Ontstekingen centrale zenuwstelsel: EEG Flashcards
Meningitis, algemeen, indeling
Ontsteking van vliezen van hersenen en ruggenmerg. Meestal veroorzaakt door infecties door virussen of bacteriën.
Indeling op basis van liquorbevindingen:
- purulente/pyogene meningitis
- aseptische meningitis
Purulente meningitis, kenmerken, oorzaak, symptomen, prevalentie
Pusvormende meningitis, troebele liquor, waaruit verwekker gekweekt kan worden.
Vooral door bacteriën veroorzaakt, soms door protozoa. Door lucht en direct contact overbrengen, nestelen in nasofarynx. Meestal (90%) 1 van 3 soorten bacteriën (elk voorkeur voor leeftijd):
- H. influenza type b
- meningococcen
- pneumococcen
Meestal alleen keelontsteking, soms kan meningitis, bepaald door immunologische constitutie.
In NL bij 8 op 100.000 inwoners/jaar, helft <5 jaar oud)
Meningococcen meningitis, symptomen, speciaal verschijnsel, EEG
Ernstige vorm van meningitis, fel beloop.
Typische symptomen t.g.v. verhoogde intracraniële druk:
- hoofdpijn, nekstijfheid, fotofobie, braken, gestoord bewustzijn, coma
Snelle behandeling nodig met antibiotica, kan anders leiden tot dood.
Epileptische insulten vooral bij kinderen.
Speciaal verschijnsel:
- Waterhouse-Friedrichsen-syndroom
- huidbloedinkjes (petecchieën), veroorzaakt door toxinen uit meningococcen
- infectie niet behandeld, doordringen tot bijnieren, vaak dodelijke shock
- is besmettelijk, directe omgeving chemoprofylactisch behandelen
- arts moet ziekte melden bij instanties
EEG:
- diffuus voorkomende trage activiteit
- bij klinisch herstel, snel afname EEG-afwijkingen
- als meningococ doordringt tot hersenparenchym, dan ernstige complicaties (infarcten, abcessen), EEG sterker gestoord, focale/epileptiforme afwijkingen
Haemophilus influenzae meningitis, beloop/symptomen, EEG
Bij sluipend beloop diagnose vaak te laat gesteld.
Kans groot op voor meningitis typische complicaties:
- thrombophlebitis (ontsteking bloedvaten met vorming stolsels, aflsuiting)
- hierdoor ischemische infarcten
- directe invasie parenchym
- focale neurologische verschijnselen
- wanneer dik ontstekingsinfiltraat ontstaat, dan stoornissen in liquorcirculatie/resorptie, dan hydrocefalus en drukverhoging
EEG:
- haardvormige afwijkingen
- ook diffuse afwijkingen
- bij verhoogde druk of hydrocephalus vertraging AGP
Pneumococcen meningitis, bij wie, oorzaak
Vooral bij ouderen, als gevolg van pneumonie (longontsteking).
Bij jongeren kan het bij schedelfracturen, dan pneumococcen uit nasofarynx makkelijk in de liquorruimte.
Ook bij immuungecomprimitteerden (Aids, Hodgkin).
Mortaliteit hoog, 30%.
Meningitis bij neonaten, algemeen, EEG
Diagnose moeilijk te stellen, symptomen lastig herkennen.
Som als floppy infant presenteren, m.n. bij E. coli en via baringskanaal opgelopen infecties met listeria monocytogenes en beta-hemolytische streptococcen.
Kinderen met congenitale afwijkingen vatbaar (hydrocefalus, spina bifida, laag geboortegewicht).
EEG:
- bij lichte gevallen alleen discongruentie
- ernstigere gevallen alle soorten EEG-afwijkingen mogelijk (diffuus vertraagd, haardvormige afwijkingen, epileptiforme afwijkingen etc., soms met trekkingen erbij)
- afwijkingen kunnen frequent van lokalisatie wisselen binnen een registratie
Tuberculeuze meningitis, algemeen, prevalentie, oorzaken, EEG
Bij 1 op 1.000.000 mensen/jaar.
Subacuut, chronisch verlopend, voornamelijk aan basis van hersenen gelokaliseerd.
Geeft hersenzenuwuitval.
Kan liquorcirculatiestoornissen geven (hydrocefalus), door dikke exsudaat.
EEG:
- niet vaak EEG-afwijkingen (EEG geeft hemisferale activiteit weer, niet van basis van hersenen)
- afsluiting arteriën aan basis veroorzaakt wel focale neurologische uitval met focale verschijnselen in het EEG
- vaak epileptiforme afwijkingen, 10-20% van patiënten met tuberculeuze meningitis debuteert met insult
Mortaliteit 10-30%.
Meningitis door schimmels of parasieten
Bij microscopisch onderzoek de verwekkers aantreffen in de troebel liquor:
- schimmels, cryptococcus neoformans, bij immuungecomprimitteerden
- parasieten, amoeben
Ernstige ziektebeelden, hersenparenchym zelf vaak betrokken (meningo-encefalitis).
- EEG altijd sterk afwijkend
- vaak epileptiforme afwijkingen
- 50% krijgt insulten, veroorzaakt door laesie of door intrathecale behandeling
Aseptische meningitis, algemeen, prevalentie, oorzaken, verschijnselen
Virale meningitis, kweek is steriel.
25 per 100.000 inwoners/jaar.
Vooral in zomermaanden, jonge leeftijd en immuungecomprimmiteerden.
Meestal veroorzaakt door virussen. In 80% geen verwekker gevonden.
Goedaardig, self-limiting.
Overgebracht via feco-orale route of via de lucht.
Bifasisch beloop, eerst fase met gastro-intestinale problemen, na anderhalve week de meningitis.
Verschijnselen:
- algemene malaise, koorts, hoofdpijn, meningeale prikkeling, lichtschuwheid, zelden coma.
Liquor toont lymfocyten.
Soms ersntig, bijv. bij Aids, of bij bacteriële infectie die aseptische meningitis geeft.
Aseptische meningitis, EEG
EEG normaal of licht vertraagd AGP.
Bij meningitis door mononucleosis infectiosa (Pfeiffer) dan vertraagd EEG, soms epileptiforme afwijkingen.
Bij ernstige aspetische meningitis, zoals bij lues, meningitis carcinomatosa of leukemische meningitis, dan EEG diffuus vertraagd, dan hersenparenchym betrokken.
Virale encefalitis, oorzaken, klinische verschijnselen, EEG
Meestal veroorzaakt door virussen, minder vaak door bacteriën of parasieten. 80% door enterovirussen.
Kliniek:
- eerst algemene malaise
- later acuut koorts met meningeale prikkeling
- later betrokkenheid CZS, dan sprake van encefalitis
- convulsies, delier, verwardheid, coma, afasie, hemiparese etc.
EEG altijd afwijkend.
Meestal diffuus vertraagd met wel/geen focale verschijnselen of epileptiforme afwijkingen.
Herpes simplex virus encefalitis, algemeen, prevalentie, kliniek
Meest voorkomende vorm van virale encefalitis, 3 per 1.000.000/jaar.
Infectie komt veel voor, meeste mensen hebben antistoffen, dus zelden encefalitis, vaak alleen keelontsteking.
Via n. trigeminus of olfactorius kunne virusdeeltjes naar hersenen gaan, frontotemporaal, dan bloederige encefalitis veroorzaken.
Kliniek:
- eerste algemene verschijnselen
- vanuit frontotemporaal, dan hemiparese, afasie, hemianopsie, epilepsie
- vaak profylactische symptomen
Behandelen met acyclovir z.s.m.
Beeldvormend onderzoek: ruimte-innemende hypodense gebieden.
PCR geeft snel uitslag, zeer hoge spec. en sens.
Herpes simplex virus encefalitis, EEG
Niet specifiek, wel suggestief, door lokalisatie en morfologie van EEG.
- een- of tweezijdig temporaal
- eerst polymorfe delta
- later overgaand in scherpe golven of langzame PGC’s
- karakteristiek LPD’s of periodieke complexen, om de 1-3 seconden
- LPD’s na enkele dagen ziek, soms later
- soms klinisch ook epilepsie
- later in ziekte complexen breder, uiteindelijk iso-elektrisch
Na herstel lange tijd nog afwijkend EEG, normalisatie duurt lang, soms restverschijnselen.
Bij pasgeborenen scherpe golfcomplexen, met klinische verschijnselen erbij, kunnen erg van vorm en lokalisatie wisselen.
Para-infectieuze en postinfectieuze encefalitis
Kan na onschuldige virusinfectie of na vaccinatie.
In witte stof ontstaan kleine demyelinisatiehaarden (acute disseminated encefalomyelitis).
Afweerreactie tegen hersenweefsel.
Mortaliteit tot 20%, kinderen kunnen mentale retardatie of epilepsie ontwikkelen, volwassenen vaker herstellen.
Eerst kenmerken van encefalitis met tekenen van afwijkingen in hersenen of alleen ruggenmerg.
EEG sterk diffuus vertraagd.
Chronische encefalitis van Rasmussen
Chronisch sluimerende encefalitis, bij kinderen en jong volwassenen.
Focale epileptische verschijnselen aan 1 lichaamshelft, gaan vaak over in partiële status epilepticus.
Ook complex partiële aanvallen met secundaire generalisatie, kunnen overgaan in convulsieve status epilepticus.
Frequentie aanvallen neemt toe, mentale en neurologische achteruitgang, uiteindelijk hemiparalyse met afasie en hemianopsie.
MRI: progressief verlopende atrofie 1 hemisfeer.
Liquor: antistoffen tegen bepaald receptoreiwit.
Lokale ontsteking gevolg van vroegere virusinfectie.
EEG typisch: focale continu voorkomende epileptische activiteit.
EEG belangrijk voor diagnose.
Epilepsie therapieresistent, hemisferectomie enige werkzame therapie.
SSPE
Subacute scleroserende panencefalitis (enc. van Van Bogaert).
Zeldzame ziekte op jonge leeftijd t.g.v. persisterend mazelenvirus.
Eerst gedragsproblemen en slechtere schoolprestaties, later insulten, virusklachten, piramidale en cerebellaire verschijnselen. Laatste fase progressieve aftakeling (dementie) en later dood (1,5 jaar).
Diagnose door aanwezigheid antistoffen tegen mazelen.
EEG:
- Raedermecker-complexen: bilateraal synchrone complexen met grote amplitude (tot 1500 uV) en repetitief voorkomen (4-15 sec)
- zijn PLIDD’s
- bestaan uit polyfasische scherpe golven en PGC’s, duur 0,5-2 sec
- per afleidingsplaats op hoofd stereotiep van vorm
- gepaard gaan met myoclonieën
- in begin van ziekte eenzijdig of na externe stimuli optreden
- duidelijkst in intermediaire stadia van ziekte
Limbische encefalitis
Door aspecifieke ontstekingsreacties in limbische systeem door kleincellig longcarcinoom.
(Sub)acute neurologische en psychiatrische verschijnselen:
- gedragsveranderingen
- geheugenstoornissen
- hallucinaties
- wanen
- soms insulten
- later hersenstamverschijnselen
Verschijnselen soms al voordat tumor met beeldvorming te zien is, suggereert voor verantwoordelijkheid van immuun gemedieerd proces. Antistoffen tegen zenuwweefsel.
EEG:
- atypische diffuse en focale afwijkingen, vaak al voor tumor te zien is
Creutzfeldt-Jakob
Snel progressieve dementie met neurologische verschijnselen, binnen 2 jaar dood.
Ontstaan kleine vacuolen in hersenschors, subacute spongiforme encefalopathie.
EEG:
- eerst diffuus traag
- later bifasische/trifasische complexen (PSIDD’s), vaak gepaard met myoclonieën, reageren op stimuli
- Heidenhahn-variant, complexen meer occipitaal
- later intervallen groter, amplituden kleiner, tot iso
- ontstaan binnen 3 maanden, met kliniek erbij suggestief voor diagnose
- zelfde EEG, niet de kliniek, dan lithium-intox.
BSE (bovine spongiforme enc.) na eten besmet vlees.
Progressieve multifocale leuko-encefalopathie
Opportunistische infectie, zelfde virus dat huidwratten veroorzaakt (JC-virus). Reactivatie van latente infectie.
Nij kankerpatiënten en sommige aids-patiënten.
Progressieve wittestofstoornissen met demyelinisatie.
Subacuut beeld met focale neurologische afwijkingen en dementie.
Half jaar na eerste symptomen dood.
EEG aspecifiek diffuus verstoord.
Herpes zoster
Gordelroos, pijn en huidblaasjes in een dermatoom. Vaak thoraxdermatomen getroffen, vorm van gordel, daarom naam.
Veroorzaakt door waterpokkenvirus (varicella), na reactivatie.
Vaak bij immuungecomprimmiteerden, soms spontaan.
Veel ouderen hebben het ooit in leven gehad.
Cerebrale vorm is zeldzame complicatie van craniale zoster.
Ontsteking bloedvaten (angiitis), zorgt voor infarcten en neurologische haardverschijnselen als hemibeeld.
EEG: haardvormige afwijkingen.
Postherpische pijnen.
Aids
Chronische infectie HIV-virus type 1 van cellen van immuunsysteem, stoornissen in afweer.
Bij 10% aids-dementiecomplex.
Driekwart krijgt neurologische complicaties.
Infectie met toxoplasma, opportunistische infecties.
Parasieten, voorbeelden
Amoeben-meningo-encefalitis, moeilijk behandelbaar.
Cerebrale vorm van malaria, snel fataal.
Diffuse of focale EEG-afwijkingen.
In tropische landen, trypanosomiase, slaapziekte, door tseetseevlieg.
Cerebrale toxoplasmose
Intracellulair voorkomende parasiet.
Na eten rauw vlees of contact met kattenpoep.
Symptomen meestal bij onderliggend lijden, opportunistische infectie.
Klinische verschijnselen verschillen sterk.
Kan encefalitis, myocarditis en polymyositis.
In hersenen focale haarden van vrijlevende of in cysten voorkomende toxoplasma-parasieten.
EEG:
- diffuse en focale afwijkingen
Diagnose door biopsie en beeldvorming.
Werkzame medicamenteuze therapie.
Congenitale cerebrale toxoplasmose
Vrouw tijdens zwangerschap infectie, kind geboren met congenitale vorm.
Ernstig ziektebeeld met verschijnselen actieve infectie, koorts, uitslag, insulten, vergrote lever en milt, chorioretinitis, hydrocefalus, microcefalie.
Meestal overlijden.
EEG:
- focale epileptiforme afwijkingen. wisselende lokalisatie
- deltahaardeb, asymmetrieën, hypsaritmie
Worminfecties
Cerebrale infectie met worm in NL een zeldzaamheid, wel in ontwikkelingslanden.
Voorbeeld: cerebrale cysticercosis, na eten met larven geïnfecteerd varkensvlees. Larven via bloedstroom naar organen en daar nestelen. Zichtbaar in MRI.
EEG:
- vaak weinig opvallende verschijnselen
- laesies ontstaan langzaam
- afhankelijk van grootte en aantal cysten -> haardverschijnselen eb verhoogde intracraniële druk
- in 90% focale epileptiforme afwijkingen
Rickettsiae infectie
Intracellulair levende parasieten, op mens overgebracht door besmet dier (dieren zijn de vectoren).
Ziekten nu niet meer vaak, vroeger veel meer. Door bestrijding van vectoren en therapie met antibiotica.
Ziekte begint abrupt met koorts en hoofdpijn, mazelenachtige uitslag, onbehandeld dan encefalitis met delier, stupor en coma.
EEG:
- diffuus vertraagd AGP
- haarden met trage activiteit bij focale neurologische verschijnselen
Intracerebrale tuberculose
Laesie diep in hersenparenchym, langzaam progressief.
Minder vaak sterke afwijking in EEG.
Schimmel- en gistinfecties
Veel minder vaak dan bacterieel.
Bij beeld van subacute meningitis of multifocale encefalopathie met aanwijzingen voor schimmelinfectie in andere organen.
Voorbeelden: candida albicans, aspergillus, cryptococcus neoformans.
Opportunistische infecties.
Hersenzenuwuitval en hydrocefalus en multipele microabcessen in cerebro.
Diagnose door liquoronderzoek, kweek en immunologische tests.
Prognose ongunstig.
Behandeling: toedienen amphoterocine B.
EEG:
- afwijkingen bij alle vormen
- diffuus vertraagd AGP
- soms focale deltahaarden
Hersenabces, algemeen, kliniek
Bij 1 op 100.000 per jaar.
Abces ontstaat uit cerebritishaard of nabijgelegen infectiebron. Hematogeen vanuit infectie in longen of tandwortels. In temporaalkwab als complicatie van middenoorontsteking. Bij penetrerend schedelletsel.
Kliniek:
- niet acuut
- hoofdpijn en focale neurologische uitval, met primaire infectieverschijnselen
- als abces veel ruimte inneemt, bewustzijnsstoornissen door drukverhoging
- 1/3 epileptische aanvallen, vooral bij abces frontaal, 25 % hiervan kinderen
- focale epilepsie restverschijnsel
Behandeling:
- chirurgische drainage en antibiotica
20% overlijdt.
Hersenabces, EEG
Bij supratentorieel abces, 75% afwijkend EEG.
- bij begeleidende meningo-encefalitis, dan haardvormige EEG-afwijkingen eerst niet opvallend door traag EEG, later duidelijker te zien
- vaak epileptiforme afwijkingen
- soms suppressie AGP in hemisfeer
- soms LPD’s
Abces in achterste schedelgroeve -> geen EEG-afwijkingen
Subduraal empyeem, epiduraal abces
Bij ongewone infecties. Met streptococcen en stafylococcen.
Vaak als complicatie na ingreep aan schedel.
Secundaire herseninfarcten door vasculitis trombose.
Vaak insulten.
EEG:
- vaag begrensde haard
- suppressie
- vaak epileptiforme afwijkingen
