Sjúkdómar í stoðkerfinu - hjúkrun fullorðnir (Bæklun)

Question 1

Coxarthrosis (mjaðmaslit)

Answer 1

• Eitt af algengustu vandamálum í bæklunarlækningum
• Einkennist af niðurbroti á liðbrjóski og aflögun á beini

Question 2

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - helstu orsakir

Answer 2

• Erfðir
• Afleiðingar slysa (collum brot, luxatio coxae)
• Afleiðingar læknismeðferðar (sterar, geislar)
• Afleiðingar barnasjúkdóma (Perthés, epifysiolysis, dysplasia)

Question 3

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - klínísk einkenni

Answer 3

• Verkur/ hreyfisársauki: í nára og leiðir niður í innanvert hné (L-III taugaleiðni)
• Stirðleiki: minnkuð innrótation, abduction og extension
• Breytt göngulag (ant-algisk helti)

Question 4

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - rannsóknir

Answer 4

• Venjuleg röntgen (pelvis og mjöðm), vanalegust og sýnir:
  > Lækkun á liðbili
  > Subchondral sclerosa í caput og acetabulum
  > Osteophytamyndanir á caput og acetabulum
  > Cystur í caput og acetabulum
  > Subluxation á caput lateralt og upp á við)
• Segulómrannsókn

Question 5

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - meðferð

Answer 5

• Ekki aðgerð:
  > Bólgueyðandi lyf: per os vs. Inj í liðinn (intraarticular sterar)
  > Stoðtæki: stafur eða hækja, notað á frísku hliðinni
  > Hjálpartæki: sokka- og skóífærur, framlengingatangir
• Aðgerð:
  > Liðskipti (heill gerviliður)

Question 6

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - sameiginlegt mjaðmaaðgerðum

Answer 6

• Peri-operative meðferð
  > Inj Keflex iv
  > Inj Fragmin (low-molecular heparin) sc
  > Verkja- og bólgueyðandi lyf p os
  > (Sáradren)
  > Koddi milli fóta
• Post-operative meðferð (fyrstu 6 vikurnar)
  > Hækjur + þjálfun
  > Ekki setjast djúpt
  > Upphækkun á klósettið
  > Ekki krossa fætur

Question 7

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - akút komplikationir

Answer 7

• Luxation á lið
• Peroneus paresis (fallfótur)
• Embolia í lungu
• Hjartainfarkt
• Thrombosis í ganglim (intima los)

Question 8

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - seinar komplikationir

Answer 8

• Los á bolla og/eða stilk
• Brot á lærlegg um eða neðan prótesuenda (grenndarbrot) – getur einnig verið akút

Question 9

Coxarthrosis (mjaðmaslit) - meðferð við komplikationum

Answer 9

• Revision; skálarauki, skipta út biluðum hlutum
• Laga brot
• Girdlestone

Question 10

Gonarthrosis (hnéslit) - klínísk einkenni

Answer 10

• Verkur/ hreyfisársauki
• Stirðleiki / aflögun
• Breytt göngulag: ant-algisk helt

Question 11

Gonarthrosis (hnéslit) - helstu orsakir

Answer 11

• Erfðir - offita
• Afleiðingar slysa (brot á lateral tibia condyl; liðbönd: fremra krossband og/eða medial collateral)
• Afleiðingar læknismeðferðar: (meniscectomia, sterar, sýkingar)
• Afleiðingar barnasjúkdóma (osteochondritis dissecans, genu varum, genu valgum)

Question 12

Gonarthrosis (hnéslit) - rannsóknir

Answer 12

• Venjuleg röntgen vanalegust, sýnir:
  > Lækkun á liðbili
  > Subchondral sclerosa
  > Osteophyta myndanir
  > Cystur í frauðbeininu
  > Subluxation
• Langar myndir
• Segulómrannsókn

Question 13

Gonarthrosis (hnéslit) - meðferð

Answer 13

• Ekki aðgerð
  > Bólgueyðandi lyf: per os vs. inj
  > Minnka líkamsþunga
  > Stoðtæki: stafur eða hækja, notað á frísku hliðinni, s spelka til að minnka hreyfingar og gefa hliðarstuðning – “unloader one”
  > Hjálpartæki: sokka- og skóífærur, framlengingatangir
• Extra-articular aðgerðir
  > Decompression - uppborun
  > Osteotomia á tibia: mínus eða plús
• Intra-articular aðgerðir:
  > Arthroskópía og liðtoilet
  > Uni-compartmental arthroplastic (hálfur gerviliður)
  > Total arthroplastic (heill gerviliður)

Question 14

Gonarthrosis (hnéslit) - post op

Answer 14

• Verkja- og NSAID p os
• (Sáradrain) í 1 dag
• Þrýstiumbúðir í 3 daga
• Inj Keflex iv
• Inj Fragmin (low-molecular heparin) sc
• Fyrstu 6 vikurnar:
  > Hækjur + þjálfun
  > Ekki ganga á ójöfnu

Question 15

Gonarthrosis (hnéslit) - akút komplikationir

Answer 15

• Húðnekrósa
• Sárasýking
• Thrombosis í ganglim
• Embolia í lungu
• Hjartainfarkt

Question 16

Gonarthrosis (hnéslit) - seinar komplikationir

Answer 16

• Los á tibia og/eða femur komponentum
• Brot á tibiakomponent
• Brot á lærlegg (grenndarbrot – sjá fyrr)

Question 17

Gonarthrosis (hnéslit) - meðferð við komplikationum

Answer 17

• Sárarevision
• Sýklalyf
• Laga brot
• Prótesurevison
• Staurliður

Question 18

Humeroglenoidal arthrosis (axlarslit)

Answer 18

• Primary - frumkomið:
  > Sbr mjöðm og hné
• Secondary - síðkomið:
  > Afleiðing liðhlaups
  > Afleiðing bilaðs vöðvahylkis

Question 19

Spondylarthrosis (hryggslit)

Answer 19

• Discus prolaps (brjósklos):
  > L4-L5
  > L5-S1
  > Verkir í baki og/eða fæti
  > Dofi, máttleysi, viðbragðsleysi
  > MEIDEI: klofdofi, þvagstopp!
• Spondylosis (slit í öllu
  liðbilinu):
  > L4-L5
  > L5-S1
  > Verkir í baki
  > Ekki: dofi, máttleysi, viðbragðsleysi

Question 20

Spondylarthrosis (hryggslit) - afleiðingar slitgigtar

Answer 20

• Spinal stenosis (hryggöng)
• Spondylolisthesis (hryggskrið)!