Podstawy psychoterapii Flashcards
Psychoterapia - definicja
„Psychoterapia jest to taka forma oddziaływań psychospołecznych, która ma na celu korektę zaburzeń przeżywania i zachowania, ma usunąć objawy i przyczyny choroby, w tym cechy osobowości powodujące zaburzenia przeżywania.”
Oddziaływania psychoterapeutyczne wywierane są w ramach relacji interpersonalnej posługującej się komunikacją werbalną i niewerbalną pomiędzy dwiema osobami lub w grupie.
Celem jest zmiana polegająca na usunięciu zaburzeń przeżywania, zachowania jednostki oraz przyczyn tych zaburzeń.
Podstawowe nurty
Podejście psychoanalityczne (nazywane często psychodynamicznym)
Podejście behawioralno-poznawcze
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Podejście systemowe
Podejście integracyjne
Podejście psychoanalityczne
- koncentruje się na nieświadomych procesach wewnątrzpsychicznych jednostki (przeżyciach)
- twórca - Zygmunt Freud
Z. Freud zaprezentował następujące modele umysłu
Topograficzny
istnienie 3 obszarów psychicznych:
1) świadomość – treści (myśli, uczucia), z których jednostka zdaje sobie sprawę,
2) przedświadomość – treści niebędące aktualnie w polu świadomości, jednak mogące być łatwo aktywizowane przez skupienie na nich uwagi,
3) nieświadomość – „materiał psychiczny” nieakceptowane, tłumione przez jednostkę, mają duży ładunek energetyczny, próbują dostać się do świadomości, np. w postaci marzeń sennych.
Z. Freud zaprezentował następujące modele umysłu:
Strukturalny
istnienie 3 instancji psychicznych:
1) Id – struktura pierwotna, odnosi się do przeżyć nieświadomych, związanych z naturalnymi impulsami i popędami,
2) Ego – struktura funkcjonująca w świecie rzeczywistym, odpowiada za procesy poznawcze i intelektualne, godzi sprzeczności między popędami id, ograniczeniami superego oraz wymogami otoczenia społecznego,
3) Superego - wewnętrzna reprezentacja moralności, obejmuje nakazy i zakazy moralne, dotyczące akceptowalnego przez wymogi socjokulturowe sposobu zaspokajania potrzeb.
Podejście psychoanalityczne
Przyczyna zaburzeń psychicznych
Przyczyną zaburzeń psychicznych są nieświadome konflikty wewnętrzne, a sposobem ego na radzenie sobie z lękiem i dyskomfortem z nich wynikającymi (nie w pełni skutecznymi) są mechanizmy obronne, m.in.:
- racjonalizacja,
- wyparcie,
- zaprzeczenie,
- kompensacja,
- projekcja
- introjekcja
- konwersja
- dysocjacja
- reakcja upozorowana
kompensacja
– wyrównywanie własnych niedoskonałości przez osiągnięcia na innym polu,
projekcja
– przypisanie innej osobie własnych niepożądanych myśli lub impulsów,
introjekcja
– uwewnętrznienie czyichś stanów psychicznych,
konwersja
– transformacja konfliktu nieświadomego w objaw somatyczny,
dysocjacja
– czasowa modyfikacja świadomości w celu uniknięcia stresu, np. fuga,
reakcja upozorowana
– zachowanie przeciwstawne do własnych rzeczywistych myśli lub uczuć.
Podejście psychoanalityczne
Fazy rozwoju psychoseksualnego jednostki
- oralna - do ok. 18 miesiąca życia,
- analna - między 1.-3. rokiem życia,
- falliczna - 3. - 6. r.ż. - dziecko doświadcza nieświadomych pragnień kazirodczych wobec rodzica odmiennej płci, a wobec drugiego – tej samej płci odczuwa wrogość (kompleks: Edypa, Elektry), prawidłowo ta patologiczna relacja zostaje rozwiązana przez mechanizm identyfikacji przez nawiązanie pozytywnej relacji z rodzicem tej samej płci,
- stadium latentne - 6. - 12. r.ż.
- okres adolescencji.
Różne czynniki (uraz, okoliczności powodujące dużą przyjemność) mogą spowodować „fiksację” - przetrwanie sposobów archaicznych lub „regresję ” - powrót do sposobów z poprzednich faz.
Podejście psychoanalityczne
Punkt wyjścia w terapii: konflikt intrapsychiczny – przeżycie go w sytuacji terapeutycznej, dzięki czemu możliwe jest znalezienie nowego, nieneurotycznego sposobu jego rozwiązania.
Podstawowy mechanizm zmiany – uzyskanie wglądu (uświadomienie przez pacjenta własnych problemów i emocji).
Uzyskanie wglądu poprzedza praca nad:
- przeniesieniem: przesunięcie przez pacjenta emocji, pragnień i fantazji z osoby dawnej na osoby aktualne w życiu pacjenta (np. na terapeutę),
- przeciwprzeniesieniem: emocje i przeżycia terapeuty uruchamiane w odpowiedzi na emocje i zachowania pacjenta,
- oporem: obrona pacjenta przed uświadomieniem sobie wypartych, zagrażających treści, przejawiająca się np. spóźnianiem na spotkania z terapeutą.
Podejście psychoanalityczne
Techniki w terapii
- konfrontacja,
- klaryfikacja,
- interpretacja,
- przepracowanie.
Podejście psychoanalityczne - terapia
Zwykle przyjmuje formę cotygodniowych ok. 50-minutowych spotkań.
Krótkoterminowa trwa około pół roku, długoterminowa wiele lat.
Skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości, lękowych, nawyków i popędów.
Ogranicza się do pacjentów, którzy potrafią związać się w relacji terapeutycznej z przewagą pozytywnego przeniesienia.
Podejście behawioralno-poznawcze (kognitywno-behawioralne – CBT)
Integruje 2 nurty psychoterapii:
Behawioralny: skupia się na zachowaniu człowieka, „tu i teraz”, zakładający, że zachowania przystosowawcze mają swoje źródło w doświadczeniach jednostki, a do zmiany może dojść drogą uczenia się, model stymulacja-reakcja, jeden z przedstawicieli: H. J. Eysenck.
Poznawczy: zakłada, że wspólną cechą wielu zaburzeń jest występowanie myśli automatycznych, schematów i zaburzeń poznawczych, które wpływają na zachowanie, model T. Ellisa:
A (wydarzenie) - B (przekonania) - C (konsekwencje
zachowania, reakcje emocjonalne)
Podejście behawioralno-poznawcze
CBT analizuje czynniki wpływające na zachowanie pacjenta, uwzględnia zachodzące w pacjencie procesy, związane z myśleniem.
Wykorzystuje eksperymentowanie z zachowaniem pacjenta, by tą drogą sprowokować wystąpienie zmian w myśleniu.
Terapia polega na zidentyfikowaniu niewłaściwych wzorców myślenia i schematów postępowania, by w ich miejsce wprowadzić schematy bardziej adekwatne, a przez to odzyskać kontrolę nad sytuacją.
Wyraźny jest element edukacyjny.
Szukanie strategii radzenia sobie i rozwiązywania problemów.
Podejście behawioralno-poznawcze
Terapia
ma charakter krótkoterminowy i trwa od 8 sesji (lęk paniczny) do 25 (przewlekła depresja)
Zastosowanie w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych uogólnionych, napadów paniki, PTSD, fobii (tu: systematyczna desensytyzacja), zaburzeń osobowości,
bulimii, uzależnień, schizofrenii (uzupełniająco).
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Terapia egzystencjalna
- jeden z przedstawicieli - V. Frankl
- jej istotą jest pogłębienie samoświadomości.
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Terapia Gestalt
- F. Perls - teoria postaci - doświadczaniu świata nadawane jest znaczenie poprzez tworzenie figury wyłanianej z tła, zachowanie człowieka „tu i teraz” zależy od tego, m.in. ile figur jest w polu jednocześnie, jakie pozostają niedokończone z przeszłości, terapia polega na usprawnianiu procesu formowania się relacji figura-tło.
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Psychoterapia skoncentrowana na osobie
- C. Rogers - niedyrektywna, terapeuta nie jest autorytetem, ma za zadanie skupić się na „tu i teraz” klienta, taka postawa czyni klienta bardziej otwartym, co prowadzi do jego wolności i samorealizacji.
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Akcentowanie podmiotowości klienta, dostrzeganie egzystencjalnego wymiaru ludzkiego istnienia oraz wrażliwość na cechy osobowe terapeuty - wspólne korzyści tych terapii.
Słabymi ich stronami są: niska skuteczność wobec głębokich zaburzeń psychicznych i mało badań dowodzących skuteczność.
Podejście systemowe
Odnosi się do grup ludzkich, szczególnie rodziny.
Rodzina jest systemem.
Pewną złożoną rzeczywistością i zbiorem elementów w dynamicznej interakcji, w której każdy element jest określany przez pozostałe.
Na jakość jej funkcjonowania mają wpływ wszyscy jej członkowie.
Ma dużą skuteczność szczególnie w odniesieniu do problemów dotyczących dziecka.
Podejście systemowe - główne założenia
Ekwipotencjalność - podobne wydarzenia mogą wywoływać różne skutki w odbiorze przez różne osoby.
Ekwiwalentność - te same skutki mogą być wywołane przez różne przyczyny.
Całościowość - rodzina tworzy całość przy zachowaniu indywidualizmu każdego z członków.
Przyczynowość kolista - zachowania wzajemnie się wzmacniają, a zachowanie jednej osoby ma wpływ na całą rodzinę.
Dążenie do homeostazy - członkowie rodziny nieświadomie dążą do stabilizacji systemu.
Formy psychoterapii
Indywidualna
Grupowa
Rodzinna, par
Psychoedukacja
Edukacja adresowana do ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne.
Jej celem jest lepsze zrozumienie przez pacjenta własnego stanu psychicznego.
U jej podstaw leży założenie, że wraz z większą wiedzą na temat swojego zdrowia, pacjent będzie mógł łatwiej sobie poradzić z chorobą.
