Tkanka nabłonkowa Flashcards
Z czego zbudowana jest tkanka nablonkowa?
Ściśle przylegające komórki + niewielka ilość substancji pozakomórkowej w postaci błony podstawnej
Z czego składa się błona podstawna?
Bezkomórkowa substancja zbudowana z kolagenu, proteoglikanów i glikoprotein
Czy nabłonek jest unaczyniony?
Nie
Odżywianie komórek nabłonkowych
Na drodze dyfuzji substancji odżywczych z naczyń krwionośnych z leżącej niżej tkanki łącznej
Jakie jamy ciała pokrywają nablonki?
Wszystkie z wyjątkiem jam stawowych pokrytych tkanką łączną
Z jakich listków zarodkowych powstają jakie nabłonki?
Ektoderma: 1. Naskórek 2. Nabłonek jamy ustnej i odbytu
Endoderma: 1. Nabłonek układu oddechowego i przewodu pokarmowego
Mezoderma: 1. Nabłonek wyscielający naczynia krwionośne 2. Nabłonek Jam ciała 3. Nabłonek układu moczowo-płciowego
Podstawowy podział nabłonków
- Okrywające: tworzą nieprzepuszczalne warstwy
- Gruczołowe: składają się z gruczołów utworzonych przez wyspecjalizowane komórki występujące pojedynczo -gruczoły jednokomórkowe- lub w grupach - gruczoły wielokomórkowe
Podział nabłonków okrywających
- Ze względu na liczbę warstw komórek : nabłonek jedno- i wielowarstwowy
- Ze względu na kształt komórek warstwy powierzchownej
Rodzaje nabłonków jednowarstwowych
- jednowarstwowy płaski
- jednowarstwowy sześcienny
- jednowarstwowy walcowaty
- wielorzędowy (odmiana jednowarstwowego walcowatego)
Rodzaje nabłonków wielowarstwowych
- wielowarstwowy płaski rogowaciejący
- wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
- wielowarstwowy sześcienny
- wielowarstwowy walcowaty
Cechy nabłonka wielorzędowego (5)
- jedna warstwa komórek różnego rodzaju
- wszystkie komórki mają kontakt z błoną podstawną
- komórki mają różną wysokość —— przez to jądra są widoczne na różnych wysokościach (wiele rzędów; mylne wrażenie wielu warstw komórek)
- często obecne komórki kubkowe
- często obecne rzęski
Miejsce:
- drogi oddechowe
- przewód najądrza
Nabłonek jednowarstwowy płaski
- płaskie komórki
- centralnie położone, owalne, wydłużone jądro
- cienka obwodowa warstwa cytoplazmy
- łatwa dyfuzja i filtracja —-systemy barierowe w mózgu, nerkach, płucach
Miejsce:
- naczynia krwionośne i limfatyczne (tzw. śródbłonek)
- pecherzyki płucne
- kłębuszki nerkowe
- otrzewna, jama opłucna, osierdzie (tzw. międzybłonek)
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny
-komórki o kształcie sześcianów (prawie równe wymiary szerokości i wysokości)
Miejsce:
- pecherzyki tarczycy
- oskrzeliki
- kanaliki nerkowe
- powierzchnia jajnika i soczewki
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty (5)
- wysokie, prostokątne komórki
- wydłużone jądra leżące blisko podstawnej części komórki
- na szczytowej powierzchni często struktury powierzchniowe: rzeski (jajowód, tchawica), mikrokosmki (jelita, kanaliki nerkowe), stereocilia (przewód najądrza)
- często funkcja ochronna, wydzielnicza lub absorpcyjna
- czasem między komórkami obecne KOMÓRKI KUBKOWE (jednokomórkowe gruczoły wydzielające śluz, np w jelicie cienkim i grubym)
Miejsce:
Duże przewody wyprowadzające niektórych gruczołów, jajowod, żołądek
Nabłonek przejściowy
Drogi moczowe: pęcherz+ moczowody
-przejściowa zmiana liczby warstw komórek w zależności od stopnia wypełnienia pęcherza
(W pustym 5/6, w pełnym 2/3)
- powierzchniowa warstwa: KOMÓRKI BALDASZKOWATE
- u człowieka jest to rodzaj nabłonka wielowarstwowego sześciennego (u innych zwierząt różnice)
Czym są komórki baldaszkowate?
- pokrywają powierzchowna warstwę nabłonka przejściowego
- w błonie komórkowej szczytowej powierzchni występują zgrubienia, tzw. Płytki, które warunkują szczelną barierę ochronną nieprzepuszczającą moczu do niższych warstw (podczas wypełniania pęcherza komórki te rozciągają się, spłaszczają i pokrywają po kilka warstw komórek leżących niżej)
Jakimi rodzajami nabłonków są nabłonek wielorzędowy i przejściowy?
Wielorzędowy - rodzaj jednowarstwowego walcowatego
Przejściowy - rodzaj wielowarstwowego sześciennego
Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
Zwany NASKÓRKIEM -pokrywa powierzchnię ciała
budowa idąc od błony podstawnej
- najgłębiej komórki sześcienne lub walcowate mające zdolność do podziałów mitotycznych+ między nimi komórki macierzyste z nieograniczonym potencjałem mitotycznym jako źródło nowych generacji komórek
- wyżej kilka warstw wielobocznych komórek z desmosomami: WARSTWA KOLCZYSTA
- im bliżej powierzchni, tym komórki bardziej spłaszczone: warstwy ZIARNISTA, JASNA, ROGOWA
Rogowa: komórki zawierają KERATYNĘ, warstwa nieprzepuszczalna dla wody, komórki stale się złuszczają (ochrona przed urazami i zakażeniami)
Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
Budowa taka jak rogowaciejący, ale bez warstwy rogowej —-brak pełnej ochrony
Miejsce: jamą ustna, gardło, przełyk, przednia powierzchnia rogówki, pochwa, odbyt
Nabłonek wielowarstwowy sześcienny
-2 lub 3 warstwy komórek sześciennych
Miejsce: duże przewody wyprowadzające gruczołów potowych
Nabłonek wielowarstwowy walcowaty
-2 lub 3 warstwy komórek, z których powierzchowna warstwa to komórki walcowate
Miejsce: cewka moczowa męska, spojówki, przewody wyprowadzające niektórych gruczołów np. Trzustki i ślinianek
Budowa gruczołów
- miąższ gruczołów to PARENCHYMA utworzona przez komórki wydzielnicze
- zrąb gruczołów to STROMA (tkanka śródmiąższowa) zbudowana z tkanki łącznej z naczyniami krwionośnymi, limfatycznymi i nerwami dla komórek wydzielniczych
Jak powstają gruczoły?
W wyniku proliferacji komórek nabłonka okrywającego i ich wpuklaniu się w głąb leżącej niżej tkanki łącznej
Różnica między gruczołami zewnątrz- i wewnątrzkomórkowymi
Gruczoły zewnątrzwydzielnicze (EGZOKRYNOWE) zachowują stały kontakt z powierzchnią nabłonka poprzez PRZEWODY WYPROWADZAJĄCE, którymi wyprowadzają tam wydzieliny
Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (ENDOKRYNOWE) tracą kontakt z powierzchnią nabłonka, wydzielają bezpośrednio do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, a stad substancje dostają się do naczyń i krwiobiegu
Z czego składają się gruczoły zewnatrzwydzielnicze?
Odcinki wydzielnicze, drogi wyprowadzające, tkanka łączna odżywiająca gruczoły
*
Przewód wyprowadzający może zmieniać stężenie o skład sekretu (wydzieliny)
Podział gruczołów ze względu na układ przewodów wyprowadzających
- gruczoły proste: bez przewodów (gruczoły jelitowe) lub z 1 przewodem (gruczoł potowy)
- gruczoły złożone: składający się z wielu gruczołów rozgałęzionych, które uchodzą do jednego przewodu wyprowadzającego ;z przewodami rozgałęzionymi (gruczoły części zewnątrzwydzielniczej trzustki)
- uwaga, wśród gruczołów PROSTYCH tez można znaleźć GRUCZOŁY ROZGAŁĘZIONE, ale tu, do pojedynczego przewodu wyprowadzającego uchodzi kilka odcinków wydzielniczych
Podział gruczołów ze względu na kształt odcinków wydzielniczych
- gruczoły cewkowate
- gruczoły kłębkowe (zwinięta cewka, „kłębek”)
- gruczoły pęcherzykowe
- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe (odcinki wydzielnicze mają jednocześnie kształt cewki i pęcherzyka)
Podział gruczołów ze względu na rodzaj wytwarzanej wydzieliny
- gruczoły surowicze: wydzielina surowicza—- wodnisty płyn, dużo białek, często enzymy
- gruczoły śluzowe: wydzielina śluzowa—- gęsty płyn, obecne glikoproteiny zwane mucynami
- gruczoły mieszane: jednocześnie oba rodzaje wydzielin