40-Taylor/Denker vh midden Flashcards
VERTEGENW’GER ANALYT FIL
In Oxford in de jaren 50 houdt de analyt fil zich bezig met de analyse v taal en concepten: ‘What do we say when…?’ Wat is Tlr’s fil van de handeling?
Mensel handelingen verschillen v gewone fys gebeurtenissen, want gekenmerkt door intentionaliteit/doelgerichtheid. Tlr is tegen herleiden van mensel handelingen tot fys gebeurtenissen (bv biol hersenprocessen). Intentionaliteit = menselijke vrijheid.
p160
Beschrijf kort leven en werk van Tlr.
1931 geboren Montreal/Quebec. Tweetalige opvoeding (‘taal = manier van denken. Eng: taal middel om greep op werkelijkh te krijgen. Fr: taal wezenlijk onderdeel v hun identiteit). Kenmerkend voor Tlr: taal geeft mede vorm aan je identiteit.
Quebec (en Vldrn): taalstrijd. Pol-fil essay The Politics of Recognition (pleidooi voor bescherming v en dialoog met cult minderheden).
1952: BA Gesch, daarna Oxford (fil, pol wetensch, econ).
1954: succesvolle petitie tegen waterstofbom.
1956: Hong opstand, steun aan Hong studenten.
1957+: richt linkse acad tijdschriften op.
1961: doctoraat filosofie; prof fil en pol wetensch UvMontreal
Pol redacteur Eng en Fr onafh tijdschriften.
Wordt lid New Democratic Party (democr links); neemt deel aan verkiezingen maar verliest 3x (tot 1968).
1975: voltooit ‘Hegel’ (hist genese v Hgl’s denken). Koppeling hist context en close reading v bronteksten.
Bijzonder: belangstelling continentale fil en close reading (immers: jaren 50 ordinary language phil maakte school).
Tlr vond dat cont fil opnieuw verrijkt moest worden met inzichten en methoden vd analyt fil en haar linguistic turn. Verzoening.
1989: ‘Sources of the Self’
- analytische benadering vd vraag naar betekenis ve ‘zelf’ zijn;
- ontstaan vd moderne zelf; graaft diep in continent ideeengeschiedenis.
2007: ‘A Secular Age’ over theorie vd secularisatie. Ook afwiss hist en analyt passage.
2007 Templeton Prize voor bijdrage aan debat over religie en secularisatie.
p159
VERTEGENW’ER ANALYT FIL
In essays schrijft Tlr over fil problemen adhv dgl taalgebruik/common sense. Hoe denkt Tlr in deze over Descartes, Wittgenstein en Hgger?
Cartesiaans kentheor paradigma dat er eerste onbetwijfelbare, gefundeerde uitgangspunten moeten zijn voordat je iets over de wereld kunt zeggen, wijst Tlr af.
W’stein: ‘meaning is use’ (gebruikscontext) gaat vooraf aan theor reflectie daarover. Beinvloed Tlr.
H’gger: mens is altijd betrokken op de wereld. Dingen verschijnen aan mens niet eerst als ding maar als gebruiksvoorwerp (zuhanden)
- eerst is er de ervaring vh gebruik v dingen.
- dan pas, dmv denkbeweging ding op afstand, als ding verschijnen.
Dus: we gebruiken ding eerst voordat we ze theor bevragen.
p161
VERTEGENW’ER ANALYT FIL
Ander voorb van Tlr’s analyt denkstijl is het transcendentaal referentiekader (transcendental framework). Wat bedoelt hij daarmee?
- Elk mens doet beroep op aanname ve ‘externe wereld (er bestaan ook andere mensen met gelijkaardige eigenschappen; tafel die ik zie bestaat echt en is geen projectie v mijn geest).
- We kunnen niet op normale manier betrokken zijn op onze leefwereld zonder minstens impliciet te verwijzen naar de abs voronderstellingen/aannames uit ons referentiekader.
‘Transcendentaal’ referentiekader want maakt onze ervaringen mogelijk en schraagt ons denken.
Tlr gebruikt het mn tav morele overtuigingen (welke basisaannames om handeling ‘goed’ te kunnen noemen?).
p161
HERM FIL
Tlr volgt Dilthey’s basisaanname van twee typen rationaliteit:
- pos wetenschappen (Erklaeren): hoe van natuurfenomenen.
- menswetenschappen (Geisteswissenschaften).
Hoe verschillen deze twee?
1) Menswetensch hebben mens als subject: intentionele betrokkenheid (studie van wezens die handelingen kunnen verrichten en dus intentionele betrokkenh v belang). Net als Tlr’s fil vd handeling. Mens is zichzelf interpreterend wezen, neemt zzelf en zijn beleving vd werkelijkheid tot studieobject (sociologie, psych, econ, recht, godsd, fil).
2) hermeneutiek: verschil in studieobject noopt ook tot ander methode. Rationaliteit moet werking verbreden naar Verstehen. Dus rekening houden met bestaanshorizon vh subject (mens interpreteert zzelf en zijn bestaanshorizon, dus persoonl leefwereld filosoof kleurt altijd antwoorden).
Dus: resultaten menswetenschappen gaan zelf deel uitmaken vd bestaanshorizon, die weer aanleiding geeft tot herinterpretaties en nwe orientaties => hermeneutische cirkel (NIET vicieus, want nwe bestaanshorizon en geen terugkeer naar uitgangspunt).
p162
HERM FIL
Dilthey noemt herm methode een bredere vorm v rationaliteit: mensel leefwereld verklaren en verhelderen/Verstehen, vaak zonder eenduidige oorz verbanden.
Hoe gaat Tlr hier mee om in A Secular Age?
Secularisatie:
- wat/hoe: beschrijven (niet neutraal)
- waarom: evaluatieve en rechtvaardigende niveau vh begrijpen.
p163
HERM FIL
Wat vindt Tlr van het behaviorisme uit de jaren 60?
Fenomenologie onder grote druk:
- steeds meer menswetenschappers bekeren z tot positivisme v natuurwetenschappen. Bv Dennett beweert dat vrije wil en zelfbewustzijn kunnen natuurwetensch verklaard worden.
Tlr verzet z tegen reductionisme/behaviorisme, want houdt geen rekening met innerl leefwereld mens, gedachten, gevoelens.
p163
TRANSCENDENTFIL / HERM
Transcendent referentiekaders bestaan uit abs vooronderstellingen. Hoe is vlgs Tlr het abs karakter vd veronderstellingen te rijmen met hist benadering vd hermeneutiek?
Tlr: gehistoriseerde transcendentaalfilosofie.
Colllingwood: bracht ontwikk v fil ideeen in kaart. Basisstelling: elke tijd wordt gekenmerkt door abs (binnen dat tijdvak als abs ervaren) vooronderstellingen. Geschiedfilosoof heeft taak de vooronderstellingen te articuleren.
Op grond v dit transc refkader beweegt een cultuur en ontleent zij haar identiteit (indiv en collect). Waarden worden gedeeld, maar morele bron (religie, waardigheid) verschilt.
Tlr noemt morele bronnen ‘constitutieve idealen’.
Hist karakter v transc refkaders duidelijk op moreel vlak (slavenarbeid, homosexualiteit).
=> morele kaders hist, contextueel en cultureel bepaald.
p166
TAALFILOSOOF / OORSPRONG
In artikel Human Agency and Language vat positie Tlr en Herder (Dtse romanticus 1744-1803) samen. Beschrijf.
Herder:
Rousseau herleidt mens tot dier (negeert cognitieve aspect), Condillac herleidt dier tot mens (veronderstelt ten onrechte dat mens in natuurl toestand over de idee taal beschikt).
Sommige gedachten/gevoelens bestaan pas als ze uitgedrukt worden in taal.
Taal kan vorm krijgen in verschill media (bv angst onder woorden brengen in tekening), maar die zijn niet onderling uitwisselbaar.
Onze capaciteit om met talige tekens te verwijzen naar een werkelijkh buiten ons, komt slechts tot stand in/door gebruik van taal.
Tlr (Human Agency and Language): talige bewustzijn begint slechts te bestaan wanneer het uitgedrukt wordt.
Tlr’s taalfil ook basis voor fil vd kunst: vorm v expressie. Is pas in expressie/articulatie dat iets wat voorheen nog impliciet/obscuur was, in volle daglicht treedt.
Tegelijk fund wijziging daardoor.
Medium vd expressie onlosmakelijk verbonden met hetgeen in expressie uitgedrukt wordt. Kan niet op andere wijze gevat worden dan in DAT gedicht/kunstwerk/woord.
p167
TAALFIL / DENOTATIE VS EXPRESSIE
Denotatie = rechtstreeks aanduiden van dingen. Vertrekpunt pos wetenschappen. Eenduidig en ondubbelzinnig. Betekenis is in louter beschrijvende taal losgekoppeld van teken.
Hoe zit dat met kunst en dagelijkse taal?
Kunnen niet zonder connotatie, roepen geen eenduidige betekenis op, verwijzen naar uitgebreide context v andere tekens. Kan ook losgekoppeld worden uit context; betekenis ligt niet vast. Ambiguiteit en betekenisrijkdom kenmerken betere kunstwerk.
p168
TAALFIL / DENOTATIE VS EXPRESSIE
Welke invloed heeft Tlr van taalfilosoof Austin ondergaan?
Performatieve theorie v taal: taal is bij machte om die werkelijkheid zelf mee vorm te geven. Elk taalgebruik is taaldaad (beschrijvend, wensen toevoegen, beoogde effecten toevoegen, zuiver performatief ‘bij dezen open ik het banket’).
p168
TAALFIL / DENOTATIE VS EXPRESSIE
Tlr’s taalopvatting leunt sterk op notie v resonantie. Wat wordt bedoeld?
Taal en kunst niet opvatten als allerindividueelste expressie vd allerindiv’ste emotie.
Kan ook gaan om werkelijkh buiten mij, die ik echter in mijn taal/kunstwerk op subj vorm geef = resonantie (meetrillen op ervaring v iets buiten mij).
‘Subtielere talen’ nodig om resonantie-ervaring in taal weer te geven = talen subtieler dan die
- pos wetenschap en
- klass metafysica en
- theologie.
Want die stelden dat betekenis van ons menszijn vooraf gegeven was en die door mens gearticuleerd moest worden.
Tegenwoordig: zin van menszijn moeten we zelf vormgeven.
Subt’re talen over betekenis menszijn moeten zoeken naar manieren om metafys ervaring ve groter geheel te verzoenen met onze persoonl, indiv beleving v die overstijgende werkelijkh.
p169
GODSDIENSTFIL / INDIV RELI ERVARING
Welke invloed had de psych/pragm fil William James (1842-1910) op Tlr?
James beklemtoont indiv aspect vd reli ervaring, is meest authentieke.
Collect en institut belichamingen versluieren oorspronkelijkh. (Tlr: profetisch over reli klimaat eind 20eS: individualisering en drang naar auth).
Kritiek op James:
- is indiv reli ervaring wel mogelijk? Steeds collectieve bemiddeling? Taal is collectief medium dat onze individualiteit vooraf gaat en mede vorm geeft. Reli ervaring die niet verwoord kan worden mbv taal is inhoudsloos.
- James: reli ervaring is bevrijding uit drie negatieve bewustzijnservaringen
- melancholie (erv ve tekort aan zin);
- angst (erv vd wereld als dreigend en kwaadaardig);
- zondebesef (erv vd eigen onvolkomenheid tov hogere morele idealen).
Tlr: melancholie als herkenb eigentijds fenomeen (toegenomen aant depressies). - premoderne vorm v melanch (tijdel loskoppeling uit groter geheel v zin; transcend refkader niet in twijfel getrokken; tijdelijke uitval uit dit kader. Herstel band met zingevingskader, bv bedevaart).
- moderne vorm v melanch (zingevend refkader ervaren als onbestaand; morele orientaties zoekgeraakt).
p170
GODSDIENSTFIL / EPISTEM FUNDERING RELI
Hoe gaat Tlr om met de kentheoretische fundering van de religie?
Clifford (19eS): religie moet haar hypotheses met dezelfde strenge methoden kunnen staven als pos wetenschappen.
James: dat is onvruchtbaar. Tlr en James: zulke rationeel onbesliste metafys vragen houden ons passioneel bezig.
Dus: bestaat God?
- vrezen dat geloof bedrog is
of
- je hoopt dat het allemaal toch waar is; waarheid die voller is dan mensel waarheid kan zijn. (kan keerzijde van vrees zijn, natuurlijk).
Blaise Pascal en James: het is rationeler om te geloven dan om niet te geloven. Keuze is WEL een zaak vd rede.
Tlr: niet mee eens, keuze is niet rat te funderen, is zaal vd wil. Zowel gelovigen als ongelovigen voelen aantrekkingskracht v beide posities.
p171
GODSDIENSTFIL / MORELE TRANSFORM
Religie kan vlgs Tlr de mens transformeren. Hoe kan dit opgevat worden?
- esthetisch: beeldende kunstenaar geeft materiaal een ander vorm. Model van expressivisme van toepassing (nieuwe vormen, transformatie werkelijkheid). Vorm kan niet losgekoppeld worden vd materie.
Reli ervaring analoog aan kunst: diepere betekenis werkelijkheid die door mens op eigen manier vorm gegeven is.
Dus bep inhoud, symbool, verhaal, ritueel.
Reli mens articuleert met zijn antwoord op reli geraakt zijn een nwe vorm ad werkelijkheid (Tlr: morele transformatie).
Constitutieve idealen (morele bronnen waaruit onze normen en waarden worden afgeleid en die ons als mens/samenleving een nastrevenswaardig ideaal voorhouden) koppelen aan resonantie en transformatie. Reli bron is ook bron die morele leven orienteert, maar niet tot moraliteit te herleiden.
A Catholic Modernity: Tlr vraagt zich af of mod mens zijn moraal wel kan handhaven zonder verwijzing naar een transcend bron.
p171
