Kviðarholsáverkar

Question 1

Hvernig virkar Frumskoðun (Primary Survey) ?
- A-AIRWAY hluti

Answer 1

A - AIRWAY
- Stabilisation á hálsi
- Andlitstrauma, beinn áverkir á háls, meðvitundarskerðing - Barkaþræða
- Greina: lokun á öndunarvegi og skaði á öndunarvegi
- Andar fólk? (ef fólk talar þá er öndunarvegur opinn)

Question 2

Hvernig virkar Frumskoðun (Primary Survey) ?
- B-BREATHING

Answer 2

B-BREATHING
- Tryggja að sjúkl fái O2
- Fylgjast með súrefnismettun
- Greina: þrýstiloftbrjóst, opið loftbrjóst, flekabrjóst

Question 3

Hvernig virkar Frumskoðun (Primary Survey) ?
- C-CIRCULATION

Answer 3

C-CIRCULATION
- bþ, púls
- SBÞ <90 mmHg - hypotension
- Setja 2 æðaleggi í sjúkl
- Senda blóð í status, blóðflokkun
- Stöðva blæðingar!
> blæðing í brjóst- eða kviðarhol
> óstabílt pelvis brot
> amputationir á útlimum
- Vökvi? blóð? cyclokapron

SBÞ >60 mmHg - carots púls
SBÞ >70 mmHg - femoralis púls
SBÞ >80 mmHg - radialis púls

Question 4

Hvað er að gerast í ‘‘Flail Chest’’?

Answer 4

Flailhlutinn verður dreginn inn með minnkandi þrýstingi á meðan restin af rifbeininu stækkar
- Ef rifbrot á 2 stöðum –> geta stungist inn í lungu

Question 5

Hvernig virkar Frumskoðun (Primary Survey) ?
- D-DISABILITY

Answer 5

D-DISABILITY
- Meðvitund (AVPU, GCS)
- Glasgow coma scale
- ATH blóðsykur

Question 6

Hvernig virkar Frumskoðun (Primary Survey) ?
- E-EXPOSURE / ENVIROMENT

Answer 6

E - EXPOSURE / ENVIROMENT
- Logroll
- Fjarlægja blaut föt
- Halda hita á sjúkling

Question 7

Hvernig virkar skoðun (secondary survey) ?

Answer 7

• þegar búið er að tryggja ABC og sinna lífshótandi meiðslum
• kerfisbundin skoðun frá toppi til táar
• saga
• AMPLE
  > Allergies
  > Medication
  > Past illnesses / pregnancy
  > Last meal
  > Events related to injury
• Kviðskoðun

Question 8

Flokkun áverka

Answer 8

• Háorkuáverkar vs lágorkuáverkar
• Óbeinir (‘‘blunt’’) - högg sem verða og valda broti, mari o.þ.h (bílslys, fall, árásir)
• Beinir (‘‘penetratint’’) - Fer hreinlega eh í gegnum fólk (hnífstungur, skotsár)

Question 9

Hvaða líffæri eru algengust til að verða fyrir hnjaski ? (nefið 2)

Answer 9

1. Lifur
2. Milta

2 stór líffæri, eru mikið á yfirborði

Question 10

Hverjar eru afleiðingar kviðarholsáverka?

Answer 10

• Blæðingar (oft lífshættulegar, solid organs t.d lifur, milta)
• Lífhimnubólga (peritonitis) (hollíffæri)
• Röskun á starfssemi líffæra (nýru, lifur, bris)

Question 11

Helstu áverkar í kviðarholi
- Lifur

Answer 11

• ofst skaði við blunt trauma
• stærð lifrarinnar
• Stungusár
• Non-operative nálgun ef sjúkl er stabíll
• Innlögn á GG
• Monitor, Hgb, endurtekin kviðskoðun
• Angiografía og embolisering
• ERCP
• Ef aðgerð - þá pakka lifur (10% sjúklinga þurfa aðgerð)

Question 12

Hverjir eru fylgikvillar lifrartrauma?

Answer 12

• Biloma
• Hepatic duct injuries
• Drep í lifur (hepatic necrosis)

Question 13

Helstu áverkar í kviðarholi
- Milta

Answer 13

• Fram að 8.áratugnum talið nauðsynlegt að fjarlægja miltað við áverka
• Breyttist eftir að hlutverk miltans varð óljóst
• Non-operative með meðferð gildir í dag
• Angioembolisation
• Geta blætt aftur upp í nokkrar vikur e. áverka
• Aðgerðir
  > Miltisúrnám (splenectomy)
  > Miltisúrnám að hluta (partial splenectomy)
  > Viðgerð á milta (splenorraphy)
  > Autotransplantation

Question 14

Hverjir eru fylgikvillar miltisaðgerðar?

Answer 14

• Subphrenic abscess
• Sepsis af völduð hjúpaðra baktería
  > Streptococcus pneumoniae
  > Hemophilius influenzae
  > Neisseria meningitidis

Question 15

Helstu áverkar í kviðarholi
- Magi og Smáþarmar

Answer 15

• Rof á maga / smágirni
• Sjúklingur presentar með peritonitis
• Algengast að missa af stungusári á bakvegg magans
• Ef skaði á smágirni er <1/3 af ummáli þá á að sauma annars resection
• Fylgikvillar (Abscess, Anastomusleki)

Question 16

Helstu áverkar í kviðarholi
- Skeifugörn

Answer 16

• Hematoma
  > Magasonda, fasta, næring í æð
  > 2 vikur
• Rof (perforation)
  > Aðgerð

Question 17

Helstu áverkar í kviðarholi
- Ristill og Endaþarmur

Answer 17

• 3 aðferðir við að laga rof á ristli
  > primer viðgerð
  > end colostomia
  > Primer viðgerð og loop-ileostomia
• Skaði á endaþarmi (rectum)
  > Beina garnainnihaldi frá endaþarmi
  > sigmoid loop stomia
  > loop ileostomia

Question 18

Helstu áverkar í kviðarholi
- Æðar í kviðarholi

Answer 18

• Skaði á stórum slag- og bláæðum getur verið erfiður viðureignar
• Penetrating trauma
  > getur skaðað hvaða æð sem er
• Blunt trauma
  > algengast að skaði æðar til nýrna fremur en aortu
  > SMA
• Úkoman byggir á:
  > Hvernig tekst til að gera við æðar
  > Hvort skaði er á mjúkvef og taugum aðlægt
  > Sést oftast á fyrstu 12klst

Question 19

Helstu áverkar í kviðarholi
- Nýru

Answer 19

• 90% af öllum blunt skaða á nýrum eru meðhöndluð án aðgerðar
• Hematuria
• Skaði á nýrnaæðum - getur verið síðkomin bæðing
• Angioembolisering
• Urinoma (Percutant dren (og JJ-leggur))
• Ábendingar fyrir aðgerð:
  > skaði á æðum / parenchymi ásamt lágþrýstingi
  > reyna að gera við annars brottnám
• Tog (traction) skaði á nýrnaæðum við blunt trauma
• Skaði á intima / media við tog –> thrombus myndun –> lokun á æðinni / stenosa
• Árangur á viðgerð á a.renalis er nálægt 0%
• Reyna ef: < 3klst frá skaða og sjúkl með 1 nýra /bilat. skaða