- zolpidem, zopiklon i zaleplon,
- również mają potencjał uzależniający i są często nadużywane.
Barbiturany
- mają większy potencjał uzależniający i toksyczny niż BDZ (zostały przez nie wyparte),
- podobnie jak BDZ wykazują krzyżową reakcję z alkoholem.
Benzodiazepiny - neurobiologia działania
Najczęściej są spożywane doustnie, ale dostępne są też w postaci dożylnej i domięśniowej.
Po podaniu doustnym ich biodostępność jest prawie całkowita.
Maksymalne stężenie w surowicy osiągają po 30-90 min.
Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach i łatwo przenikają barierę krew-mózg, łożyskową i do mleka matki.
Ulegają przemianom metabolicznym w wątrobie.
Benzodiazepiny - neurobiologia działania
Działają na receptor BDZ związany z receptorem GABA-A i wzmacniają odpowiedź tego receptora na działanie GABA (hiperpolaryzacja), czyli zwiększają aktywność układu GABA-ergicznego i działanie hamujące na OUN .
BZD - 5 podstawowych obszarów działania:
- uspokajające,
- nasenne,
- przeciwlękowe,
- przeciwdrgawkowe,
- zmniejszające napięcie mięśniowe.
Benzodiazepiny - intoksykacja
- Senność aż do śpiączki.
- Odprężenie, czasem euforia.
- Ustąpienie lęku.
- Upośledzenie pamięci i uwagi.
- Ataksja, niepewny chód.
- Zaburzenia równowagi.
- Obniżenie napięcia mięśniowego.
- Spadek BP.
- Bełkotliwa mowa.
- Oczopląs.
- Zaburzenia oddychania, aż do depresji ośrodka oddechowego.
Benzodiazepiny - co zwiększa ryzyko uzależnienia?
- stosowanie dużej dawki,
- długi okres przyjmowania leku,
- krótszy okres półtrwania leku,
- uzależnienie od substancji psychoaktywnych w przeszłości,
- przewlekła dysforia,
- bezsenność i żywe marzenia senne,
- niskie poczucie własnej wartości, oczekiwanie katastrofy,
- osobowość bierno-zależna,
- płeć żeńska.
Benzodiazepiny - uzależnienie
Uzależnienie występuje u ok. 9% użytkowników.
Uzależniają fizycznie i psychicznie.
Tolerancja na działanie uspokajające zaczyna się rozwijać po 2-3 dniach stosowania i wyraźna staje się już w drugim tygodniu.
Benzodiazepiny - zespół abstynencyjny
Stwierdza się go częściej podczas stosowania krótko działających, o dużej sile działania.
Pojawia się zwykle po 2-3 dniach od ostatniej dawki,
maksymalne nasilenie osiąga 7.-10. dnia.
Trwa od kilku dni do kilku tygodni.
Może być groźny dla życia.
Benzodiazepiny - zespół abstynencyjny - objawy:
- niepokój i lęk
(mylony z lękiem pierwotnym), - nadwrażliwość na bodźce słuchowe i światło,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- wzrost HR i BP,
- wzmożona potliwość,
- napady drgawkowe, majaczenie
Benzodiazepiny - terapia uzależnienia
Detoksykacja - zamiana leku na preparat o długim okresie półtrwania i stopniowe obniżanie dawki leku (np. o 5-10% na tydzień).
Skala Tyrera - określa sztywny okres redukcji leku
(korzystniejsze jest podejście bardziej dynamiczne i indywidualne).
Pomocniczo działające leki: - karbamazepina, - walproiniany, - leki przeciwdepresyjne (przy współwystępujących zaburzeniach depresyjno-lękowych).
Psychoterapia.
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem kokainy (F14) oraz innych stymulantów, w tym kofeiny (F15)
Amfetamina - syntetyk, Polska jest jednym z ważniejszych europejskich producentów,
Metamfetamina - pochodna amfetaminy,
Kokaina - alkaloid pozyskiwany z liści koki,
MDMA (3,4-metylenodioxy-N-methylamfetamina, czyli ECSTASY),
Pseudoefedryna
Amfetamina
- przyjmowana doustnie, dożylnie, palona, wdychana przez nos,
- zwiększa wydzielanie i hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, powoduje stymulację układu nagrody w OUN (euforia i uzależnienie),
- hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny (działa sympatykomimetycznie) i serotoniny.
Kokaina
- przyjmowana donosowo, doustnie, dożylnie (rzadko), palona („crack” – krystaliczna forma kokainy, palona, działa bardzo silnie),
- zwiększa wydzielanie i hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, powoduje stymulację układu nagrody w OUN (euforia i uzależnienie).
- hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny (działa sympatykomimetycznie) i serotoniny,
- hamuje MAO i blokuje szybkie kanały sodowe
(analgezja miejscowa, poszerzenie QRS).
Stymulanty - neurobiologia działania
Najczęstszym modelem przyjmowania są epizody intensywnego używania (przewlekłe przyjmowanie wyczerpuje organizm).
Stymulanty - działanie
- Podwyższenie nastroju i euforia.
- Zwiększenie energii, pewności siebie i czujności.
- Zniesienie zmęczenia.
- Wzrost napędu, pobudzenie, słowotok.
- Obniżenie progu agresji.
- Zmniejszenie apetytu.
- Niekiedy iluzje, omamy, urojenia, lęk i napady paniki.
- Wzrost BP i HR, temperatury ciała.
- Skurcz naczyń wieńcowych.
- Rozszerzenie źrenic.
- Rozkurcz oskrzeli.
Stymulanty - zespół abstynencyjny
- Depresja.
- Dysforia.
- Niepokój i lęk.
- Zmęczenie.
- Zaburzenia snu
(senność, nasilenie fazy REM z odbicia, żywe marzenia senne). - Głód substancji.
Stymulanty - uzależnienie
Stymulanty uzależniają psychicznie.
17 % używających kokainę uzależnia się od niej.
Stymulanty - przedawkowanie
Wywołuje aktywację układu współczulnego
(tachykardia, arytmia, nadciśnienie, hipertermia).
Czasami może również powodować objawy zespołu serotoninergicznego.
Stymulanty - leczenie
Psychoterapia uzależnienia.
U silnie pobudzonego pacjenta można zastosować
benzodiazepiny, a w przypadku nasilonych objawów depresyjnych – leki przeciwdepresyjne.
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem halucynogenów (F16)
LSD (dietylamid kwasu lizergowego),
Ketamina,
Psylocybina (grzyby halucynogenne),
Meskalina
Fencyklidyna
MDMA (ecstasy)
Ayahuasca
LSD
- najczęściej przyjmowany doustnie (ssanie/lizanie bibułki),
- początek działania po 30-90 min. od przyjęcia i utrzymuje się przez 3-12h,
- efekt halucynogenny jest związany z agonistycznym działaniem na receptor serotoninowy 5-HT2A ,
- działa również stymulująco przez zwiększone uwalnianie dopaminy ,
- tolerancja rozwija się bardzo szybko z powodu zmniejszenia wrażliwości receptorów (nie rozwija się zależność fizyczna) .
Psylocybina
- początek działania ok. 30-60 min. po spożyciu i utrzymuje się przez 4-8h,
- efekt halucynogenny jest związany z agonistycznym działaniem na receptor serotoninowy 5-HT1A.
Ketamina
- wykazuje znaczny efekt „pierwszego przejścia”, dlatego najczęściej jest przyjmowana w iniekcji lub donosowo,
- jest antagonistą receptorów NMDA (podobnie jak fencyklidyna),
- ma działanie sympatykomimetyczne i przeciwbólowe .
Halucynogeny - objawy
- Omamy
(głównie wzrokowe, ale też słuchowe, dotykowe). - Zniekształcenia spostrzegania
(np. dźwięki są widziane, kolory słyszane). - Euforia, ale możliwe są również wahania nastroju.
- Urojenia.
- Lęk i napad paniki - „bad trip”
(działanie na układ współczulny). - Wzrost: temperatury ciała, potliwości.
- Wzrost: BP i HR.
- Rozszerzenie źrenic.
- Drżenie mięśniowe.
- Nudności i wymioty.
- Oczopląs obrotowy po fencyklidynie.
„ Flashbacks”
Epizody, podczas których wracają wcześniejsze przeżycia towarzyszące przyjęciu LSD, niezwiązane z aktualnym użyciem substancji (u ok. 15% użytkowników LSD).
Halucynogeny - uzależnienie
Nie rozwija się zależność fizyczna, użytkownicy nierzadko sami przerywają przyjmowanie.
Przewlekłe używanie wiąże się z uzależnieniem psychicznym (chęć i dążenie do zdobywania tych środków i bycia pod ich wpływem).
Nie opisano zespołu abstynencyjnego.
Halucynogeny - leczenie
Psychoterapia w przypadku uzależnienia.
Niekiedy konieczne jest podanie benzodiazepin lub małych dawek atypowych neuroleptyków.
Skala Fagerstroma
do oceny uzależnienia on nikotyny i jego głębokości
Suma punktów 0 - 3 świadczy o niskim stopniu uzależnienia od nikotyny.
Suma punktów 4 - 6 świadczy o średnim stopniu uzależnienia od nikotyny.
Suma punktów 7 - 10 świadczy o silnym stopniu uzależnienia od nikotyny.
Skala Schneider
do oceny motywacji do zaprzestania palenia
Przy sumie punktów ≥ 7 osoba paląca ma więcej szans na porzucenie nałogu.
Przy sumie punktów < 7 osobie palącej trzeba pomóc w zwiększeniu motywacji.
Palenie tytoniu - neurobiologia działania
Po wypaleniu 1-go papierosa wchłania się 1-2 mg nikotyny (ok. 30% zawartości), reszta ulega spaleniu.
Dawka śmiertelna nikotyny: 50-75 mg.
Nikotyna jest szybko metabolizowana, unieczynniana w wątrobie i wydalana z moczem (po 2h od wypalenia 3 papierosów, 90% wchłoniętej nikotyny rozkłada się lub wydala).
Małe dawki nikotyny pobudzają receptory cholinergiczne N w zwojach autonomicznych i rdzeniu nadnerczy, wywołując sympatykotonię i katecholaminemię (działanie stymulujące – rozszerzenie źrenic, zanik głodu).
Ośrodkowe pobudzenie jest odczuwane jako miłe pobudzenie lub uspokojenie w zależności od stanu emocjonalnego.
Nikotyna pobudza układ nagrody (pobudzenie wydzielania dopaminy).
Palenie tytoniu - zatrucia
Ostre zatrucie nikotyną może spowodować:
- porażenie ośrodka oddechowego,
- zaburzenia czynności serca i zgon.
Najczęstsze jest przewlekłe zatrucie dymem tytoniowym
(będące czynnikiem ryzyka wielu nowotworów).
Palenie tytoniu - objawy odstawienne
- Głód papierosa
- Wzrost napięcia
- Niepokój
- Agresywność
- Trudności w koncentracji uwagi
- Depresyjność
- Bezsenność
- Zwiększone łaknienie
- Spadek BP i HR
- Zmiany EKG
- Spadek: kortyzolu i katecholamin
- Wzrost m.c.
- Zaburzenia pamięci
(są najsilniejsze w ciągu pierwszego miesiąca od rzucenia palenia, potem stopniowo ustępują).
Palenie tytoniu - leczenie uzależnienia
32% używających się uzależnia.
Osobie uzależnionej należy zapewnić wsparcie metodą 5P.
Skuteczna jest terapia substytucyjna nikotyną
(np. w postaci gumy do żucia).
Bupropion:
- hamuje wychwyt zwrotny D i NA,
- zmniejsza przyrost masy ciała w czasie abstynencji,
- można go stosować jeszcze w czasie palenia.
Psychoterapia.
Minimalna interwencja przeciwnikotynowa - metoda 5P
Pytaj, Poradź, Planuj, Pomóż, Pamiętaj.
Po zastosowaniu interwencji minimalnej (5P) całkowite zaprzestanie palenia (abstynencja przez rok) uzyskuje się u 5–10% palących.
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem lotnych rozpuszczalników (F18) - Definicja
Są zawarte w ogólnodostępnych artykułach gospodarstwa domowego: klejach, rozpuszczalnikach, farbach, markerach.
Butan, etylobenzen, ksylen, toluen, trójchloroetylen, aceton, eter, butapren…
Są tanie i łatwo dostępne – są używane przez dzieci i nastolatki (ok. 10–14 lat), często w grupie, np. po lekcjach.
Tzw. „wąchanie kleju”.
Lotne rozpuszczalniki - drogi przyjmowania
Sposoby przyjmowania:
- wdychanie par rozpuszczalnika z plastikowej torebki,
- wdychanie ze szmatki nasączonej rozpuszczalnikiem,
- w aerozolu.
Wdychane substancje łatwo przenikają przez:
- błony śluzowe nosa i pozostałych odcinków układu oddechowego,
- barierę krew-mózg.
Lotne rozpuszczalniki - neurobiologia działania
Cechują się dużym powinowactwem do struktur mózgu bogatych w lipidy (błon komórek nerwowych i glejowych).
Działają tłumiąco na OUN przez wpływ na układ GABA.
Lotne rozpuszczalniki - objawy
- Działają szybko, efekt utrzymuje się ok. 30 min.
- Euforia
- Halucynacje
- Lęk
- Niewyraźna mowa
- Agresja
- Zaburzenia koordynacji
- Oczopląs
- Zaburzenia świadomości
- Światłowstręt, nieostre widzenie
- Ból i zawroty głowy
- Wzrost HR
- Nudności, wymioty
- Katar, podrażnienie spojówek, łzawienie
Lotne rozpuszczalniki - zespół abstynencyjny
U ok. 50% uzależnionych, po 2-5 dniach od odstawienia.
Objawy:
- bezsenność,
- drażliwość, napady złości, przygnębienie,
- niepokój,
- uczucie wyczerpania,
- halucynacje,
- drżenia i kurcze mięśniowe,
- nudności i bóle brzucha,
- bóle głowy.
Najczęściej objawy są niespecyficzne i słabo wyrażone.
Rzadko:
- objawy psychotyczne
(np. majaczenie po odstawieniu toluenu).
Zaburzenia nastroju i snu mogą utrzymywać się do kilku tygodni.
Lotne rozpuszczalniki - powikłania
Uzależnia się ok. 4% używających.
Przewlekłe przyjmowanie prowadzi do uszkodzenia wątroby, neuropatii obwodowych, zespołu móżdżkowego.
Wśród 15-latków
- 10% wszystkich zgonów spowodowanych jest
przyjmowaniem substancji wziewnych. - 20% wszystkich zgonów - zachowaniem gwałtownym
związanym z ich przyjmowaniem.
Częstsze zgony są wśród chłopców.
Lotne rozpuszczalniki - leczenie
Psychoterapia.
Zaburzenia psychotyczne związane z używaniem SPA
Objawy mogą występować w trakcie przyjmowania SPA
lub wkrótce po odstawieniu:
- omamy (zwykle słuchowe), nieprawidłowe utożsamianie osób, nastawienie ksobne, urojenia paranoidalne (prześladowcze), zaburzenia psychomotoryczne (pobudzenie, osłupienie), zaburzenia afektu, zwykle bez zaburzeń świadomości.
Kryteria diagnostyczne:
- Początek w okresie przyjmowania substancji lub do 2 tygodni od zakończenia przyjmowania
- Objawy trwają > 48 godzin, czas trwania zaburzenia ≤ 6 miesięcy
