Week 4 HC.6 - Fysiologie van bloedaanmaak Flashcards
Definitie bloedarmoede
Tekort aan hemoglobine, NIET per se tekort aan erytrocyten
Erytrocyten
- Functie
- Opbouw Hb + aandeel in erytrocyt van verschillende typen Hb
-Zuurstoftransport van longen naar perifere weefsels, ery’s bevatten hemoglobine moleculen die O2 kunnen binden en afgeven
-Hb opbouw:
○ 2 α-ketens
○ 2 β-ketens (HbA(dult): α2β2) (97%)
○ Voorts kleine hoeveelheid δ-ketens (HbA2: α2δ2) (2-2,5%)
Verder nog HbF (<1%), na geboorte grotendeels afgebroken, blijft altijd en beetje, hoe ouder hoe minder
Elk Hb heeft een Fe2+ molecuul waaraan O2 gebonden kan worden
Verloop van samenstelling Hb in circulerend bloed vanaf conceptie
-Verschil tussen verschillende soorten Hbs
Eerst embryonaal Hb –> langzame volledige overname tot HbF tot 16e week –> hele langzame toename HbA, kort voor geboorte schiet HbA omhoog tot in maanden era –> rest van leven vooral HbA
Verschil:
HbF heeft hogere O2 affiniteit dan HbA om O2 van maternaal HbA te kunnen opnemen voor eigen circulatie
HbA is wel efficiënter in afgeven O2 in niet-foetus-mensen
Op welke chromosomen liggen welke genen voor Hb?
Wat is de reden voor zoveel genen?
Chromosoom 16, 2 genen: α1 en α2; coderen voor maken van α ketens
Chromosoom 11, 2 genen: gen voor β-ketens en een gen voor δ-ketens
-Evolutionair is β-keten waarschijnlijk veranderd in δ-keten
Reden voor zoveel genen: O2-transport gewoon heel belangrijk
- Hoe noem je ziekte bij missende genen voor Hb-onderdeel productie?
- Wat gebeurt er met de rest van Hb-genen?
- Wat is een ander soort mutatie dat kan optreden?
-[Griekse letter]-thalassemie
-Andere genen zullen compenseren
Met 3 α-genen kan je nog genoeg Hb maken, bij 2 anemie
Met 1 β-gen nog maal half zoveel Hb, bij 0 wordt δ-gen veel actiever
-Puntmutatie: verkeerd gedragend Hb, bijvoorbeeld sikkelcel (puntmutatie in β-gen) –> erytrocyt implodeert na afgifte O2
- Opname en afgifte O2 afhankelijk van (4)
- Wat betekent verschuiving van de zuurstofcurve naar links/rechts?
-Opname afhankelijk van
○ O2-spanning
○ pH: lagere pH –> curve schuift naar rechts
§ Voorbeeld: bij sepsis is de circulatie ook verstoord –> slechtere zuurstofafgifte aan weefsels –> lactaatvoring door anaerobe glycolyse –> verzuring –> betere afgifte van zuurstof
○ Temperatuur: hogere temperatuur –> curve schuift naar rechts
○ 2,3-DiPhosphoGlyceraat concentratie(2,3-DPG): meer 2,3-DPG –> curve schuift naar rechts
Verschuivingen:
○ Links: affiniteit voor O2 van hemoglobine verhoogt, laat minder O2 los in weefsels
○ Rechts: affiniteit voor O2 van hemoglobine verlaagt, laat sneller O2 los in weefsels
Lokalisatie van erytropoiese in verschillende fasen?
• Embryonaal/foetaal ○ 3e week: dooierzak, chorion ○ 6e week: lever, milt ○ 5e maand: beenmerg • Kind ○ Wervels, platte beenderen (bekken, ribben, sternum), lange pijpbeenderen • Volwassene ○ Wervels, platte beenderen (bekken, ribben, sternum), bovenste gedeelte humerus en femur
Hoe vindt hematopoiese plaats
In beenmerg zitten stamcellen
Differentiëren/Rijpen o.i.v. hematopoietische factoren –>
Erytroblast –> normoblast (kern wordt uitgestoten –> reticulocyt –> erytrocyt
In reticulocyt restjes RNA, verdwijnt binnen 1-2 dagen in PB, normaal 1-2% reticulocyten in bloed aanwezig
Hormonale factoren betrokken bij hematopoiese
- Erytropoetine (epo): productie in de nier
- Overige hemopoetisch groeifactoren: bijv. Interleukine-3 (IL-3)
- Schildklier hormoon (meestal onderzocht bij onderzoek naar anemie)
- Testosteron
Hoe wordt erytropoetineproductie gereguleerd?
• In nier zitten interstitiële fibroblasten rond peritubulaire capillairen
• Als daar O2 is (normoxia) wordt HIF-1α (Hypoxia Inducable Factor) afgebroken zodat het niet beschikbaar is om te binden aan HIF-1β
Bij te weinig O2 (hypoxie) wordt HIF-1α niet afgebroken en bindt het aan HIF-1β –> complex gaat naar promotor regio van EPO gen, activeert gen –> EPO afgifte –> aanmaak Hb/rode bloedcellen
Wat zijn elementaire bouwstoffen voor erytropoese + gevolg afwezigheid
- Ijzer; zit in hemoglobine, bij afwezigheid kleine rode bloedcellen
- Vitamine B12; rol bij deling van cellen, bij afwezigheid grote rode bloedcellen
- Foliumzuur (B11); rol bij deling van cellen, bij afwezigheid grote rode bloedcellen
Hoe komt ijzer binnen?
Hoe en waar gaat het verder heen?
Hoeveel per dag nodig?
• Ijzer komt via darm via dieet binnen –>
• Transport naar plasma, transferrine brengt het naar lever voor opslag/beenmerg voor bloedaanmaak/spieren voor myoglobine
• Weinig nodig per dag: 1-2 mg, bij goede balans ook weinig kwijt via haar en huid (1-2 mg)
○ Vruchtbare vrouwen verliezen via menstruatie vaker meer ijzer –> risico op ijzergebreksanemie hoger
Hoe vindt Fe transport plaats in
- Darm
- Bloed
- Verschillende weefsels en cellen
- Cel in erytropoese (+welke cel?)
- Wat is hierin gereguleerd?
-Darm: ijzertransporteiwitten
-Bloed: transferrine
-Weefsels en macrofagen (opslag): ijzertransportpoortjes
-Erytroblast: speciale kanalen om veel ijzer in cel te krijgen
-Kanalen o.i.v. hepcidine, eiwit uit lever, kan transport blokkeren
Weinig ijzer –> weinig hepcidine (veel transport en opname)
Veel ijzer –> veel hepcidine (weinig transport, teveel ijzer in lichaam is niet goed)
Hepcidinekan bij ziekte (infectie, chornische ontsteking) verhogen (net als CRP), waarschijnlijk om ijzer volledig in bestrijding te gebruiken, maar bij te lang aanhouden –> anemie
Vitaminen bij erytropoese, noem voor beiden
- Bron
- Normaal dieet
- Resorptie
- Opslag
• Vitamine B12
○ Bronnen: vlees, eieren, zuivelproducten
○ Normaal dieet: >5 mcg (dagelijkse behoefte: 2-5 mcg)
○ Resorptie: terminale ileum
Bij verwijdering terminale ileum (Crohn) vatbaar voor B12 deficiëntie, lever voorraad voldoende voor jaren
○ Opslag: Voorraad in lever (voldoende voor enkele jaren)
• Foliumzuur:
○ Bronnen: bladgroenten, orgaanvlees, bonen, noten
○ Normaal dieet: >50 mcg (dagelijkse behoefte: 50 mcg, hoger bij kinderen, adolescenten en zwangeren)
○ Resorptie: jejunum
○ Opslag: divers, o.a. in lever (voldoende voor enkele weken)
Hematologische parameters en normaalwaarden: Hb in \_\_\_ Ht in \_\_\_ MCV in \_\_\_ RDW in \_\_\_
Hemoglobine in mmol/L -Man 8,6-10,5 mmol/L -Vrouw 7,5-9,5 mmol/L -Zwanger: >6,5 mmol/L Hematocriet in L/L -Man 0,41-0,51 L/L -Vrouw 0,36-0,47 L/L Mean Corpuscular Volume in fL (femtoliter 10e-15) =Ht/aantal ery's per L -Normaal: 90-100 fL Red cll distribution width in % normaal: 11,5-16%
