Kliniek ziekten long- en luchtwegen Flashcards
Hoe kunnen luchtweginfecties verdeeld worden?
Naar lokalisatie, bovenste en onderste luchtweg infecties
Welke is gevaarlijker, bovenste of onderste luchtweginfecties?
Onderste
Wat zijn voorbeelden van bovenste luchtweginfecties?
– Acute virale rhinitis – Rhinosinusitis – Acute otitis media – Pharyngitis/tonsillitis – Tracheitis/laryngitis
Wat zijn voorbeelden van onderste luchtweginfecties?
– Bronchitis
– Bronchiolitis
– Pneumonie
– Tuberculose
Welke typen ziekte-verwekkers zijn er bij luchtweginfecties?
Viraal, bacterieel, schimmels en parasieten (alleen bij gestoord immuunsysteem)
Wat zijn de kenmerken van acute virale luchtweg infectie?
Mild (dmv virale infectie), november en februari, verkoudheidsklachten, keelpijn, soms conjunctivitis (rode ogen), malaise, hoofdpijn, spierpijn, eventueel koorts
Wat is de behandeling voor acute virale luchtweginfectie?
Voorlichten, afwachten, geen antibiotica
Welke complicaties kunnen ontstaan adv acute virale luchtweginfecties?
na viraal begin ontstaat in het beloop een ‘secundaire’ bacteriële infectie, ook wel ‘super’-infectie genoemd: – sinusitis – acute otitis media – bronchitis – pneumonie
Wat is (rhino)sinusitis?
Kaakholte ontsteking, ontstaan uit virale luchtweginfectie -> bacteriële superinfecitie
Wat zijn de klachten?
loopneus(gekleurd), aangezichtspijn, voorhoofdspijn, koorts
Wat voor onderzoek kan je doen bij een (rhino)sinusitis?
Rhinoscopia anterior: soms pus uit opening holte,
drukpijn ‘over’ de holtes
Wat is het verloop van een (rhino)sinusitis?
Kan dagen tot 1-2 weken duren
Wat zijn bijkomende complicaties van een (rhino)sinusitis?
ethmoiditis, orbitaphlegmone, meningitis
Heeft het zin om een röntgenfoto te doen?
Nee, maar evt PET-CT wel
Wat is de behandeling voor een (rhino)sinusitis?
– uitleg (meestal virus, ook bacterie geneest spontaan) en afwachten
– zoutopl, stomen, paracetamol, ev. Xylometazoline-neusspray > 6 jr (ontzwelt neusslijmvlies) max. 1 week,
– antibiotica oha niet effectief, alleen bij flink zieke patiënt, > 2 weken koorts of verminderde afweer
– corticosteroïd-neusspray na 2 wk klachten of bij frequente recidieven
Wat is een acute otitis media?
Bacteriële infectie van het middenoor
Bij welke leeftijdsgroep komt acute otitis media vaak voor?
Kinderen <5j
Hoe ontstaat een acute otitis media?
De buis van Eustachius is geblokkeerd (meestal door hamophilus influenza, pneumococ) -< vocht trommelholte -> infectie
Wat zijn de klachten van een acute otitis?
Acuut begin, oorpijn, ev. loopoor, koorts,
buikpijn/braken/diarree (kleine kinderen) bij verstopte neus
Wat kan je observeren bij lichamelijk onderzoek (LO) bij acute otitis?
Rood of ev, bol staand (bomberend) trommelvlies
Wat is het beloop van acute otitis media?
Spontaan genezen binnen 3 dg, daarbij breekt het trommelvlies vaak door en geneest ook spontaan
Wat is de behandeling van acute otitis media?
– pijnstilling met paracetamol, uitleg en instructie: binnen drie
dg flink opgeknapt
– antibiotica alleen bij erg zieke kinderen en risicofactoren voor
ernstig beloop (bijv. <6mnd, dubbelzijdige otitis media, cytostatica behandeling) of als na 3 dg nog koorts
Wat is pharyngitis en tonsillitis?
- Keelontsteking (zonder andere luchtwegklachten)
- Meestal virale verwekker
- Soms (15%) bacteriële verwekker:
Wat zijn de klachten van pharyngitis en tonsillitis?
keelpijn, slikpijn, hoofdpijn, redelijk vaak koorts. (geen verkoudheidsklachten!)
Wat kan je observeren bij LO bij pharyngitis en tonsillitis?
Rode keel, rode gezwollen tonsillen, ev. exsudaat (beslag) en vergrote lymfeklieren (kaakhoeken), soms oorpijn (voorbeeld van referred pain)
Wat is de behandeling voor pharyngitis en tonsillitis?
ntibiotica? Oud strijdpunt: bij aanwijzingen bacteriële verwekker: lichte bekorting genezingsduur
Wat zijn de complicaties van tonsillitis?
– Epiglottitis: erge slikpijn, kwijlen, belemmerde inspiratie
(stridor), voorover zitten
-> spoedpresentatie KNO: intuberen
– Peritonsillair abces: mond niet kunnen openen (‘kaakklem’), kwijlen, erge slikpijn, tonsil komt naar voren/naar midden, uvula verschuift
-> antibiotica of (als rijp) incisie door KNO-arts
Wat is tracheitis en laryngitis?
• Meestal virale infectie
•Vooral in ontwikkelingslanden: difterie(=kroep) en kinkhoest ->
vaccinaties!
Wat zijn de kenmerken/klachten van tracheitis en laryngitis?
blafhoest, heesheid, opgeven van sputum, pijn achter het borstbeen, ev. inspiratoire stridor
Hoe kan je horen bij de ademcyclus waar de obstructie zit?
– Bij obstructie vd hogere luchtwegen: stridor bij inspiratie;
–bij obstructie vd lagere luchtwegen: expiratoire stridor
Wat zie je bij LO bij tracheitis of laryngitis?
Geen longafwijkingen
Er is een bijzondere vorm van laryngitis: laryngitis subglottica. Welke groep hoort hierbij en wat zijn de klachten?
pseudokroep:1-6jr, blafhoest, ‘s nachts benauwd, soms insp stridor, soms intrekkingen
Wat zijn de kenmerken van acute bronchitis?
- Alle leeftijden
- Virale verwekker, soms bacterieel
- Minder dan drie weken hoesten
- Opgeven van gekleurd (purulent) sputum
- Bij longonderzoek (stethoscoop) verspreid rhonchi bij de expiratie
- Soms malaise en koorts
- Antibiotica hebben weinig meerwaarde bij eeng ewone acute bronchitis
Wat zijn de kenmerken van bronchiolitis?
- Ontsteking van de kleinere luchtwegen (bronchioli), meestal door RS virus of andere virus
- Klein kind
- Minder alert, soms uitrgedroogd, fors hoesten met piepen en soms erg kortademig, koorts
- LO: verlengde uitademing, piepen, crepitaties
- Röntgenfoto thorax: soms dichtgevallen longgedeelten, draagt niet bij
- Bij uitputting of te weinig drinken opname zh, infuus, O2
Wat is pneumonie?
Longontsteking waarbij ook de alveoli betrokken zijn
Wat is de oorzaak van pneumonie?
vaak bacteriële infectie, soms viraal
Wat zijn de klachten van pneumonie?
Flink hoesten met opgeven van gekleurd sputum, ziek voelen (‘malaise’), koorts, gebrek aan lucht
Wat kan je beoordelen bij LO van pneumonie?
Tekenen van ‘infiltraat’: eenzijdig crepitaties (fijne knispergeluiden), rhonchi (grovere reutelgeluiden) en een demping bij kloppen; bij twijfel (bij pneumonie kan lich o’zoek normaal zijn!): bevestiging met bloedonderzoek (infectieparameters, o.a. CRP) en eventueel Röntgenfoto
Wat is er te zien op een röntgenfoto bij pneumonie?
Witte waas
Wat is de behandeling voor pneumonie?
Breedspectrum antibioticum, eerste keus amoxicilline (een penicilline)
Wat is de meest frequente ziekteverwekker van pneumonie?
Streptococcus pneumoniae
Hoe onderscheid te maken tussen gewone bronchitis enerzijds en ernstige bronchitis en pneumonie anderzijds?
• Verhoogd risico
– <3mnd of >70jr
– comorbiditeit: astma/COPD, diabetes mellitus, hartfalen, nierfalen, … – ‘kwetsbare mensen’
• Aanwijzingen voor een pneumonie bij anamnese (hoesten met koorts > 1 week) of bij lichamelijk onderzoek:
– algemene indruk (hoe ziek?verward?bleek?)
– snel ademen
– lage bloeddruk
– Lage zuurstofsaturatie
– eenzijdige longafwijkingen
• Verhoogd CRP (C-reactief proteïne, acute fase eiwit)
Welke twee vormen van longkanker zijn er?
Primair en longuitzaaiien (we behandelen alleen primair)
Waar is de lokalisatie van longkanker?
> 90% in de bronchiën
Hoe ontstaat longkanker?
Verband met roken keihard bewezen; ook invloed van irriterende stoffen (fijnstof, asbest, nikkel, chroom); 1% vd gevallen door luchtvervuiling; soms ‘spontaan’ ontstaan; grote rol van mutatie in p53 gen
Wat is de pathologische anatomie mbt longkanker?
- Kleincellig bronchuscarcinoom: 20%, snelst groeiend, slechtere prognose
- Niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC): plaveiselcel-, adeno- en grootcellig
bronchuscarcinoom
Waar is zullen uitzaaiïngen zijn mbt longkanker?
Naar lymfeklieren long/mediastinum/boven sleutelbeen, andere long, lever skelet, hersenen
Wat zijn de klachten mbt longkanker?
• ophoesten van bloed
• langdurige hoest bij een patiënt die veel/lang gerookt heeft,
• verandering van hoestpatroon bij COPD-patiënt (longemfyseem of
chronische bronchitis)
• kortademigheid of verandering daarvan bij COPD
• terugkerende longontsteking
- bijkomende symptomen: gewichtsverlies, malaise, thoracale pijn,
gedragsverandering
Wat ziet men bij LO bij longkanker?
- vaak geen afwijkingen,
- longen: soms vocht onderin een long, piepen
- soms lymfklierzwelling boven sleutelbeen, heesheid, grote lever
Wat voor aanvullend onderzoek kan er worden gedaan om de diagnose longkanker te stellen?
- X-thorax: vaak toevals bevinding: ‘suspecte’ afwijking; NB: opX- thorax ‘mist’ men de kleinere tumoren (beperkte sensitiviteit!)
- Bronchoscopie + biopsie en PA(-> de diagnose) ev. sputum cytologie
- Ev. biopsie via de huid = pleurapunctie
- CT-thorax (uitgebreidheid?) of PET-scan
- Mediastinoscopie: lymfeklierpuncties
- Botscan
Waar staat TNM voor bij de classificatie?
– T: grootte van de tumor (X-thorax, CT-thorax, bronchoscopie)
– N: lymfeklieruitzaaiïngen (CT-scan of PET-scan, mediastinoscopie
+ PA)
– M: uitzaaiïngen op afstand (botscan)
Wat is het beloop van longkanker (gemiddeld)
5jr overleving
Hoe veel procent van de longkanker is operatief te verwijderen?
30% met een overlevingskans van 50% na 5j
Wat zijn de volgende stappen na de diagnose van longkanker?
• Vaak ernstige kortademigheid, soms pijn
• Palliatieve zorg! Medicatie, vaak opiaten: reduceren van pijn èn
kortademigheid, bestraling, zuurstof
• Hospice, palliatieve afd. verpleeghuis, of thuis, afh. van wens patiënt en mogelijkheden partner/kinderen, ev. euthanasie
Wat is astma?
• aanvalsgewijs optredende bronchus obstructie
• op basis van een verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen voor
– allergische (IgE-gemedieerde) en
– niet-allergische prikkels (inspanning, rook, fijnstof, mist, kou, virale infecties),
• met als pathologisch substraat een chronische ontstekingsreactie
van de kleinere luchtwegen.
Wat is een atopisch syndroom?
Hooikoorts, astma, constitutioneel eczeem bij patient zelf en familie
Waar gaat astma vaak gepaard mee?
Allergie voor huisstofmijt, pollen (gras, bomen), dierenhuid, ev. noten
Waar kunnen aanvallen door uitgelokt worden?
– Virale luchtweginfectie – Blootstelling aan antigenen (bij allergie) – Sigarettenrook – Koude lucht – Inspanning – Acetylsalicylzuur
Hoe ziet de astma-patient eruit?
Patiënt maakt benauwde indruk, soms blauw, soms angstig, heeft piepende uitademing (expirium), die sterk verlengd is, ev. gebruik van hulpademhalingsspieren, hoest erbij (soms alleen hoesten), geen opvallende sputumproduktie
Wat voor aanvullend onderzoek kan er worden gedaan
Longfunktieonderzoek (spirometrie)
Bij alleen chronisch/terugkerend hoesten (zonder dyspnoe), wat kan de spirometrie toevoegen?
Bewijzend zijn
Wat is de behandeling van astma?
- Rookvrije omgeving!!!
- Tijdens aanval: beta-2-sympaticomimeticum via inhalator, bijv. salbutamol, ev. met voorzetkamer
- Bij frequente aanvallen toevoegen van Inhalatie CorticoSteroïd (ICS)
- Ev. toevoegen langwerkend beta-2-mimeticum
- Bij ernstige exacerbatie (=verergering) corticosteroïd systemisch (bijv. prednisolon stootkuur 5 dg)
- Bij verdenking bacterieel infect niet te terughoudend zijn met antibiotica
- Bij de follow-up vd patiënt: TIP-aandachtspunten: Therapietrouw, Inhalatietechniek en Prikkels vermijden
Bij wie komt Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) voor?
Uitsluitend bij (ex-)rokers van 40 jr en ouder
Wat is COPD?
Het is een niet volledig reversibele luchtwegobstructie die in het algemeen progressief is en wordt veroorzaakt door een abnormale ontstekingsreactie van de longen op inhalatie van schadelijke deeltjes of gassen
Welke ziektebeelden vallen onder COPD?
– longemfyseem
– chronische bronchitis
– obstructie van kleinere luchtwegen
Wat is kenmerkend voor longemfyseem?
Longblaasjes gaan kapot
Wat is de anamnese en LO van longemfyseem?
• Anamnese: chronische, over vele jaren geleidelijk toenemende
dyspnoe en hoesten;
• Lichamelijkonderzoek:
– Algemeen: magere patiënt, getuite lippen, steunend op de armen, snelle ademhaling;
– Longen: verlengd expirium met piepen over alle velden, ton-vormige thorax, laagstaande longgrenzen
Wat is chronische bronchitis?
> 3 mnd per jaar hoesten met opgeven van veel sputum, lichamelijk onderzoek; verspreid piepen en rhonchi
Hoe ziet een typische patient met longemfyseem eruit?
‘pink puffer’, mager, schouders voorover
Verschillen astma en COPD: belangrijkste risicofactor
Astma: Atopie
COPD: Roken
Verschillen astma en COPD: luchtwegobstructie
Astma: wisselend, in de regel reversibel
COPD: per definitie deels irreversibel
Verschillen astma en COPD: pathofysiologie
Astma: Chronische ontsteking in alle luchtwegen, meestal gevoelig voor corticosteroïden
COPD: Chronische ontsteking met name in de kleine luchtwegen, relatief ongevoelig voor corticosteroïden
Verschillen astma en COPD: leeftijd
Astma: alle leeftijden
COPD: >40j
Verschillen astma en COPD: beloop
Astma: Overwegend gunstig met variabele symptomen
COPD: Overwegend chronisch met geleidelijk progressieve symptomen
Verschillen astma en COPD: Allergologisch onderzoek
Astma: geïndiceerd
COPD: niet geïndiceerd
Verschillen astma en COPD: longfunctie
Astma: Overwegend normaal (of met reversibele obstructie)
COPD: Blijvend verminderd (irreversibele obstructie)
Verschillen astma en COPD: levensverwachting
Astma: (vrijwel) normaal bij optimale behandeling
COPD: verminderd, ook bij optimale behandeling
Verschillen astma en COPD: Inhalatiecorticosteroïden (ICS)
Astma: Meestal geïndiceerd, behalve bij weinig frequente klachten
COPD: Niet geïndiceerd, behalve bij frequente exacerbaties
