układ dokrewny Flashcards
połączenia podwzgórza z płatami przysadki mózgowej (2)
1) pole hipofizjotropowe < > przedni płat
2) jądra wielkokomórkowe < > płat tylny
charakterystyka pola hipofizjotropowego (4)
- zespół jąder drobnokomórkowych
- jądra wydzielają LIBERYNY i STATYNY
- aksony z kom pola dochodzą do krążenia wrotnego przysadki
- połączenie nerwowo-naczyniowe (narząd neurohemalny) w wyniosłości pośrodkowej
co sie dzieje w narządzie neurohemalnym?
tu liberyny i statyny są wydzielane do krwi»_space;> żyłami wrotnymi trafiają do przedniego płata przysadki»_space;> regulują wydzielanie hormonów tropowych
charakterystyka jąder wielkokomórkowych (2)
- są to jądra nadwzrokowe i przykomorowe
- wydzielają NEUROSEKRET (neurofizyny + neurohormony)
co to jest neurosekrecja?
to proces, w którym neurosekret jest transportowany aksonami do płata tylnego przysadki i w miarę potrzeby do krwi uwalniane są neurohormony
neurohormony u człowieka (2)
1) wazopresyna
2) oksytocyna
co składa sie na przysadkę nerwową? (3)
- wyniosłość pośrodkowa
- cześć nerwowa (wyrostek lejkowaty)
- szypuła lejka
Z czego rozwija się przysadka mózgowa?
Z uchyłka dna komory III i kieszonki Rathkego
Co składa się na przysadkę gruczołową? (3)
- część dalsza (płat przedni)
- część pośrednia
- część guzowa
Co tworzy płat tylny przysadki?
Cz. pośrednia i nerwowa
Krążenie wrotne przysadki
Pierwotna sieć naczyń włosowatych (podwzgórze) = tt. przysadkowe górne»_space;> z nich powstają żyły wrotne przysadki (płat przedni) = sieć wtórna
Krążenie to służy to przenoszenia liberyn i statyn z podwzgórza
Charakterystyka płata przedniego = cz. dalszej (2)
- zbudowany z grup i pasm kom, między nimi naczynia zatokowe włosowate
- rodzaje kom:
• chromofoby (niebarwliwe)
• kom chromofilne
Co wchodzi w skład chromofobów? (3)
- kom niezróżnicowane
- zdegranulowane kom chromofilne
- kom gwiazdkowate/pęcherzykowe
Budowa kom chromofilnych (4)
- dużo RER
- dobrze rozwinięty AG
- liczne ZIARNA wydzielnicze magazynujące HORMONY
- mogą być kwaso- lub zasadochłonne
Kom chromofilne kwasochłonne - rodzaje (2)
1) laktotrofy - wytwarzają PROLAKTYNĘ
2) somatotrofy - SOMATOTROPINĘ
Kom chromofilne zasadochłonne - rodzaje (3)
1) kortykotrofy - KORTYKOTROPINA
2) gonadotrofy - GONADOTROPINY: FSH, LH
3) tyreotrofy - TYREOTROPINA
Działanie prolaktyny
- wzmaga wytwarzanie mleka w gruczole mlekowym
- wzmaga laktację u kobiet po porodzie
- jej wydzielanie regulowane jest głownie przez dopaminę
Działanie somatotropiny
- stymuluje wytwarzanie w wątrobie somatomedyny C = IGF-1 (wzrost kości na długość)
- zwiększa wytwarzanie białek
- wydzielana głównie w nocy
Działanie tyreotropiny
- reguluje czynność tarczycy
- wpływa na wytwarzanie, magazynowanie i uwalnianie hormonów tarczycy
Działanie kortykotropiny
- kontroluje czynność cz. pasmowatej kory nadnerczy (wydzielanie kortyzolu)
- powstaje z prohormonu: proopiomelanokortyny POMC
Działanie gonadotropin
- regulują prawidłową czynność gonad
• u kobiet»_space;> wzrost pęcherzyków jajnikowych, synteza estrogenów
• u facetów»_space;> stymulacja spermatogenezy przez wytwarzanie ABP
Charakterystyka płata tylnego
- cz. pośrednia: szczątkowa, zbudowana z kom zasadochłonnych wydzielających MSH (z POMC)
- cz. nerwowa: zbudowana z zakończeń aksonów jąder wielkokomórkowych i pituicytów + tk łączna + naczynia
- wydzielają neurohormony
Czym są pituicyty?
- są częścią części nerwowej płata tylnego,
- mają budowę jak kom glejowe,
- biorą udział w uwalnianiu neurohormonów
Charakterystyka szyszynki (5)
- cz. nadwzgórza
- pokryta oponą miękką
- podzielona na płaciki zbudowane z pinealocytów i kom śródmiąższowych
- wydziela MELATONINĘ (głównie nocą)
- wytwarza też inne indoloaminy, np. serotoninę i hormony polipeptydowe
Budowa pinealocytów (3)
- dobrze rozwinięty AG
- zawierają ziarna wydzielnicze
- liczne wypustki dochodzące do przestrzeni okołonaczyniowych*
*tymi przestrzeniami dochodzi do szyszynki info z siatkówki oka
Działanie melatoniny
- pochodna 5-hydroksytryptaminy = serotoniny
- reguluje cykl dobowy człowieka
- wywołuje efekt antygonadotropinowy
Budowa tarczycy
- 2 płaty + cieśń, torebka łącznotkankowa
- składa się z pęcherzyków
Charakterystyka pęcherzyków tarczycy (7)
- każdy otoczony bł podstawną
- na bł podst leżą sześcienne kom = kom pęcherzykowe
- wewnątrz jest koloid
- wielkość pęcherzyka i wysokość nabłonka zależą od stanu funkcjonalnego, np. nieaktywne pęcherzyki»_space;> duże, dużo koloidu, płaski nabłonek
- pęcherzyki otoczone tk łączną i siecią naczyń włosowatych
- dużo RER w cz. podjądrowej
- AG i duże ziarna wydzielnicze w cz. nadjądrowej
Hormony tarczycy (2)
1) trójjodotyronina T3
2) tyroksyna T4
Powstawanie hormonów tarczycy
I
synteza do koloidu TYREOGLOBULINY (Tg) przez pęcherzyki + tyreoperoksydaza i jodki do koloidu»_space;> jodki przechodzą w jod atomowy dzięki tyreoperoksydazie»_space;> jod at joduje tyrozynę w Tg»_space;> powstaje jodowana tyreoglobulina (jTg)
II
TSH działa na pęcherzyki»_space;> pobierają one koloid z jTg i tworzą w cytoplazmie endosomy»_space;> endosomy łączą się z lizosomami»_space;> uwolnienie T3 i T4 do naczyń
Działanie TSH na tarczycę (2)
- wzmaga wychwytywanie jodków
- nasila endocytozę jTg = wzmożone uwalnianie T3 i T4
Sprzężenie zwrotne ujemne z TRH, TSH i hormonami tarczycy
izi
Charakterystyka, działanie T3 i T4 (6)
- T3 to aktywny hormon
- T4 to prohormon dla T3
- transportowane we krwi przez TBPA, TBG i albuminy
- T3 zwiększa zużycie tlenu w tkankach, zwiększa metabolizm = wzrost temp. ciała
- w okresie rozwoju potrzebne do kształtowania tk nerwowej i dojrzewania szkieletu
- zwiększają stęż. cukru i obniżają cholesterolu we krwi
Kom parafolikularne = kom C tarczycy
- w obrębie pęcherzyka, między bł podst a kom pęcherzykowymi
- wytwarzają kalcytoninę oraz CGRP
- mają cechy kom układu APUD
Budowa przytarczyc (2)
- każda ma własną torebkę łącznotkankową
- budują je 2 typy kom
• kom główne - wytwarzają parathormon PTH
• kom kwasochłonne
Regulacja gospodarki wapniowej
Ca dostaje się wraz z amu»_space;> białko je wiąże (CaBP) i na plecach niesie do krwi z jelita»_space;> część idzie do kości, część do nerek
Stęż. Ca we krwi jest stałe - Ca2+ oraz 3 hormony (kalcytonina, parathormon, kalcytriol)
Działanie parathormonu
- wzrost stęż. Ca2+ we krwi
- działa na osteoblasty, zwiększając wytwarzanie M-CSF i RANKL (dzięki nim monocyty > osteoklasty)
Działanie kalcytoniny
- hamuje czynność osteoklastów
- obniża stęż. Ca we krwi
Działanie kalcytriolu (aktywnej formy wit D3)
- zwiększa zdolność enterocytów do wchłaniania Ca z pokarmu
Budowa nadnerczy
cz. korowa 80-90% + cz. rdzenna 10-20%
Budowa cz. korowej nadnerczy (5)
- 3 warstwy: • kłębuszkowata - wytwarza aldosteron • pasmowata - kortyzol • siateczkowata - trochę hormonów płciowych - wszystkie warstwy wytwarzają hormony STEROIDOWE - silnie rozwinięta SER - obecność wakuoli lipidowych - mitochondria tabularne
Kora nadnerczy u płodu
Tworzy warstwę płodową (80%) - czynnościowe połączenie z łożyskiem
Co ma ACTH do kory nadnerczy?
ACTH wplywa na warstwę pasmowatą, regulując wydzielanie glikokortykoidów
Hormony kory nadnerczy (3)
1) mineralokortykoidy (warstwa kłębuszkowata) - regulują gospodarkę wodno-elektrolitową i ciśnienie krwi; ALDOSTERON
2) glikokortykoidy (pasmowata) - ważne dla hemopoezy, ciśnienia krwi, pracy <3, funkcjonowania ukł nerwowego, wydzielania HCl i pepsyny, resorpcji H2O w jelicie grubym, wielokierunkowy wpływ na ukł immunologiczny; KORTYZOL
3) hormony płciowe nadnerczy (siateczkowata) - brak znaczenia fizjologicznego; ANDROGENY i ESTROGENY
Budowa cz. rdzennej nadnerczy (4)
- kom chromafinowe wytwarzające KATECHOLAMINY
- kom te tworzą gniazda, pasma otoczone naczyniami zatokowymi
- nieliczne kom nerwowe = kom zwojowe
- żyły z silnie rozwiniętą, ale nieregularnie rozmieszczoną mięśniówką
Kom chromafinowe rdzenia nadnerczy - charakterystyka i budowa (4)
- unerwione przez nerwy cholinergiczne
- dobrze rozwinięta RER i AG
- liczne ziarna wydzielnicze
- 2 typy
• kom A - wydzielają ADRENALINĘ
• kom NA - NORADRENALINĘ
Katecholaminy (adrenalina i noradrenalina) są pochodnymi…
…tyrozyny.
Tyr»_space;> DOPA»_space;> dopamina»_space;> noradrenalina»_space;> adrenalina
Jaki enzym bierze udział w przemianie noradrenaliny w adrenalinę?
N-metylotransferaza stymulowana przez glikokortykoidy
Działanie katecholamin (5)
- wzrost stęż. glukozy we krwi
- uwalniają wolne kw tłuszczowe z tk tłuszczowej
- podnoszą ciśnienie krwi
- rozkurcz tt wieńcowych i mm szkieletowych
- wzmagają czujność mózgu
Czym są paraganglia?
Inaczej ciałka przyzwojowe, rozsiane po organizmie, działanie i budowa jak u kom chromafinowych rdzenia nadnerczy
Kom dokrewne przewodu pokarmowego - działanie (4)
- wspomagają ukł nerwowy w regulacji procesu trawienia
- większość to tzw. kom otwarte (odbierają info o zawartości amu w jelicie i wydzielają hormony)
- działają parakrynowo
- kom zamknięte nie mają kontaktu ze światłem jelita
Hormony przewodu pokarmowego (9)
1) gastryna
2) cholecystokinina CCK
3) sekretyna
4) grelina
5) GIP
6) motylina
7) somatostatyna
8) histamina
9) serotonina
Działanie gastryny
- pobudza wydzielanie HCl i pepsyny w żołądku
Działanie CCK
- zwiększa wydzielanie enzymów trzustkowych
- obkurcza pęcherzyk żółciowy
- stymulowana obecnością polipeptydów i kw tłuszczowych w 12stnicy
Działanie sekretyny
- zwiększa wydzielanie dwuwęglanów przez przewody trzustki i drogi żółciowe = neutralizacja kwaśnego pH
- stymulator: amu w 12stnicy
Działanie greliny
- stymuluje wydzielanie hormonu wzrostu
- wywołuje uczucie głodu
Działanie GIP
- zwiększa wydzielanie insuliny
- stymulator: glukoza w jelicie cienkim
Działanie motyliny
- reguluje perystaltykę jelit
Działanie somatostatyny
- hamuje wydzielanie hormonów i gruczołów egzokrynowych
Działanie histaminy
- stymuluje wydzielanie gastryny
Działanie serotoniny
- pobudza motorykę żołądka i jelit
Czym jest układ APUD?
To duża grupa kom rozsianych po organizmie, wydzielających hormony polipeptydowe i często też aminę biogenną (serotoninę)
Funkcje kom ukł APUD (3)
- wychwytują prekursory amin
- mają wiele cech kom nerwowych
- wydzielają hormony polipeptydowe i jednocześnie wytwarzają aminy biogenne
Jakiego barwienia potrzebujemy, aby ujrzeć kom ukł APUD?
Wybarwienie za pomocą metod srebrowych
Jakie hormony wytwarzają gonady?
Hormony płciowe (wow)
Jak kontrolowane jest wydzielanie hormonów płciowych przez gonady?
Poprzez sprzeżenie zwrotne przez gonadotropiny przysadkowe (FSH i LH)
Grupy hormonów płciowych (3)
1) ANDROGENY - testosteron, androstendiol, dihydrotestosteron
2) ESTROGENY - 17 β-estradiol, estron, estriol
3) GESTAGENY - progesteron
