Układ Immunologiczny Flashcards
Co to jest recyrkulacja
Proces krążenia limfocytów
Główna droga wnikania limfocytów do węzła chłonnego
Przez układ krążenia
Tętnica wchodzi do narządu od strony wnęki, przebija torebkę, następnie tworzy odgałęzienia wzdłuż łącznotkankowych beleczek i w ten sposób dostaje się do wnętrza
Naczynia włosowate grudek chłonnych często otwierają się do..
Do światła żyłek zawłosowatych, których ściana jest utworzona z wysokiego nabłonka sześciennego, który posiada wyspecjalizowane receptory naprowadzające limfocyty
Do jakich części węzłów chłonnych migrują limfocyty?
Limfocyty B migrują do strefy zewnętrznej kory, natomiast większość limfocytów T pozostaje w korze wewnętrznej - dyfuzyjnej
Znaczenie krążenia limfocytów
- umożliwia komórkom B i T kontrolowanie całego organizmu
+ szybki dostęp do narządów limfatycznych gdzie tworzą klony komórek potomnych
Kiedy występuje zapalenie węzłów chłonnych
Kiedy węzły chłonne powiększają się i stają się bolesne w wyniku ostrego przebiegu reakcji odpornościowej
Czym są migdałki?
Są to niekompletnie otorbione skupiska grudek chłonnych tworzące tzw. pierścień limfatyczny Waldeyera
Gdzie występują migdałki
W obrębie blaszki właściwej błony śluzowej na skrzyżowaniu dróg układu oddechowego i przewodu pokarmowego
Rodzaje migdałków
Parzyste migdałki podniebienne i trąbkowe oraz nieparzysty migdałek językowy i gardłowy
Funkcje migdałków (3)
- są miejscem powstawania nowych pokoleń limfocytów
- uczestniczą w syntezie przeciwciał
- biorą udział w miejscowych reakcjach obronnych
Ogólna budowa migdałków (3)
- oddziela je torebka łącznotkankowa
- od zewnątrz pokryte są nabłonkiem, który wpukla się w głąb, tworząc zagłębienia zwane kryptami
- pod nabłonkiem występują grudki chłonne pierwotne i wtórne z typowymi centrami reaktywnymi
Budowa wszystkich migdałków jest podobna, różnice dotyczą przede wszystkim umiejscowienia i typu pokrywającego nabłonka
Gdzie znajdują się migdałki podniebienne
W zagłębieniach (zatokach migdałkowych) pomiędzy łukami podniebienno-językowymi a łukami podniebienno-gardłowymi
Charakterystyka części migdałka podniebiennego (2)
- część głęboka migdałka oddzielona jest od otaczającej tkanki łącznej włóknistą torebką łączącą się z boczną powierzchnią nasady języka
- część powierzchowna jest pokryta przez nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący, który wnikając w głąb migdałka tworzy na jego powierzchni szczelinowate zagłębienia (krypty) mogące sięgać do torebki łącznotkankowej
Co powoduje tworzenie czopów
Przedostawanie się większej ilości limfocytów i złuszczonych komórek nabłonka do światła krypt w wyniku procesów zapalnych w migdałkach
Co to są kamienie migdałkowe
Zwapnione czopy
Budowa migdałka językowego (5)
- migdałek stanowi kilka owalnych wyniosłości powierzchni grzbietowej nasady języka (mieszków językowych)
- na szczycie każdego mieszka znajduje się otwór prowadzący do ślepo zakończonej zatoki migdałkowej
- mieszki językowe pokryte są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
- poniżej nabłonka występują liczne grudki chłonne tworzące wyniosłość mieszka
- część głęboka pokryta jest delikatną torebką włóknistą
Charakterystyka migdałka gardłowego
- inna nazwa „migdałek trzeci”
- znajduje się w tylno-górnej części gardła
- jest pokryty nabłonkiem dwuwarstwowym walcowatym migawkowym, miejscami nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
- płytkie wpuklenia nabłonka tworzą fałdki, nazywane bruzdami lub zatokami migdałkowymi
Charakterystyka migdałka trąbkowego
- migdałek tworzy skupiska tkanki limfoidalnej, występujące w obrębie błony śluzowej gardła
- są pokryte typowym nabłonkiem dróg oddechowych
Typy reakcji odpornościowej (2)
- nieswoista/wrodzona/naturalna
- swoista/nabyta
Charakterystyka obrony nieswoistej (4)
- szybka reakcja odpowiedzi
- wykorzystuje naturalne bariery tkankowe i narządowe
- wykorzystuje komórki takie jak neutrofile, makrofagi, komórki NK
- NIE wytwarza się tu pamięć immunologiczna
Charakterystyka obrony swoistej (3)
- opiera się na mechanizmie efektorowym komórek
- z udziałem limfocytów B i T
- WYTWARZA się pamięć immunologiczna
Czym jest układ białek dopełniacza?
To ok. 20 białek osocza krwi (syntezowane w wątrobie), które uczestniczą w HUMORALNYCH reakcjach obronnych.
Funkcje układu białek dopełniacza (3)
- ścisłe połączenie między reakcjami swoistymi i nieswoistymi
- podczas jego aktywacji powstaje wiele produktów pośrednich oddziałujących na bł. kom.»_space;> liza kom. docelowej
- umożliwia kom. żernym fagocytozę drobnoustrojów
Drogi aktywacji układu białek dopełniacza (2)
- KLASYCZNA - zapoczątkowana przez kompleks antygen-przeciwciało
- ALTERNATYWNA - bez udziału przeciwciał, wywołana polisacharydami otoczek bakteryjnych, wirusami, grzybami czy kom. nowotworowymi
Czym jest antygen?
To każda substancja rozpoznawana przez organizm jako obca, która ma zdolność do:
- wywołania odpowiedzi immunologicznej (immunogenność)
- reagowania z przeciwciałem (antygenowość)
Co decyduje o właściwościach i swoistości antygenu?
Obecność na jego pow. specjalnych ugrupowań chemicznych zwanych DETERMINANTĄ ANTYGENOWĄ (epitop)
Przez co są syntezowane przeciwciała?
Przez kom. plazmatyczne i limfocyty B
Funkcja przeciwciał
Swoiście rozpoznają epitopy, wiążą je i eliminują
Czym są przeciwciała poliklonalne?
To przeciwciała wytwarzane przez wiele klonów limfocytów B i kom. plazmatycznych, które kierują się przeciw wielu determinantom antygenowym
Czym są przeciwciała monoklonalne?
To przeciwciała wytwarzane przez 1 klon kom. plazmatycznych i limfocytów B, które kierują się przeciw 1 determinancie antygenowej
Budowa przeciwciał
- 2 łańcuchy polipeptydowe LEKKIE (L)
- 2 łańcuchy CIĘŻKIE (H)
- fragmenty łańcuchów lekkich i ciężkich mają miejsca wiążące antygen (region zmienny Fab)
- pozostała część to region Fc odpowiedzialny za aktywację dopełniacza i wiązanie przeciwciała z receptorami
Klasy przeciwciał (5)
IgA, IgG, IgD, IgE, IgM
Gdzie zachodzi wzrost, różnicowanie i programowanie limfocytów?
- szpik kostny, grasica (narządy centralne)
- śledziona, węzły chłonne, tk. limfoidalna w bł. śluzowych (narządy obwodowe)
Gdzie powstają i różnicują się limfocyty T?
Powstają w szpiku kostnym, różnicują się w grasicy
Różnicowanie limfocytów T w grasicy - przebieg, rola
- wywołane kontaktem z kom. nabłonkowymi zrębu
- różnicują się w subpopulacje pełniące istotne funkcje
- subpopulacje różnią się obecnością określonych cząsteczek pow., białek różnicujących (marker CD)
Co posiadają wszystkie limfocyty T na swojej powierzchni i za co to odpowiada?
Posiadają receptory TCR rozpoznające specyficzne peptydy antygenu wspólnie z wyspecjalizowanymi antygenami głównego kompleksu zgodności tkankowej MHC (te są na pow. kom. prezentujących antygen)
Jaki typ reakcji immunologicznej zapewniają limfocyty T?
Typ komórkowy
Rola cząsteczek MHC
Wzajemne rozpoznawanie i udział w prezentowaniu obcego antygenu
Rodzaje antygenów MHC i ich charakterystyka
- MHC klasy I»_space;> występują na pow. kom. jądrzastych i prezentują limfocytom Tc krótkie fragmenty peptydowe z białek endogennych
- MHC klasy II»_space;> są na pow. profesjonalnych kom. APCs i prezentują limfocytom Th dłuższe fragmenty peptydowe z białek egzogennych
Jaki marker znajdziemy na pow. limfocytów Th?
Marker CD4 wiążący się z MHC klasy II
Funkcje limfocytów Th (5)
- wchodzą w reakcje i aktywują kom. układu odporności swoistej i nieswoistej»_space;> kluczowa rola w odporności
- stymulują limfocyty B do wytwarzania przeciwciał
- stymulują limfocyty Tc do efektu cytotoksycznego
- stymulują makrofagi do fagocytozy
- wszystko dzięki wydzielanym przez nie limfokinom/cytokinom
Czym są cytokiny?
Cząsteczkami regulującymi procesy proliferacji, dojrzewania i różnicowania wielu komórek. Niektóre przejawiają właściwości antywirusowe = interferon.
Rodzaje cytokin
- LIMFOKINY/INTERLEUKINY wydzielane przez limfocyty
- MONOKINY wydzielane przez makrofagi i monocyty
Funkcje limfocytów Ts/Treg (3)
- kontrola aktywności pozostałych limfocytów i innych kom. układu odpornościowego
- hamują reakcje immunologiczne, np. po usunięciu zakażenia
- tłumią odpowiedzi autoimmunologiczne
Jaki marker znajdziemy na pow. limfocytów Tc?
Marker CD8 wiążący się z MHC klasy I
Funkcje limfocytów Tc (2)
- zabijają kom. na drodze efektu cytotoksycznego
- wydzielają perforyny, które wbudowują się w bł. kom. atakowanej kom., powodując tworzenie otwartych kanałów i w konsekwencji jej śmierć
Gdzie powstają limfocyty B?
W szpiku kostnym
Co charakterystycznego posiadają limfocyty B?
Receptory immunoglobulinowe, które umożliwiają rozpoznanie i związanie antygenów
Aktywacja limfocytów B - przebieg
Poprzez kontakt z antygenem»_space;> proliferacja i różnicowanie w kom. plazmatyczne»_space;> intensywna synteza przeciwciał (odpowiedź immunologiczna typu HUMORALNEGO)
Charakterystyka kom. pamięci immunologicznej (4)
- przekształcone limfocyty T i B
- zaprogramowane swoiście przeciw określonemu antygenowi
- krążą w ustroju w fazie spoczynkowej
- jak mają randewu z antygenem, który zainicjował reakcję wcześniej, to szybko się mnożą i aktywują»_space;> WTÓRNA ODPOWIEDŹ IMMUNOLOGICZNA (zwiększona moc wtórej odp. wynika z pamięci immunologicznej)
Funkcje kom. NK (4)
- zdolności do spontanicznej cytotoksyczności (efekt wspomagany przez stymulująca funkcję receptora NKR)
- mają receptory hamujące zabijanie KIR (ochrona zdrowych kom.)
- zdolności do niszczenia kom. docelowych, opłaszczonych przeciwciałami (dzięki mechanizmowi cytotoksyczności kom. zależnej od przeciwciał - ADCC)
- istotne w reakcjach odporności naturalnej
Charakterystyka kom. prezentujących antygen APCs/kom. dendrytycznych - funkcje (3)
- jako pierwsze mają kontakt z antygenem
- ułatwiają rozpoznanie determinant antygenowych
- mają MHC klasy II»_space;> do limfocytów Th
Charakterystyka kom. prezentujących antygen APCs/kom. dendrytycznych - budowa (4)
- pochodzenie szpikowe, powstają z monocytów
- ubogie w enzymy lizosomalne
- duża aktywność endocytotyczna !!!!!
- mają rozgałęzione wypustki cytoplazmatyczne»_space;> zwiększenie pow. kontaktu z antygenami
Rodzaje kom. dendrytycznych (7)
Kom. dendrytyczne (w narządach limfatycznych):
- grudek chłonnych
- rdzenia grasicy - palczyste
- splatające się (w strefach grasiczozależnych węzłów chłonnych i śledziony)
Gdzieś indziej:
- kom. Langerhansa (w naskórku)
- śródmiąższowe kom. dendrytyczne (w tk. łącznej narządów)
- kom welonowate (w krwi i chłonce)
- kom. mikrogleju (w OUN)
Makrofagi - funkcje (5)
- fagocytują martwe i nieprawidłowe kom. i drobnoustroje
- trawią sfagocytowany materiał w fagosomach
- syntezują i wydzielają monokiny»_space;> pobudzenie odpowiedzi immunologicznej
- udział w prezentacji antygenów pochodzących ze sfagocytowanych cząsteczek
- kluczowa rola w odp. nieswoistej
Co tworzy zrąb narządów limfatycznych?
Tk. łączna siateczkowa o strukturze sieci zbudowanej z kom. siateczki wzmocnionych włóknami siateczkowymi.
JEDYNIE zrąb grasicy jest pochodzenia NABŁONKOWEGO, co decyduje o odrębności tego narządu.
Funkcja narządów ośrodkowych układu immunologicznego (narządów pierwotnych)
Nie biorą bezpośrednio udziału w procesach immunologicznych, ale dostarczają komórek do układu odpornościowego
Czy grasica jest w pełni rozwinięta w momencie urodzenia?
Tak
Co dojrzewa w grasicy?
Tymocyty - prekursory limfocytów T
Jak inaczej nazywa jest grasica i dlaczego?
Narządem limfatyczno- nablonkowym
Bo jej zrąb rozwija się z nabłonka endodermalnego III kieszonki skrzelowej
Jak wyglądają komórki zrębu grasicy?
Komórki zrębu mają gwiaździsty kształt, długie wypustki, które łączą się ze sobą za pomocą desmosomów; wszystko wzmocnione przez włókna kolagenowe
Ukształtowanie struktury grasicy
-2 płaty otoczone torebką łącznotkankową z tkanki łącznej zwartej
- od torebki odchodzą przegrody - beleczki, które
dzielą płaty na płacili /zraziki
- w każdym zraziku mamy centralny rdzeń i obwodowa cześć korową
Charakterystyczne jest, ze beleczki dochodzą tylko do granicy kory i rdzenia, pozostawiając wspólną dla całego narządu cześć rdzenna
- w korze występują liczne tymocyty (barwi się przez to intensywnie)
- rdzeń jest ubogokomorkowy
Typy komórek nabłonkowych w grasicy (4)
- Komórki nabłonkowe podtorebkowe
- Komórki nabłonkowe korowe
- Komórki nabłonkowe rdzenia grasicy
- Komorki ciałek Hassalla
Komórki nabłonkowe podtorebkowe
Tworzą warstwę oddzielająca miąższ kory od torebki i beleczek
Otaczają naczynia krwionośne
Związane z MHC I i MHC II
Komórki nabłonkowe korowe
Długie, szerokie wypustki, które tworzą sieć zasiedloną przez tymocyty
Wiążą się z MHC I i II
Komórki nabłonkowe rdzenia grasicy
Bardziej zwarta sieć o małych przestrzeniach i małej liczbie tymocytow
Komórki ciałek Hassalla (3)
- duże, blado barwiące się komórki
- wykazują cechy degeneracji i keratynizacji (wraz z wiekiem)
- układają się koncentrycznie, tworzą struktury rdzenia - ciałka grasicze
Jak nazywamy komórki nabłonkowe kory grasicy?
Komórki opiekuńcze/pielęgnacyjne
Występują w zewnętrznej warstwie kory, gdzie obserwujemy intensywne podziały tymocytów
Co zawierają komórki nabłonkowe/opiekuńcze grasicy? (4)
Ziarnistości z:
- tymozyną
- tymopoetyną
- tymostymuliną
- humoralnym czynnikiem grasiczym
Funkcja polipeptydow o działaniu hormonalnym zawartych w komórkach opiekuńczych
Inicjacja dojrzewania i proliferacji poszczególnych typów limfocytów T
Co jeszcze, oprócz komórek nabłonkowych zrębu i limfocytów występuje w miąższu grasicy?
Komórki dendrytyczne i makrofagi
Dlaczego kora grasicy jest miejscem immunologicznie odizolowanym?
Obecna jest tu bariera krew-grasica utworzona przez komórki śródbłonka naczyń włosowatych spoczywające na błonie podstawnej wraz z przylegającą otoczką z komórek nabłonkowych i ich błoną podstawną.
Jak działa bariera krew- grasica
Ochrania dojrzewające w korze limfocyty oraz uniemożliwia ich kontakt z antygenami krążącymi we krwi — zapobiega to reakcjom autoimmunologicznym będącym przyczyna wielu chorób
Jak zapewniona jest tak zwana tolerancja immunologiczna?
Limfocyty T, które rozpoznają cząsteczki MHC, ale nie reagują na własne antygeny, dojrzewają, przechodząc selekcje POZYTYWNĄ
Te, które nie rozpoznają MHC, ulegają apoptozie i są fagocytowane przez makrofagi
Te, które rozpoznają MHC i własne antygeny, są eliminowane na drodze selekcji NEGATYWNEJ
Co się dzieje na granicy kory z rdzeniem w grasicy?
Pojedynczo pozytywne limfocyty T przechodzą przez ścianę żyłek zawłosowatych z wysokim śródbłonkiem
Opuszczają grasicę i podążają do stref grasiczozależnych obwodowych narządów immunologicznych lub krążą w ustroju
Co jest charakterystyczne dla grasicy?
Cialka grasicze Hassalla —- występują tylko w rdzeniu!
Pojawiają się w życiu płodowym, liczba wzrasta aż do okresu dojrzałości płciowej
Jaka jest przypuszczalna funkcja ciałek Hassalla?
Syntetyzują grasiczą limfopoetynę —- stymuluje ona komórki dendrytyczne do zakończenia procesu dojrzewania pojedynczo pozytywnych limfocytów T
Lub są odpowiedzialne za niszczenie nieprawidłowych limfocytów T
Co następuje po osiągnięciu dojrzałości płciowej?
Stopniowa inwolucja grasicy —- fizjologiczna atrofia
Polega to na zastępowaniu komórek nabłonkowych kory przez komórki tłuszczowe, przez co zmniejsza się liczba limfocytów
WAŻNE, że proliferacja i różnicowanie limfocytów T całkiem nie zanika, wiec możliwe jest ciagle dostarczanie nowych pokoleń komórek
Czym są narządy obwodowe układu limfatycznego?
Biorą one bezpośredni udział w procesach immunologicznych
Jak zbudowane są obwodowe narządy limfatyczne? Jaka tkanka, jakie komórki?
Zrąb zbudowany z tkanki łącznej siateczkowej, w oczkach której występują limfocyty T i B, komórki prezentujące antygen oraz makrofagi
Jakie funkcje pełni śledziona? (5)
- filtruje krew
- usuwa stare i uszkodzone erytrocyty
- usuwa antygeny
- miejsce proliferacji limfocytów T i B
- miejsce wytwarzania przeciwciał
Jaką funkcję pełni śledziona w okresie płodowym?
Odpowiada za hemopoezę
Czym otoczona jest śledziona?
Zbitą, włóknisto-elastyczną torebką łącznotkankową z pojedynczymi komórkami mięśni gładkich
Co stanowi rusztowanie miąższu śledziony?
Łącznotkankowe pasma (beleczki) odchodzące od torebki łącznotkankowej i łączące się między sobą
Co stanowi szkielet architektoniczny śledziony?
Komórki siateczki z siecią włókien siateczkowych przytwierdzone do beleczek i torebki łącznotkankowej
Jakie struktury można wyodrębnić w miąższu śledziony?
- miazga biała
- miazga czerwona
Na jakie tętnice rozgałęzia się tętnica śledzionowa po wniknięciu do wnęki śledziony?
Tętnice beleczkowe, rozdzielające się wzdłuż łącznotkankowych beleczek miazgi
Co tworzy się wokół tętnicy, która opuszcza beleczkę łącznotkankową?
Okołonaczyniowa osłonka limfatyczna (PALS) - utworzona z limfocytów T
Gdzie wchodzi tętnica centralna śledziony?
Do grudki chłonnej
Jakie nazywają się końcowe tętnice śledziony? Gdzie się zaczynają?
Tętnice pędzelkowate, powstają z tętnicy centralnej po jej wyjściu z grudki chłonnej
Czym otoczone są końcowe odcinki tętnic pędzelkowatych? Co to jest?
Osłonką Schweiggera-Seidla - koncentrycznie ułożone makrofagi, przylegające bezpośrednio do komórek śródbłonka
Co zapewnia migrację monocytów z krwi w śledzionie?
Okienkowy śródbłonek
Gdzie uchodzą tętnice pędzelkowate? (2)
- do zatok śledzionowych (krążenie zamknięte)
- otwierają się do miazgi czerwonej (krążenie otwarte)
Jakimi kolejno żyłami odprowadzana jest krew z zatoki śledzionowej?
Żyły miazgi -> Żyły beleczkowe -> Żyła śledzionowa
Z jakich komórek zbudowana jest ściana zatoki śledzionowej?
Zbudowana jest z wydłużonych, wrzecionowatych komórek śródbłonka ułożonymi na kształt beczki z przestrzeniami pomiędzy
Co umożliwiają przestrzenie obecne pomiędzy komórkami śródbłonka w zatoce śledzionowej?
Migrację krwi z miazgi czerwonej do zatoki śledzionowej i odwrotnie
Co stanowi miazgę białą śledziony?
- Okołonaczyniowe osłonki limfatyczne (PALS) - utworzone z limfocytów T
- grudki chłonne z limfocytami B
Co znajduje się na granicy miazgi białej i czerwonej?
Strefa marginalna (brzeżna)
Co znajduje się w strefie brzeżnej?
Komórki plazmatyczne, limfocyty B i T, makrofagi, komórki prezentujące antygeny
Jak nazywają się tętnice przebijające strefę brzeżną w śledzionie? Od jakiej tętnicy one odchodzą?
Tętnice promieniste, odchodzą od tętnicy centralnej leżącej w grudce chłonnej
Co stanowi miazgę czerwoną śledziony?
Sieć połączonych zatok
Co łączy ze sobą zatoki miazgi czerwonej? Co to jest?
Sznury Billrotha - komórki gwiaździste siateczki z luźną siatką włókien siateczkowych
Jakie komórki znajdują się w obrębie sznurów śledzionowych?
Komórki krwi, makrofagi, plazmocyty
Na czym polega monitorowanie krwi w śledzionie?
Stare erytrocyty, które straciły swoją elastyczność nie mogą przecisnąć się między komórkami śródbłonka zatoki śledzionowej, zostają więc sfagocytowane przez makrofagi
Co to są grudki chłonne?
Grudki chłonne są kulistymi lub owalnymi agregatami limfocytów B. Zrąb grudek tworzą komórki siateczki wzmocnione włóknami retikulinowymi oraz komórki dendrytyczne i makrofagi. Wyróżnia się dwa rodzaje grudek chłonnych: pierwotne i wtórne.
Limfocyty naiwne
małe, nieaktywne limfocyty B, w oczkach sieci utworzonej przez wypustki komórek siateczki i komórek dendrytycznych w grudkach chłonnych pierwotnych
Jak barwią się grudki chłonne?
Pierwotne - jednorodnie, ciemne zabarwienie
Wtórne - niejednorodnie - Część środkowa grudki - tzw. centrum reaktywne (ośrodek rozmnażania) - jest wyraźnie jaśniejsza, a część obwodowa - pasmo za gęszczania (mankiet) - znacznie ciemniejsza.
Z czego wynika jaśniejsze zabarwienie ośrodków rozmnażania?
Ich jaśniejsze zabarwienie wywołane jest luźnym układem chromatyny w jądrach proliferujących limfocytów zwanych tu centroblastami.
Gdzie najczęściej spotkamy grudki chłonne pojedyncze?
Grudki chłonne pojedyncze najczęśdej spotyka się w błonie śluzowej układu pokarmowego, oddechowego i moczopłciowego.
Gdzie występują skupiska grudek chłonnych?
Skupiska grudek chłonnych występują w jelicie cienkim (kępki Peyera) oraz w ścianie wyrostka robaczkowego. W znacznej liczbie występują także w migdałkach, węzłach chłonnych i śledzionie.
Jaką rolę pełnią węzły chłonne?
rolę biologicznych filtrów przepływającej chłonki
