Lýtaskurðlækningar (Lýta og bruna) Flashcards
Hverjir eru tveir flokkar lýtaskurðlækninga?
Uppbyggingar (Reconstruction) t.d.
- sár
- brunar
- krabbamein
- áverkar
- meðfæddir gallar
Fegrunarlækningar (Plastic)
- einkageirinn aðallega
Hvað erum við að meta þegar við erum að skoða sár?
Hvernig er sárið tilkomið?
> Skurður eftir inngrip
> Legusár
> Bruni
- Eru þættir sem trufla gróanda?
- Hvað er hægt að bæta?
Sjúklingurinn:
- Almennt ástand
- Undirliggjandi kvillar sem hafa
áhrif á sáragróanda * Næringarástand
> Sykursýki
> Sterar
> Ónæmiskerfið
> Reykingar
Hvernig veljum við aðferð og undirbúning fyrir sár?
Val á aðferð:
- Loka sárinu í einu skrefi eða fleirum?
> Primer lokun
> Fiskiroð, sárasuga fyrir lokun
> Húðágræðsla
> Flipi
* Local flipi
* Distant flipi (frír flipi)
Undirbúningur:
- Sár hreinsað
> Mekanísk hreinsun: Með tæki og
tólum
> Kemísk hreinsun: T.d. prontosan
- Hemostasi
- Uppræta sýkingu * Minnka bjúg
- Velja umbúðir
Hvað er húðágræðsla?
- Þegar heilbrigð húð er fjarlægð og notuð til þess að græða sár annarsstaðar
- Blóðvæddur undirflötur er skilyrði
- Gengur ekki á bert bein, sinar eða brjósk
- Getur verið bæði bráðabirgða eða varanleg lausn
Hvað gerist þegar sett er ágrædda húð?
- Fibrin tenging
- Frásog
> ágrædda húðin nærist með frásogi frá nærliggjandi vef í gegnum háræðar - Æðar tengjast
- Æðanýmyndun
- Örmyndun
- Þroski
Húðtökusvæðið (Donor svæðið)
- Hlutþykktaráverki
- Viðkvæmt á meðan á gróanda stendur, þarf að verja með t.d. Tegaderm filmu
> Sviði
> Verkir - Grær með epiteliseringu
> Nýtt epithelium myndast - Tekur ca 10-14 daga að gróa
Hvað getur gert ef húðágræðsla mistekst?
- Blæðing undir húðágræðslunni – algengast!
> Lyftist upp, nær ekki festu - Núningur/tog
- Sýking
- Lélegur sáraflötur
- Lélegt blóðfæði
> Algengt hjá eldra fólki með undirliggjandi kvilla
Hvað eru flipar?
- Geta verið staðbundnir (local) eða frá fjarlægu svæði (distant)
- Vefur sem er færður til (t.d. yfir sár)
- Flipar hafa blóðrás
- Hægt að nota þar sem undirflötur er með lélegra blóðflæði
- Gefa oft bestan árangur
- Sama áferð og litur og húðin í kring
Hvað er frír flipi (DIEP flipi)?
- Flipi er losaður upp á einum stað frá sinni blóðrás og endurtengdur á öðrum stað
- Tenging gerð í smásjá
Eftirlit með flipa - með hverju er fylgst með?
- Litur
- Hiti
- Háræðafylling
- Doppler/ómun
Skarð í vör eða skarð í gómi
- Að fullu
- Að hluta
> Vör: Einhver vefur skilur nös frá vör
> Gómur: Slímhúð er órofin en undirliggjandi bein/vöðvar ekki - Öðrum megin eða báðum megin
Skarð í vör eða gómi - faraldsfræði
- Evrópa 1:1000
- Asía 1:500
- Afríka 0,4:1000
- Unilateral skarð í vör + góm er algengast: 45%
- Í gómi eingöngu: 30%
- Í vör eingöngu: 20%
- Bilateral: 5%
Skarð í vör eða gómi - helstu tölur
Skarð í vör/vör+góm:
- 2x algengara hjá drengjum
> Engin ættarsaga: 0,1%
> 1 systkini: 4%
> 2 systkini: 9%
> 1 foreldri + 1 systkini: 17%
- Sjaldan með öðrum heilkennum
Skarð í góm eingöngu:
- 2x algengara hjá stúlkum
- 60% tengsl við aðra galla eða
heilkenni
- Virðist fremur tengjast umhverfisþáttum
> Áfengi
> Isoretinoin
> Flogaveikislyf
Hvernig fylgikvillar geta fylgt skarð í vör/gómi?
- Öndunarerfiðleikar
- Næringarerfiðleikar
- Sýking í miðeyra
- Talmein
> Hypernasalitet - Aðrir meðfæddir gallar
Meðferðaráætlun - skarð í vör/gómi
- Viðgerð á vör og framhluta góms: 3-6 mánaða (5kg)
- Viðgerð á aftari hluta góms: 12-18 mánaða
- Bein flutt frá mjöðm í tanngarð: 6-13 ára
- Útlitsaðgerð/viðgerð á örum: 13-16 ára
- Lagastöðueðaformnefs
- Kjálkaaðgerð: 16-20 ára
- Samhliða er margþætt meðferð tannlækna, talmeinafræðinga, kjálkaskurðlækna og HNE lækna
- Horfur yfirleitt góðar þegar rétt er staðið að meðferð með þáttöku allra viðkomandi sérgreina
Aflagað ör vs Vel gróið ör
Aflagað:
- gróft, breitt
- upphleypt
- rautt
Vel gróið:
- Nett
- Fölt
- Lítið sjáanlegt
Ör þroski - hver eru stigin 4?
- Bólga - fyrsta vikan, frumuríkt
- Vöxtur, önnur til fjórða vika
- Þroskun/endursköpun frá 4. viku upp í 1 ár, frumum fækkar
- Samdráttur/herping (10-30%) í lok stigs 3, frumusnautt
Ör - hvað stuðlar að gróðum gróanda?
- Gott næringarástand
- Ekkert nikótín
- Forðast bólgueyðandi lyf í viku fyrir aðgerð
- Stuðningur (plástrun, spelkun)
- Bera á feit smyrsl
- Silikón smyrsl eða -plástur
Hvað eru óeðlileg ör?
Hypertrófískt:
- aukin breidd, þykkt en virðir mörk skurðsárs
Keloid:
- vex stjórnlaust eins og æxli
Hver eru úrræðin fyrir ör?
- Þrýstingsmeðferð
- Silikon plötur
- Stera innspýtingar
- Húðslípun
- Laser
- Frysting
- Fylling (efni, fita)
- Skurðaðgerð
- Förðun/Tattoo
Hvaða fegrunaraðgerðir eru algengastar og hvaða aðgerðum fer vaxandi?
Algengastar á:
- Brjóstum
- Andliti
- Kvið
Vaxandi:
- Útlimir
- Háls
Hrukku-/yngingermeðferðir utanfrá vs innanfrá
Utanfrá:
- Slípun
- Efnameðferð/-böð
- Laser
- Skurðaðgerðir
Innanfrá:
- Fylliefni (s.s. restylane/perlane)
- Lyf (botox)
- Lyfting með vírum
- Vefjaflutningur; FITA (fylliefni)
Slípun
- Áður steinn eða bursti
- Nú „sandblásið“ með kristöllum eða saltsambönd
- Gegn grófri húð, sumum örum, ójöfnum lit, aldurstengd húðæxli, fíngerðar hrukkur, mögulega slitbreytingar
Botox
- Lamandi efni
- Gegn hrukkum með því að lama eða slaka smávöðva í andliti
Húðfyllingar
- Collagen - endist í 2-4 mánuði
- Hyaluronsýra - endist 3-12 mánuði
- Gegn hrukkum, „dældum“ eða til stækkunar
Liposculpture/Lipstructure
- Fitusog þar sem fita má missa sín
- Fita unnin fyrir innspýtingu
- Innspýting fitu á tiltekin stað
- Rúmmál minnkað á einum stað og aukið á öðrum
- Laga hrukkur, fellingar, dældir, ör
- Laga rýrnun
- Breyta formi
